GARİBNÂMEDE BAZI FİİLLERİN ÇOK ANLAMLI YAPISINA BİR BAKIŞ

Ahlâkî, tasavvufî ve öğretici bir mesnevi olan Garibnâme, Türk edebiyatının Anadolu Türkçesiyle yazılmış, XIV. yüzyıldaki en büyük eseridir. Türk dili ve edebiyatının önde gelen, değerli ve temel eserlerindendir. Garibnâme’nin yazarı olan Âşık Paşa, dili sade bir şekilde kullanan, Türkçenin hem şuurlu hem de bilgili bir savunucusudur. Eser, halkı eğitmek amacıyla Türkçe yazılmış bir eserdir. Türk kültürünü yansıtan bu eserde incelenen bazı fiiller, çok anlamlılık açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır.  Çok anlamlılık, pek çok etkenlerle bir göstergenin gerçek anlamın dışında yeni kavramları anlatmasıdır. Aynı zamanda, çok anlamlılık, bir sözcüğün, dil içi anlamsal nedenlerle genişleyerek birden çok kavramı gösterebilme özelliği kazanmasıyla ortaya çıkan anlam olgusudur. Amaç, fiillerin hangi anlamlar yüklediklerini tespit etmeye çalışmaktır. Bu çalışma, Garibname üzerinde, anlam konusunda devam eden çalışmamdan tespit edilen, çok anlamlı bazı fiillerin, bu bakımdan incelenip örneklendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Bu fiillerden bas-, bul-, dog-, gel-, götür-, kes-, okı- fiillerinin ikişer anlamda kullanıldığı, düş- ve düz- fiillerinin altı anlamda kullanıldığı görülmektedir.

A View to the Very Significant Structure of Some Verbs in Garibnâme

Garibnâme, which is a moral, mystical and instructive masnavi, is the greatest work of Turkish literature written in Anatolian Turkish in the fourteenth century. It is one of the leading, valuable and basic works of Turkish language and literature. Asik Pasha, the author of Garibnâme, is a conscious and knowledgeable plaintiff of Turkish, who uses the language in a simple way. The work is written in Turkish in order to educate the public. Some of the verbs identified in this work reflecting Turkish culture have been tried to be evaluated in terms of multi-meaning. Polysemy is that an indicator, with many factors, tells new concepts other than the real meaning. Meanwhile, polysemy is the phenomenon of meaning that occurs when a word is expanded to show more than one concept by expanding it for linguistic semantic reasons. The aim is to try to determine the meanings of verbs. This study was carried out on Garibname in order to examine and exemplify some very meaningful verbs determined in my ongoing work on meaning. It is seen that the verbs press, find out, rise, come, take-, cut-, read are used in two meanings and fall and arrange verbs are used in six meanings.

___

  • Aksan, D. (2016). Anlambilim- Anlambilimi Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
  • Atalay, B. (1998). Kâşgarlı Mahmud-Divânü Lûgât-it-Türk. Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Banguoğlu, T.(1998). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Berbercan, M., T.(2013). “Kutadgu Bilig’de Fiillerin Çok Anlamlı Yapısına Genel Bir Bakış”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, VI (24), 83-98.
  • Egro, G., A. (2009). Dünyada ve Türkiye’de Anlam ve Kelime Değişmelerine İlişkin Araştırmalar Münasebetiyle. Turkısh Studies-International Periodical For The Languages, Literature and Hıstory of Turkish or Turkic. 4(3), Spring 2009, 841-870.
  • Ercilasun, A. B., İz, F., Kut, G. (1985). XIII ve XIV. Yüzyıllarda Nazım ve Nesre Toplu Bakış- Âşık Paşa. Büyük Türk Klasikleri, 299-300.
  • Ergin, M. (2019). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
  • Gülensoy, T. (2011).Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Kabaklı, A.(1997). XIV. Yüzyıl Tekke Şairleri-Âşık Paşa, Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, 353-356.
  • Kahraman, S. (2015). Dilde Çok Anlamlılık ve Belirsizlik, Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Karaağaç, G.(1994). Eş Yazılılık, Eş Seslilik ve Çok Anlamlılık, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi VIII, İzmir: 35.
  • Korkmaz, Z. (2010). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
  • Korkmaz, Z.(2014). Türkiye Türkçesi Grameri- Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Sami, Ş. (2019). Kamus-ı Türkî. Haz. Paşa Yavuzarslan. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Türk Dil Kurumu. Güncel Türkçe Sözlük. 10 Ocak 2020 tarihinde https://sozluk. gov.tr adresinden erişildi.
  • Uğur, N. (2007). Anlambilim- Sözcüğün Anlam Açılımı. İstanbul: Doruk Yayınları.
  • Yavuz, K.(2000). Âşık Paşa- Garibnâme (Tıpkıbasım, Karşılaştırmalı Metin ve Aktarma)I-II. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi-Cover
  • ISSN: 1301-5265
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1998
  • Yayıncı: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü