19. YÜZYILDAN 20. YÜZYILA SİNOP VAROŞ MAHALLESİ YANGINLARI VE YAPILAN SOSYAL YARDIMLAR

Osmanlı döneminde payitaht İstanbul ve taşrada sıklıkla yangın felaketleri yaşanmıştır. Büyümesi önlenemeyen yangın vakaları ise geniş çaplı zararlara yol açmıştır. Bu türden hadiseler Sinop’ta da acı bir şekilde tecrübe edilmiştir. Özellikle XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren çeşitli dönemlerde meydana gelen yangın olayları, Sinop’un mimari dokusuna zarar verdiği gibi ticarî ve sosyal hayatına da ağır bir darbe vurmuştur. Bu çalışma, Sinop yarımadasının güneydoğu cihetine kurulmuş olan ve nüfusunun geneli Rumlardan oluşan Varoş Mahallesi’nde yaşanan 1889, 1895 ve 1917 yangınları üzerine temellendirilmiştir. Bu kapsamda söz konusu yangınların çıkış nedenleri, yangın tahribatlarının boyutu ve sonrasında yaşanan gelişmeler ele alınmıştır. Çalışmada, Osmanlı arşiv vesikaları, TBMM zabıt cerideleri ve Kastamonu Vilayet Gazetesi’nin ilgili nüshaları ile çeşitli araştırma ve inceleme eserlerinden istifade edilmiştir. Varoş Mahallesi yangınları çerçevesinde ve ortaya konulan bulgulardan hareketle, bir kentin sosyal yapısına ve mimari dokusuna ışık tutulmaya çalışılmıştır.

THE FIRES Of SINOP VAROS DISTRICT AND THE SOCIAL BENEFITS FROM 19th CENTURY TILL 20th CENTURY

Fire disasters were frequently experienced in the capital city Istanbul and the provinces during the Ottoman period. Cases of fire where its growth could not be prevented have caused extensive damages. Such incidents have been painfully experienced in Sinop. Particularly since the second half of the 19th century, the fire events that took place in various periods damaged the architectural texture of Sinop and gave a heavy blow to the commercial and social life. This study is based on the 1889, 1895 and 1917 fires in the Varos distirict, which is composed of Greeks whose population was established in the southeastern region of Sinop peninsula. In this context, the reasons for the emergence of these fires, the extent of the fire destruction and subsequent developments are discussed. In this study, the Ottoman archive documents, the proceedings of the Grand National Assembly of Turkey and the relevant copies of the Kastamonu Vilayet Newspaper and various research and examination works were utilized.

PDF

___

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA):
Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO): 360/6, 568/42592, 584/43782, 662/49649, 832/62390, 838/62849, 841/63059, 2621/196571, 4485/336357, 4498/337280, 45/337603.
Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye Evrakı (DH.İ.UM.EK.): 39/44, 19/3.
Dâhiliye Nezâreti Mektubî Kalemi (DH.MKT.): 134/9, 339/68, 390/45, 1604/118, 1707/66,1713/39, 2046/109,
2053/106, 2069/63, 2161/58.
Dahiliye Nezareti Şifre Evrakı (DH.ŞFR.): 79/138, 81/40, 558/93, 565/87, 566/16, 574/58,615/61.
İrade Adliye ve Mezahib (İ.AZN): 13/2, 21/11.
İrade Meclis-i Mahsus (İ.MMS.): 111/4761.
İrade Meclis-i Vâlâ (İ.MVL): 347/15065.
İrade Orman ve Maadin (İ.OM.): 3/4.
İrade Şura-yı Devlet (İ.ŞD.): 60/3443, 62/3602.
Meclis-i Vükelâ Mazbataları (MV.): 52/41, 209/56, 210/129, 211/47.
Meclis-i Vâlâ Riyâseti Belgeleri (MVL.): 348/35.
Şura-yı Devlet Evrakı (ŞD.): 1659/11.
Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y.A.HUS.): 317/15, 317/39.
Yıldız Perakende Evrakı Askeri Maruzat (Y.PRK.ASK.): 12/40.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA):
Yer: 30.18.1.1/2.29.13; 30.10.0.0./120.856.16.
TBMM Zabıt Ceridesi
Kanunlar Dergisi
Kastamonu Vilayet Gazetesi
Kastamonu Vilayeti Salnâmesi
Sinop Vilayet Gazetesi
Cuinet, Vital (1894), La Turquie d’Asie: Géographie Administrative, Statistique Descriptive et Raisonnée de L’asie-
Mineure, Edt. Ernest Leroux, C. 4, Paris.
Çakmak, Biray (2011), “Geç Dönem Osmanlı İmparatorluğu’nda Afet Yönetimi: 1894 Büyük Uşak Yangını”,
Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 15, ss. 63-90.
Çapa, Mesut (1990), “Yunanistan’dan Gelen Göçmenlerin İskânı”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü
Atatürk Yolu Dergisi, C. 2, S. 5, ss. 49-69.
Demircioğlu, Ziya (1973), Kastamonu Valileri 1881-1908, Doğrusöz Matbaası, Kastamonu.
Erdem, Ufuk (2017), “Aşâr-i Muhâcirîn Müdüriyet-i Umûmiyesi (1913-1922)”, Zeitschrift für die Welt der Türken,
Vol. 9, No. 1, ss. 57-80.
Esin, Taylan; Etöz, Zeliha (2015), 1916 Ankara Yangını-Felaketin Mantığı, İletişim Yayınları, İstanbul.
Gök, Nurşen (2007), “Ebubekir Hazım Tepeyran’ın Memleket İdaresine Dair Önerileri”, AÜDTCF Tarih
Araştırmaları Dergisi, C. 26, S. 42, ss. 201-215.
Hüseyin Hilmi (1924), “Hakikat Daima Acıdır”, Sinop Vilayet Gazetesi, S. 196, 20 Kasım 1924, s. 1.
Kanbur, Ercan (2012), Sinop’tan Haberler, Şimal Matbaacılık, Sinop.
Kaya, Mevlüt (2016), Anadolu Yangınları ve Ermeni-Rum Tehciri: Felaketin Mantığı Kitabının Eleştirisi, Arı Sanat Yayınları, İstanbul.
Kuzucu, Kemalettin (2016), “İtfaiye”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. Ek-1, İstanbul, 2016, ss. 678-679.
“Mecidiye” (2003), TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 28, Ankara, s. 239.
Pakalın, Mehmet Zeki (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yayınları, C. 3, İstanbul.
Said, Mehmed (1922), Türkiye’nin Sıhhî İctimaî Coğrafyası: Sinop Sancağı, Öğüd Matbaası, Ankara.
Şemşeddin Sami (2014), Kâmûs-ı Türkî, Haz. Raşit Gündoğdu vd., İdeal Kültür Yayıncılık, 4. Baskı, İstanbul.
Tarkan, Hasan (1941), Sinop Coğrafyası, Halkevi Neşriyat: III. Kitap, Marifet Matbaası, İzmir.
Tekeli, İlhan (2011), “Kentleşmenin Tanımı ve Kentleşmeye İlişkin Kavramlar”, Kent, Kentli Hakları, Kentleşme ve Kentsel Dönüşüm, İlhan Tekeli Toplu Eserleri 20, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, ss. 16-26.
Tepeyran, Ebubekir Hâzım (1998), Hatıralar, 2. Baskı, Pera Turizm ve Ticaret A.Ş., İstanbul.
Ünlü, Tülin Selvi, “Kent Kimliğinin Oluşmasında Kentsel Bellek ve Kentsel Mekan İlişkisi: Mersin Örneği”, Planlama Dergisi, C. 27, S. 1, 2017, ss. 75-93.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi