19771

1930’LU YILLARDA TÜRK DIŞ POLİTİKASINDAKİ DEĞİŞİM: AMERİKAN DIŞİŞLERİ BELGELERİNDE TÜRKİYE’NİN ALMAN EKONOMİK VE SİYASİ BASKISINI DENGELEME GİRİŞİMLERİ

Bu çalışmada Türkiye’nin 1930’lu yıllardaki dış politikası, Amerikan Dışişleri belgeleri ışığında incelenmiştir. Ankara’nın dış politikası ile paralel bir seyir izleyen dış ekonomik ilişkilerinde 1930’lu yılların ikinci yarısından itibaren Almanya’ya ağırlık veren bir modelden daha dengeli bir modele doğru bir değişimin yaşandığı görülmektedir. Söz konusu değişimin Türk ekonomisi üzerindeki Alman etkisinin azaltılması yönünde gerçekleştiği, İtalya’nın 1936 yılında Etiyopya’yı işgaliyle Türkiye’nin politikalarında değişimin başladığı, Almanya’nın 1938 yılında Avusturya’yı, 1939 yılında Çekoslovakya’yı işgaliye Ankara’nın İngiliz-Fransız ittifakına yaklaştığı görülmektedir. Bu süreçte Türkiye, ABD’ye yönelik ekonomik destek taleplerinden herhangi bir sonuç alamasa da İngiltere’nin Türk ekonomisine yönelik kredi tahsis etmek suretiyle Alman etkisinin kırılmasına destek verdiği görülmektedir. Nitekim Türkiye-İngiltere arasında savunma konusunda iş birliğini öngören Türkİngiliz Deklarasyonu 12 Mayıs 1939 tarihinde yayımlanmış ve Türkiye, İkinci Dünya Savaşı’nın başlangıcından önce 19 Ekim 1939 tarihinde İngiltere’nin başı çektiği Türk İngiliz-Fransız Üçlü İttifakı’na dâhil olmuştur. Çalışmada Almanya’nın Türkiye’nin politika değişikliklerine ilişkin hamleleri ve Türkiye’nin yer aldığı Üçlü İttifak Antlaşması’nın ekonomik boyutu mevcut literatüre ve Amerikan arşiv belgelerine dayanarak ele alınmıştır.

TURKEY’S CHANGING FOREIGN POLICY DURING 1930S: IN LIGHT OF U.S. STATE DEPARTMENT ARCHIVAL DOCUMENTS TURKEY’S ATTEMPTS TO BALANCE GERMANY’S ECONOMIC AND POLITICAL

In this article Turkey’s foreign policy in the 1930’s is examined in the light of U.S. State Department documents. Following a parallel line with Turkish foreign policy, by 1930’s, Turkish foreign trade policies shifted to a more balancing manner towards Germany, from a German dominated model. This new perspective on Turkish economic policies suggested undermining the German impact on Turkish economy. While Italy’s occupation of Ethiopia in 1936 triggered the change in political economy, Germany’s invasion of Austria in 1938 and Czechoslovakia in 1939 made Turkey approach Anglo-French Alliance and shift Ankara from a isolationist line to a more proactive one. Within this period, Turkey did not get any tangible result from its search of economic assistance from USA. However United Kingdom, provided credits to Turkey since one of the main pillars of its foreign policy was undermining German impact on Turkey and in a broader scale in the whole region. Thusly the Anglo-Turkish Declaration was declared in 12th of May 1939 which suggested defensive cooperation between United Kingdom and Turkey and this process ended up with the Turkey’s taking part of Turkish-Anglo-French Triple Alliance in 19th of October 1939. In addition, in the light of archival documents the paper examines Germany’s responses to Turkish changing policies, AngloTurkish Declaration and the economic perspective of the Triple Alliance.

PDF

___

Central File: Decimal File 867.91262, Internal Affairs Of States, Public Press., Turkey, NewsGathering Agencies., Germany, May 27, 1942 - January 18, 1943. May 27, 1942 - January 18, 1943. Records of the Department of State Relating to Internal Affairs of Turkey, 1930-1944. U.S. National Archives. Archives Unbound. Web. 23 Aug. 2019.. Gale Document Number: SC5011476654
Central File: Decimal File 867.428, Internal Affairs Of States, Education. Correspondence Schools., Turkey, Libraries., July 10, 1942 - Nov. 12, 1942. July 10, 1942 - Nov. 12, 1942. Records of the Department of State Relating to Internal Affairs of Turkey, 1930-1944. U.S. National Archives. Archives Unbound. Web. 23 Aug. 2019. . Gale Document Number: SC5011446320
Central File: Decimal File 867.20, Internal Affairs Of States, Military Affairs. Army. Army Posts. Fortifications. Defenses. Military Instructors (Advisers). (** Country In Which Serving.), Mar. 30, 1930 - September 18, 1939. Mar. 30, 1930- September 18, 1939. Records of the Department of State Relating to Internal Affairs of Turkey, 1930-1944. U.S. National Archives. Archives Unbound. Web. 23 Aug. 2019. .Gale Document Number: SC5011478942
Central File: Decimal File 867.51, Internal Affairs Of States, Turkey, Financial Conditions. Budget. Dept. Bond Issues. Loans. Public Securities. Credits., March 2, 1937 - December 19, 1939. March 2, 1937 - December 19, 1939. Records of the Department of State Relating to Internal Affairs of Turkey, 1930 1944. U.S. National Archives. Archives Unbound. Web. 23 Aug. 2019. .Gale Document Number: SC5011453621
Central File: Decimal File 867.61, Internal Affairs Of States, Turkey, Agriculture., April 1940 - January 25, 1941.April 1940 - January 25, 1941. Records of the Department of State Relating to Internal Affairs of Turkey, 1930-1944. U.S. National Archives. Archives Unbound. Web. 23 Aug. 2019.. Gale Document Number: SC5011466179
Ali Balcı, Türkiye Dış Politikası, Alfa Yayıncılık, İstanbul, 2017.
Cemil Koçak, Türk-Alman İlişkileri (1923-1939) İki Dünya Savaşı Arasındaki Dönemde Siyasal, Kültürel, Askeri ve Ekonomik İlişkiler, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1991.
Çağrı Erhan & Özge Özkoç, Yirminci Yüzyılda Uluslararası Siyaset 1914-1990 Arası Dönem. (Ed.) Şaban Kardaş-Ali Balcı, Uluslararası İlişkilere Giriş, Küre Yayınları, İstanbul
Elisabeth Barker, British Policy in South East Europe in the Second World War, Springer, New York, 1976
Erdoğan Karakuş, İkinci Dünya Savaşı Öncesinde İngiltere Belgelerinde Türkiye-İngiltere İlişkileri, İstanbul: IQ Kültür Sanat, 2016.
Feridun Cemal Erkin, Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Başnur Matbassı, Ankara, 1968.
Genelkurmay Başkanlığı, Türk-Alman İlişkileri (1923-1945), Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1993.
Johannes Glasneck, Türkiye’de Faşist Alman Propagandası, (Çev., Arif Gelen), Onur Yayınları, Ankara, b.t.y.
Nihat Erim, Günlükler, 1925-1979, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2005. Resmi Gazete, Sayı. 4242, 26.06.1939.
Robbin Denniston, Churchill’s Secret War: Diplomatic Decrypts, The Foreign Office and Turkey, 1942-44, St. Martin’s Press, New York, 1997.
Nuri Karakaş, İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’nin Krom Satışı ve Müttefik Politikaları, Tarih İncelemeleri Dergisi, 25 (2), 2010, s. 447-482.
Nuri Karakaş, Türk-Amerikan Siyasi İlişkileri (1939-1952), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2013.
Zehra Önder, II. Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2010.
Wiliam Hale, Türk Dış Politikası: 1774-2000, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2003; Baskın Oran, Türk Dış Politikası : Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
Zeki Kuneralp, İkinci Dünya Harbi›nde Türk Dış Siyaseti: Dışişleri Bakanlığı›nın On bir Telgrafı, İstanbul Matbaası, İstanbul, 1982

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi