Döviz Kuru Fiyat Geçiş Etkisi İçin Ampirik Bir Analiz: Türkiye Örneği

Öz Bu çalışmada Türkiye ekonomisinde döviz kurunun üretici ve tüketici fiyatları üzerindeki etkisi analiz edilmiştir. Döviz kurundaki geçiş etkisi (pass through effect) döviz değerindeki değişikliklerin ithalat yoluyla yurtiçi fiyatlara yansıması olgusudur. Çalışmada VAR (vector autoregression) metodu ile döviz kurunda değerlenme ve volatilitenin belirgin bir şekilde artış gösterdiği (2008:1-2018:12) dönemi analiz edilmiştir. Çalışmadan elde edilen temel bulgu geçiş etkisinin üretici ve tüketici fiyatları üzerindeki etkisi kısa ve uzun dönemde farklılaşmaktadır. Geçiş etkisi kısa dönemde üfe’de daha fazla gözlemlenmiştir. Diğer yandan uzun dönemde ise tüfe’de daha etkili olmuştur. Türk Lirasındaki aşırı değer kaybı yurtiçi malların dış piyasalara göreli olarak ucuz hale gelmesine sebep olmuştur. Bu durumda iç talebe ek olarak dış taleple birlikte enflasyonist baskı artış göstermiştir. Türk Lirasındaki aşırı değer kaybının ithalatı pahalı hale getirmesi ise ithal edilen üretim faktörlerinin yurtiçinden ikame edilmesine neden olarak ithalat talebini azaltmıştır. Bu süreç sonucunda geçiş etkisi üretici fiyatlarında sınırlı kalmıştır. Türkiye gibi potansiyelinin üzerinde bir büyümeyi cari açıkla sağlayan gelişmekte olan ekonomilerde döviz kuru büyümeyi ve dış dengeyi belirleyici bir faktör haline gelmektedir. Fiyat geçiş etkisindeki artış ihracata dayalı büyüme stratejisinin temel dinamiği olan üretim artışını sekteye uğratmıştır. Diğer yandan küreselleşmeyle birlikte ekonomiler arasındaki entegrasyon hızlanmış ve milli gelire atfedilen değer satınalma gücü paritesi üzerinden değerlendirilmeye başlanmıştır. Sonuç olarak ihracat miktarsal bazda artış gösterse de satınalma gücü paritesi anlamında ihracattan sağlanan reel gelir azalmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Döviz Kuru, İthalat, Geçiş Etkisi

PDF

___

Alptekin, V., Yilmaz, K. Ç., & Tas, T. (2016). Döviz Kurundan Fiyatlara Geçis Etkisi: Türkiye Örnegi/Exchange Rate Pass Through On Prices: The Case Of Turkey. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 1. Bahmani-Oskooee, M., & Niroomand, F. (1998). Long-run price elasticities and the Marshall–Lerner condition revisited. Economics Letters, 61(1), 101-109. Baldwin, R. E., & Lyons, R. K. (1994). Exchange rate hysteresis? Large versus small policy misalignments. European Economic Review, 38(1), 1-22. Bayoumi, T., & Gagnon, J. (1996). Taxation and inflation: A new explanation for capital flows. Journal of Monetary Economics, 38(2), 303-330. Burstein, A., Eichenbaum, M., & Rebelo, S. (2002). Why are Rates of Inflation so low after large devaluations? (No. w8748). National Bureau of Economic Research. Campa, J. M., & Goldberg, L. S. (2005). Exchange rate pass-through into import prices. Review of Economics and Statistics, 87(4), 679-690. Christopoulos, D. K., & León-Ledesma, M. A. (2010). Smooth breaks and non-linear mean reversion: Post-Bretton Woods real exchange rates. Journal of International Money and Finance, 29(6), 1076-1093. Damar, A. O. (2010). Türkiye’de döviz kurundan fiyatlara geçiş etkisinin İncelenmesi. Uzmanlık Yeterlilik Tezi. Dedeoglu, D., & Kaya, H. (2015). Model Belirsizligi Altinda Döviz Kurunun Enflasyona Etkisi. Central Bank Review, 15(2), 79. Dixit, A. (1989). Hysteresis, import penetration, and exchange rate pass-through. The Quarterly Journal of Economics, 104(2), 205-228. Dornbusch, R. (1976). Expectations and exchange rate dynamics. Journal of political Economy, 84(6), 1161-1176. Ergin, A. (2015). Döviz kuru ve enflasyon arasındaki geçiş etkisi: Türkiye örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(3), 13-29. Goldfajn, I., & Werlang, S. R. D. C. (2000). The pass-through from depreciation to inflation: a panel study. Werlang, Sergio R., The Pass-Through from Depreciation to Inflation: A Panel Study (July 2000). Banco Central de Brasil Working Paper, (5). Gül, E., & Ekinci, A. (2006). Türkiye’de enflasyon ve döviz kuru arasındaki nedensellik ilişkisi: 1984-2003. Güneş, Ş. (2013). Türkiye’de kur rejimi uygulaması ve enflasyon ilişkisi üzerine bir analiz. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. Güven, E. T. A., & Uysal, D. (2013). Türkiye’de Döviz Kurlarındaki Değişme İle Enflasyon Arasındaki İlişki (1983-2012). Akademik Araştırmalar Ve Çalışmalar Dergisi (Akad), 5(9). Houjun, C. L. L. (2007). The Effect of RMB Exchange Rate Pass-through: An Empirical Analysis Based on VAR [J]. Journal of Financial Research, 4(7), 002. Ito, T., & Sato, K. (2008). Exchange rate changes and inflation in post‐crisis Asian Economies: Vector Autoregression Analysis of the exchange rate pass‐through. Journal of Money, Credit and Banking, 40(7), 1407-1438. Kara, H., & Öğünç, F. (2012). Döviz kuru ve ithalat fiyatlarının yurt içi fiyatlara etkisi. İktisat İşletme ve Finans, 27(317), 9-28. Mccarthy, J. (2000). Pass-through of exchange rates and import prices to domestic inflation in some industrialized economies. FRB of New York Staff Report, (111) Peker, O., & Görmüş, Ş. (2008). Türkiye’de Döviz Kurunun Enflasyonist Etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 187-202. Rossi, M. M., & Leigh, M. D. (2002). Exchange rate pass-through in Turkey (No. 2-204). International Monetary Fund. Selim, S., & Güven, E. T. A. (2014). Türkiye’de enflasyon, döviz kuru ve işsizlik arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. Shaw, E. S. (1973). Financial Deepening İn Economic Development. Tarı, R. (2006). Ekonometri. İstanbul: Avcı Ofset, 4. Baskı TCMB: Elektronik Veri Dağıtım Sistemi, (Çevrimiçi) https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket 20.05.2019 Terzi, H., & Serdar, K. U. R. T. (2007). Türkiye'de Dolarizasyon Sürecinde Döviz Kuru Ve Enflasyon İlişkisi. Ekonomik Yaklasim, 18(64), 1-22. The Economist: (Çevrimiçi) https://www.economist.com/news/2019/01/10/the-big-mac-index 01.06.2019 Woodford, S. G. U. (2016). International Macroeconomics. Yang, J. (1997). Exchange rate pass-through in US manufacturing industries. Review of Economics and Statistics, 79(1), 95-104.