Kentsel Dönüşümde Sosyal Etki Değerlendirmesi: Sümer Mahallesi Kentsel Dönüşüm Projesi

Kentsel dönüşümün, kentlerde ve toplumda oluşturduğu etkilerin incelenmesi ve belirlenen hedeflere ulaşılabilmesi için gerekli stratejilerin belirlenmesi, başarılı kentsel dönüşümlerin ön koşuludur. Kentsel dönüşüm projelerinde en önemli problemlerden birisi; sosyal etkilerin değerlendirilmesine yönelik çalışmaların yetersiz olması ve özellikle dönüşüm alanında yaşayan halkın beklentilerinin yönetilmesine yönelik stratejilerin, sosyal etki değerlendirmesi yapılmaksızın belirlenmesi ve başarıya ulaşamamasıdır. Bu nedenle makalede, kentsel dönüşümde sosyal etki değerlendirmesine yönelik deneysel bir çalışma gerçekleştirmek amaçlanmıştır. Makale literatür araştırması ve alan çalışması olmak üzere iki aşamada, nicel ve nitel değerlendirmeleri içeren karma bir metodoloji ile kurgulanmıştır. Kentsel dönüşüm ve sosyal etki değerlendirmesine yönelik literatür çalışmasının akabinde, İstanbul kenti Zeytinburnu ilçesi Sümer Mahallesi Kentsel Dönüşüm Projesi örnekleminde alan çalışması yapılmıştır. Sosyal etki değerlendirmesi için Bina Sokak Mahalle Yöntemi ile oluşturulan kartlar kullanılarak, dönüşüm alanında yaşayan kişilerle derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak; görüşülen kişilerin mahalle ile ilgili değerlendirmelerinde mahalle kültürünün, mevcut çarşının ve küçük esnafların varlığını sürdürmesi, sosyal aktivite ve ortak kullanım alanlarının geliştirilmesi ve yerel iş olanaklarının artırılması konularına vurgu yaptıkları belirlenmiştir. Sokak ile ilgili değerlendirmelerinde ise, sokak kültürünün, komşuluk ilişkilerinin ve güven duygusunun devam etmesi, farklı gelir düzeyine ve yaşam alışkanlıklarına hitap eden konutların oluşturulması, çocuk oyun alanlarının ve engellilere yönelik tasarımların geliştirilmesi, canlı, hareketli, yaşayan sokakların oluşturulması konularına dikkat çekmişlerdir. Derinlemesine görüşmelerde kişilerin projeyi sahiplenmesi noktasında fikirlerinin önemsenmesine işaret etmeleri, özellikle sosyal etki değerlendirmesinin önemini vurgulamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kentsel dönüşüm, sosyal etki değerlendirmesi, bina sokak mahalle yöntemi, Zeytinburnu, Sümer Mahallesi

Social Impact Assessment in Urban Regeneration: Sümer Neighbourhood Urban Regeneration Project

An urban regeneration project can only be succesful after fullfilling the following preconditions. First of all there is a need for research on the effects of the project in the cities and also the consequences for the society living there. Therefore the necessary strategies must be determined and examined. One of the most important problems that leads to failure of a urban regeneration project is the fact that there is insufficient research considering the social effects assessment in general situations but in most of the cases the expectations of the citizens living in the regeneration area are not rapported to obtain a comform working strategy. Therefore in this articele there is aimed to perform an experimental study on the social effect assessment in cases of urban regeneration projects. This article is a result of at one side literature study and at the other hand field research that is based on a mixed methodoloy that has taken quantitave and also qualitative research in consideration. After realizing the literature study concerning urban regeneration and social effect assessment the research is tested with a field study in Istanbul City. A few samples of the urban regeneration project in the District Zeytinburnu and more specific in the Neighboorhoud Sümer formed were taken in consideration during the resaerch. The social effects assessment is based on cards created with the building, street and neighbourhood strategy. The regeneration project is realized without in-depth interviews with the citizens of the regeneration area. The final conclusion after field research in the neighboorhood shows that interviewees emphasazed on the following issues: they want that the existing street culture, the existing arcade and local small shops must be maintained and also after the regeneration they want that there will be more attention for social and common use areas and the increasing of local employment opportunities. Related to their evaluations concerning the street they draw attention to the following topics: they want that the existing street culcure, relationships between neighboors and the feeling of trust must be maintained, the new residences must be created in accordance to the differences in the levels of income and comform the different lifestyles, the improuvement of playgrounds and more opportunities for disabled people and a street with a feeling of real life are very important. According to the results of the in-depth interviews can be concluded that during the process of regeneration there priorities and suggestions were not taken in the execution of the project. Their feelings emphasize the importance of social effect assessment of urban regeneration.

Keywords:

Urban regeneration social impact assessment, building, street and neighboorhood method, Zeytinburnu, Sümer Neighbourhood,

PDF

___

Akkar Z M (2006). Kentsel dönüşüm üzerine Batı’daki kavramlar, tanımlar, süreçler ve Türkiye. Planlama Dergisi, 2, S. 36, TMMOB ŞPO Yayını, Ankara, 29–38.
Alver K (2010). Mahalle: mekân ve hayatın esrarlı birlikteliği. İdealkent, 2, 121-134.
Ataöv A, Osmay S, (2007). Türkiye’de kentsel dönüşüme yöntemsel bir yaklaşım. Metu-JFA 2007/2, 24: 2, 57-82.
Baday ÖN (2011). Modern kent mekânlarında mahallenin konumu. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Konya.
Barton H (2000). Conflicting perceptions of neighbourhood in sustainable communities: the potential for eco–neighbourhoods. Barton, H. (Ed.). Conflicting perceptions of neighbourhood in sustainable communities: the potential for eco–neighbourhoods. London: Earthscan.
Bektaş Y (2014). Bir kentleşme stratejisi olarak yasanın kentsel mekânı dönüştürmedeki etkisi: Ankara örneği. Planlama 2014, 24:3,157-172. doi: 10.5505/planlama.2014.83803
Burdge R, Taylor N (2012). When and Where is Social Impact Assessment Required?
Carmona M, Heath T, Oc T, Tiesdell S (2003). The dimensions of urban design. In: Public places urban spaces Oxford: Architectural Press, sayfa 61-193
Chan E, Lee GK (2008). Critical factors for ımproving social sustainability of urban renewal projects. Social Indicators Research, 85:2, 243-256.
Demirel D (2018). Kentsel dönüşüm. Tezsiz Yüksek Lisans Dönem Projesi. Siyaset Bilimi ve Kamu
Yönetimi Ana Bilim Dalı, Pamukkale Üniversitesi, Denizli. Erişim adresi: http://acikerisim.pau.edu.tr:8080/xmlui/handle/11499/2209.
Dempsey N, Bramley G, Power S, Brown C (2011). The social dimension of sustainable development: defining urban social sustainability. Sustainable Development, 19 (5), 289–300.
Dinçel ZA (2016). Kentsel dönüşümün çevresel ve sosyal etkileri: Küçükçekmece – Ayazma bölgesi kentsel dönüşüm projesinin incelenmesi. Bitirme projesi, Kadir Has Üniversitesi, İstanbul. Erişim adresi: https://www.academia.edu/29721002/
Duman T (2014). Kenar Mahallede Gündelik Hayat. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Konya.
Dur M (2015). Kentsel Dönüşümün Sosyo-Sültürel Dinamikleri: Konya Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Konya.
Ertaş M (2011). Kentsel dönüşüm çalışmalarında sosyal boyutun incelenmesi, Ankara ve Londra örnekleri. Selçuk – Teknik Dergisi, 10:1, 1-18.
Gittell RJ (1992). Renewing cities. New Jersey: Princeton University Press.
Gökgür, P. 2008. Kentsel Mekânda Kamusal Alanın Yeri, Bağlam Yayıncılık İstanbul (Türkçe).
Göksu AF, Akalp S, Özkan M, Candan C, Mutlu E, Akkaya B, Ulubaş A, Zaim E (2015). İstanbul: Kentsel Vizyon Platformu, Erişim adresi: https://kentselstrateji.com/proje/sosyal-etki-degerlendirme-rehberi-sed/
Gürtuna O (2016). Giderek artan bir ihtiyaç: Sosyal Etki Değerlendirme çalışmaları. Madencilik Türkiye, 56, 64-68.
Hamiduddin I (2015). Social sustainability, residential design and demographic balance: neighbourhood planning strategies in Freiburg. Town Planning Review, 86:1, 29-52. doi: 10.3828/tpr.2015.3.
International Association for Impact Assessment (IAIA) (2009). Social Impact Assessment. Erişim adresi: https://www.iaia.org/wiki-details.php?ID=23
İMSAD (İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği) (2014). Kentsel dönüşüm ve finansmanı. Erişim adresi: https://www.imsad.org/Uploads/Files/kdf_rapor.pdf
Jacobs J (1961). The Death and Life of Great American Cities. New York: Vintage Books.
Karakitapoğlu EB, Kaya E, Özenirler G (2013). Sosyal Etki Değerlendirme ve Çevre İletişimi, Uluslararası ÇED Kongresi Bildirim Kitabı. S: 151-159. Ankara: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü.
Kearns A, Forrest R (2000). Social cohesion and multilevel governance. Urban Studies, 37, 995–1017.
Keleş, R. 2006. Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara (Türkçe).
Kentsel Strateji (2014). Sosyal etkiye duyarlı tasarım süreci, sürdürülebilir şehirler programı kentsel tasarım çalıştayı yöntemi. Erişim tarihi: 09.05.2019, https://www.kentselstrateji.com/wp-content/uploads/T-02_GaziantepSET.pdf
KİPTAŞ (2019). İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı Konut İmar Plan Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi (KİPTAŞ) dijital arşivi, İstanbul.
McCarthy J (2007). Partnership, Collobrative, Planning and Urban Regeneration. Alexander, E.R. (Ed.). Evaluation in planning evolution and prospects, USA: Ashgate Publishing Company.
Öngören G, Çolak İN (2013). Kentsel dönüşüm hukuku kentsel dönüşüm rehberi. 1. baskı. İstanbul: Öngören Hukuk Yayınları.
Öngören G, Bayraktaroğlu E, Çamlıbel E (2015). Kentsel Dönüşümün Finansmanı. Ankara: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı için hazırlanmış rapor.
Özden PP (2008). Kentsel Yenileme: Yasal Yönetsel Boyut, Planlama ve Uygulama. 2. baskı. İstanbul: İmge Kitabevi.
Relph E (1976). Place and Placelessness. London: Pion
Roberts P (2000). The Evolution, Definition and Purpose of Urban Regeneration. Peter Roberts, P. & Sykes, H. (Ed.). Urban Regeneration. Londra: Sage Publications.
Rodney B, Clark P (2000). Financing urban regeneration, Real Estate Finance and Investment Research Paper No: 2000.04. London: City University Business School.
Saraç M (2014). Kentsel Dönüşüm ve Gelişimi, Sosyal Boyutu, Kentsel Dönüşümden Doğan Hukuki Sorunlar. Yüksek Lisans Tezi, Çankaya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, Ankara.
Serdaroğlu Sağ N (2011). Dönüşüme Bağlı Kentsel Gelişmenin Yönetilmesinde Bir Araç Olarak Akıllı Büyüme; Konya Kenti Örneği. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, Konya.
Seyidoğulları HS (2016). Yeni yasal düzenlemelerle kentsel dönüşüm. Planlama 2016; 26:1, 51-64. DOİ: 10.5505/planlama.2016.54254
Turcu CL (2010). Examining The İmpact of Housing Refurbishment-led Regeneration on Community Sustainability: A Study of Three Housing Market Renewal Areas in England. Phd Thesis. The London School of Economics and Political Sciences, Department of Social Policy of the London School of Economics, London.
URL-1:SosyaletkitasarımıSETRehberiYöntemKartları.Erişimadresi: https://www.kentselstrateji.com/wp-content/uploads/SET-yontemkartlari.pdf , Erişim tarihi: 20.05.2019
URL-2: Zeytinburnu ilçesi konum fotoğrafı. Erişim adresi: http://sehirharitasi.ibb.gov.tr/ , Erişim tarihi: 09.05.2019
URL-3: Yeni Şehircilik Bildirgesi. Erişim adresi: https://www.cnu.org/sites/default/files/charter_in_turkish.pdf,Erişim tarihi: 20.05.2019
Usalan H (2017). Kentsel Dönüşümün Çevresel Boyutları. Kent Ekonomisi ve Kent Yönetimi Dersi Sunuş Raporu, Ankara Üniversitesi, Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Anabilim Dalı, Ankara. Erişim adresi: https://www.academia.edu/36729547/
Vanclay F (2003). International principles for Social Impact Aassessment. Impact Assessment and ProjectAppraisal, 21:1, 5-12.doi: 10.3152/147154603781766491
Vanclay F (2012). New Developments in Social Impact Assessment, University of Groningen.
Yağcı C (2014). Kentsel Dönüşüm Projelerinde Fiziksel Değişimin Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Yoluyla Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Harita Mühendisliği Anabilim Dalı, Konya.
Yenice S (2011). Tarihi Kent Merkezlerinde Sürdürülebilir Yenileme İçin Bir Model Önerisi; Konya Örneği. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, Konya.
Yıldız B (2016). Kamusal Mekân ve Erişilebilirlik Kavramları Kapsamında Bursa Tarihi Hanlar Bölgesinin İrdelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kentsel Sistemler ve Ulaştırma Yönetimi Yüksek Lisans Programı, İstanbul.