FATİH SULTAN MEHMED DEVRİNDE PAŞA LİVÂSI’NA TÂBİ PRAVADİ NAHİYESİ TİMARLARI (1456-1469)

Bu araştırmamız Taksim Atatürk Kitaplığı Nadir Eserler Katalogu Muallim Cevdet Yazmaları bölümünde MC_Yz_O.000089 demirbaş numarası ile kayıtlı olan 1456 tarihli İcmâl Tahrir Defteri esas alınarak yapılmıştır. İncelediğimiz bu defterde Pravadi Nahiyesi merkez ve kırsalında bulunan hâs, zeâmet ve timarlar hakkındaki veriler aracılığıyla, bu dirliklerin sahiplerine, tasarruf şekillerine, yükümlülüklerine ve defterin tahririnden sonra yaşanan dirlik sahiplerinin değişimlerine dair bilgilere ve açıklamalara ulaşmaktayız. Ayrıca hâs, zeâmet ve timarlar Osmanlı Devleti’nin askerî yapısının temel unsurlarından oldukları için, Pravadi Nahiyesi’nden Osmanlı ordusuna sağlanan savaşçı gücü ile ilgili sayı da tespit edilebilmektedir. Bununla birlikte Sultan II Bayezid döneminde tutulan (1485-1486) tahrir defterindeki Pravadi Nahiyesi’nin hâs, zeâmet ve timarları ile ilgili verileri, 1456 tarihli defterdeki bilgilerle karşılaştırma yaparak belli ölçüde dirliklerin otuz yıl sonraki durumunu da ortaya çıkarmaktayız. Böylece bütün bu verileri değerlendirerek XV. yüzyılın ikinci yarısı içinde Osmanlı timar sisteminin Pravadi Nahiyesi özelinde nasıl uygulandığı açıklığa kavuşturulmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Rumeli, Pravadi, Sinanköy, Timar, Tahrir

TIMARS OF THE DISTRICT OF PRAVADI WHICH SUBJECT TO PAŞA SANJAK DURING THE REIGN OF SULTAN MEHMED II (1456-1469)

This paper is based on İcmâl Tahrir Registry dated 1456 and kept in The section of Muallim Cevdet Manuscripts of the Rare Books Catalogue in Taksim Atatürk Library registered with the inventory number MC_Yz_O.000089. Through the data in this registry about hâs, zeâmet and timars located in the center and countryside of the District of Pravadi, we can acquire information and explanations regarding the owners of these fiefs, the methods of their use and their obligations, as well as the changes experienced by the owners of these fiefs after the composition of this registry. Besides, as hâs, zeâmet and timars were among the basic elements of the military structure of the Ottoman Empire, we can also determine the amount of manpower provided to the Ottoman army from the District of Pravadi. However, the data of the Pravadi District in the tahrir registry (1485-1486) which was recorded during the reign of Sultan Bayezid II, we compare with the data in the tahrir registry dated 1456 and reveal the situation of these fiefs after thirty years. In our study, evaluating all these data, we will try to explain how the Ottoman timar system was applied during the second half of the 15th century in the sample of the District of Pravadi.

Keywords:

Rumelia, Provadia, Sinanköy, Timar, Tahrir,

PDF

___

Arşiv Belgeleri
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Tahrir Defterleri (TD) Nr.20. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Taksim Atatürk Kitaplığı (TAK) Muallim Cevdet Yazmaları (MC) Nr. 089. Nadir Eserler, Sâlnâme-i Vilâyet-i Edirne (SVE); H. 1317.
Araştırma Eserler
370 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Rûm-İli Defteri (937/1530), I, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2001.
AFYONCU, Erhan, “Zeâmet”, DİA, C. 44, ss. 162-164.
AHISHALI, Recep, “Tahvil”, DİA, C. 39, ss. 440-442.
AKGÜNDÜZ, Ahmet, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, 1. Kitap Osmanlı Hukukuna Giriş ve Fâtih Devri Kanunnâmeleri, İstanbul 2006.
AKÖZ, Alaaddin ve YÖRÜK, Doğan, “H.1002/M.1594 Tarihli Bir Vakıf Defterine Göre Edirne’deki Sultan II. Bâyezid Câmii ve İmâreti Evkâfı”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, C. 16, 2004, ss. 157-177.
AKTEPE, M. Münir, “XIV. ve XV. Asırlarda Rumeli’nin Türkler Tarafından İskânına Dair”, Türkiyat Mecmuası, X, (1953), ss. 299-312.
ALTUNEL, İbrahim, “Kıssahan”, DİA, C. 25, ss. 501-502.
AND, Metin, 100 Soruda Türk Tiyatrosu Tarihi, Gerçek yayınevi, İstanbul 1970.
ARDEL, Ahmet ve TÜMERTEKİN, Erol, “Trakya’da Coğrafi Müşahedeler”, Türk Coğrafya Dergisi, S. 15-16, İstanbul 1956, ss. 1-20.
ARMAĞAN, A. Latif, “XVI. Yüzyılda Teke Sancağı’ndaki Konar-Göçerlerin Demografik Durumu Üzerine Bir Araştırma”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, XIX/30, Ankara 1998, ss. 1-37.
BARKAN, Ömer Lütfi, “Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, X, İstanbul 1953, ss. 1-25.
________, “Timar”, İA, C.12/1, ss. 286-333.
________, Türkiye’de Toprak Meselesi, Toplu Eserler-I, Gözlem Yayınları, İstanbul 1980.
BELDİCEANU, Nicoara, XIV. Yüzyıldan XVI. Yüzyıla Osmanlı Devletinde Timar, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Teori Yayınlar, Ankara 1985.
BEYDİLLİ, Kemal, “Yeniçeri”, DİA, C. 43, ss. 450-462.
ÇAĞATAY, Neşet, “Osmanlı İmparatorluğunda Reayadan Alınan Vergi ve Resimler”, AÜDTCF Dergisi, C.V, S. 5, Ankara 1947, ss. 483-511.
EMECEN, Feridun, “Çift Resmi”, DİA, C.8, ss. 309-310.
________, “Mufassaldan İcmale Osmanlı Tahrir Defterlerinin Türleri”, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan, Devlet ve Toplum, Timaş Yayınları, İstanbul 2011, ss. 316-324.
________, “Defter-i Köhne: Pirlepe-Kırçova Kesiminin En Eski Timar Defteri (1445-1455)”, Osmanlı Araştırmaları, C. 43, S. 43, 2014, s. 341-474.
GÖKBİLGİN, M. Tayyib, “Nahiye”, İA, C. 9, ss. 37-39.
________, “Edirne”, DİA, C. 10, ss. 425-431.
________, XV. ve XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livası Vakıflar-Mülkler-Mukataalar, İşaret Yayınları, İstanbul 2007.
GÖYÜNÇ, Nejat, “Hâne Deyimi Hakkında”, İÜEF Tarih Dergisi, XXXII, İstanbul 1979, ss. 331-348.
İNALCIK, Halil, “Osmanlılar’da Raiyyet Rüsûmu-I”, Belleten, XXIII, 1959, ss. 31-65.
________, “Edirne’nin Fethi (1361)”, Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı, Ankara 1965, ss. 137-159. ________, Hicri 835 Tarihli Sûret-i Defter-i Sancak-i Arvanid, TTK, Ankara 1987.
________, “Çiftlik”, DİA, C. 8, ss. 313-314.
________, “Timar”, DİA, C. 41, ss. 168-173.
İNAN, Kenan, “Trabzon’un Osmanlılar Tarafından Fethi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, I/14, 2003, ss. 71-84.
İPŞİRLİ, Mehmet, “Kazasker”, DİA, C. 25, ss. 140-143.
KAZAN, Hilal, “Topkapı Sarayı’nda Kâtipler Cemiyetinin (Cemâ‘at-i Kâtibân-ı Kütüb) Eğitimleri ve Görevleri”, Osmanlı Araştırmaları, XXIV, İstanbul 2004, ss. 213-241.
________, XV. ve XVI. Asırlarda Osmanlı Sarayının Sanatı Himayesi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. M. Hüsrev Subaşı, İstanbul 2007.
KAYAPINAR, Ayşe, “Osmanlı Döneminde Rumeli’de Bir Nahiye Merkezi: Pravadi”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXI/1, İzmir 2016, ss. 121-148.
KIRZIOĞLU, M. Fahrettin, Osmanlılar’ın Kafka -Elleri’ni Fethi (1451 - 1590), Ankara 1976.
KIEL, Machiel, “Pravadi”, DİA, C. 34, ss. 339-340.
Köylerimiz, 1 Mart 1968 gününe kadar, Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Ankara 1968.
MEHMED SÜREYYA, Sicill-i Osmanî, V, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
ORHONLU, Cengiz ve GÖYÜNÇ, Nejat, “Hâs”, DİA, C. 16, ss. 268-270.
ÖZ, Mehmet, “Tahrir Defterlerinin Osmanlı Tarihi Araştırmalarında Kullanılması Hakkında Bazı Düşünceler”, Vakıflar Dergisi, S. 22, Ankara 1991, ss. 429-439.
________, “Tahrir”, DİA, C. 39, ss. 425-429.
ÖZCAN, Abdülkadir, “Çeribaşı”, DİA, C. 8, ss. 270-272.
ÖZCAN, Nuri, “Hânende”, DİA, C. 16, ss. 27.
ÖZER, Mustafa, “Edirne-Lalapaşa’daki Osmanlı Dönemi Eserleri”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, VIII/1, Haziran 2006, ss. 54-72.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, II, MEB Yayınları, İstanbul 1993.
PEREMECİ, Osman Nuri, Edirne Tarihi, İstanbul 1939.
SAHİLLİOĞLU, Halil, “Ze‘âmet”, İA, C. 13, ss. 477-479.
SEZGİN, İbrahim, “Paşa Livâsı”, DİA, C. 34, ss. 183-184.
Son Teşkilât-ı Mülkiyede Köylerimizin Adları, Türkiye Cumhuriyeti Dâhiliye Vekâleti Nüfûs Müdüriyyet-i Umûmiyyesi neşriyatından, İstanbul 1928.
ŞAHİN, İlhan, “Nahiye”, DİA, C. 32, ss. 306-308.
ŞEMSEDDİN SÂMİ, Kamûsü’l-A‘lâm, II, İstanbul 1314.
TELCİ, Cahit, “Aydın Sancağının En Erken Tarihli Defteri: Halil Beğ Defteri’nin Parçası”, Cihannüma, Sayı: I/1-Temmuz 2015, s.139-175.
UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı, “Osmanlı Zamanında Saraylarda Mûsikî Hayâtı”, Belleten, XLI/161, Ankara 1977, ss. 79-114.
________, Osmanlı Devletinin Saray Teşkilâtı, TTK, Ankara 1988.
________, Osmanlı Devleti Teşkilâtından Kapıkulu Ocakları, II, TTK Yayınları, Ankara 1988.
ÜNAL, Mehmet Ali, “Osmanlı Devleti’nde Merkezî Otorite ve Taşra Teşkilâtı”, Osmanlı, C. 6, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, ss. 111-122.
İnternet Kaynakları Google Earth Pro 2019
http://www.korumakurullari.gov.tr/Eklenti/40796,2511-14052009.pdf?0, (30.04.2019).