DOĞRU YOL PARTİSİ AÇISINDAN 24 ARALIK 1995 SEÇİMLERİNİN ANALİZİ

Araştırmanın Temelleri: 24 Aralık 1995 seçim kampanyası döneminde, DYP’de yaşanan gelişmeler ve DYP açısından seçim sonuçlarının analiziyle ilgili değerlendirmelerdir. Araştırmanın Amacı: 24 Aralık 1995 seçim kampanyası döneminde, DYP’de yaşanan gelişmeleri ayrıntılarıyla ortaya koymak ve DYP açısından seçim sonuçlarının analizini yapmaktır. Veri Kaynakları: Gazete, kitap, dergi taraması ve bazı milletvekilleriyle yapılan sözlü tarih çalışmalarıdır. Ana Tartışma: 24 Aralık 1995 seçim kampanyası döneminde, DYP’de yaşanan gelişmeler ve DYP açısından seçim sonuçlarının analizidir. Sonuçlar: 24 Aralık 1995 genel seçimleri, DYP lideri Tansu Çiller’in, genel başkan olarak katıldığı ilk genel seçimdir. DYP milletvekili aday listesi, temayül yoklaması ve ön seçim sonuçları değiştirilerek, muhalif grup üyelerinin imzaları olmadan, Tansu Çiller ve Yeminli grubun istediği şekilde oluşturularak, YSK’ya verilmiştir. 24 Aralık 1995 seçimlerinde, DYP %19.13’lik oy oranıyla üçüncü parti olmuştur. DYP’nin bu oy oranını elde etmesinde, DYP’nin seçimlere devlet olanaklarını kullanarak girmesi; kullandığı milliyetçilik söylemi ve Tansu Çiller’in, laik Türk kadını imajı etkili olmuştur. DYP oylarının, önceki seçimlerde olduğu gibi, kırsal kesimde daha fazla olduğu görülmektedir. 1995 seçimlerinde DYP, Ege Bölgesi, Akdeniz ve Marmara Bölgesi’nde, diğer bölgelere oranla daha başarılı olmuştur. DYP, Demokrat Parti-Adalet Partisi’nin devamı olan bir 1 Bu makale “Türk Siyasal Yaşamında Doğru Yol Partisi” adlı doktora tezinden üretilmiştir. * Bülent Ecevit Üniversitesi, İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü, huseyindp@yahoo.com DOĞRU YOL PARTİSİ AÇISINDAN 24 ARALIK 1995 SEÇİMLERİNİN ANALİZİ1 20 Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt: 17 - Sayı: 32, Aralık 2014 Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi partidir. DP ve AP’nin en güçlü olduğu bölge, Batı Anadolu’ydu. 1995 seçiminde DYP, Batı Anadolu’da oyların, %55’ini almıştır. DYP, gelişmişlik endeksine göre kademeli il gruplarında, en yüksek oyu, II. derecede gelişmiş iller grubunda almıştır. Bu gruptaki illerin ortak özellikleri, tarımsal üretimin ve tarıma dayalı sanayinin gelişmiş olmasıdır. DYP, kent büyüklüklerine göre, en yüksek oy oranını, 25.001-50.000 grubunda almıştır. 1995 seçim sonuçları, dinsel ve etnik bölünme açısından incelendiğinde, DYP, Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı illerde, daha başarılı olmuştur. DYP milletvekillerinin mesleki kökenlerinin dağılımına baktığımızda ise, önceki dönemlerden farklı olarak, mülki idare amirleri, sanayiciler ve Öğretim üyesi/öğretmenlerin oranlarının, yükseldiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Doğru Yol Partisi, Tansu Çiller, Kırsal Kesim, Seçim

Analysis of Election on 24 December 1995 in terms of True Path Party

Background: Background of the present study was assessments on proceeding occurring in the True Path Party during the campaign period for general elections on 24 December 1995 and analysis of results of general elections in terms of True Path Party. Objective: To put forward in detail the proceedings occurring during the campaign period for general elections on 24 December 1995 and to analyze the results of general elections in terms of True Path Party. Data Sources: Search of newspapers, books and journals as well as oral history interviews with some deputies. Results: General elections on 24 December 1995 was the first general election in which Tansu Çiller, Leader of True Path Party, participated as general president of her party. True Path Party’s list of candidates was given to Supreme Committee of Elections without signs of members of opponent groups by changing results of in-party pre-elections and tendency survey in the way that Tansu Çiller and sworn group desired. As a consequence of general elections on 24 December 1995, True Path Party became the third biggest party with vote rate of 19.13%. The fact that True Path Party participated in this general election using opportunities of the state and nationality discourses used by her and her image of modern secular Turkish woman had become influential in True Path Party’s getting this rate of vote. It might be seen that votes to TPP was more from the rural parts of the country as in the previous general elections. In 1995 elections, TPP became more successful in Aegean, Mediterranean and Marmara regions than in other regions. True Path Party is a continuation of Democratic Party DP and Justice Party JP . 21 Balikesir University The Journal of Social Sciences Institute Volume: 17 - Number: 32, December 2014 Doğru Yol Partisi Açısından 24 Aralık 1995 Seçimlerinin Analizi The region in which DP and JP became most powerful was Western Anatolia. In general elections in 1995, TPP collected 55% of votes in Western Anatolia. It took its highest rate of votes from the second order developed cities when its votes analyzed among the cities by their order of development. The common property of these cities was that agricultural production and agriculture-based industry was developed in them. TPP took the highest rate of votes in the group of cities with population of 25.001 to 50.000. When the results of 1995 general elections were reviewed in terms of religious and ethnic separation, TPP became more successful in the regions in which Kurds live intensively. When occupational distribution of deputies from TPP was reviewed, one might see that rates of local authorities, businessmen, and teachers/academic staffs elevated compared to the previous periods.

Keywords:

Key words: True Path Party, Tansu Çiller, Rural Part, Election.,

PDF

___

1990 Genel Nüfus Sayımı, (1991) DİE, Yayın No: 1457.
Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları 29.11.1987, (1988) T.C Başbakanlık DİE Yayını No: 1280, Ankara.
Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları (Özel Tablolar) 20.10.1991, (1992) DİE, Yayın No: 1522, Ankara.
Milletvekili Genel Seçimi (İl Sonuçları) 24.12.1995, (1996) DİE, Yayın No: 1866, Ankara.
Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları 18.04.1999, (2000) Cilt: I-VIII, DİE, Yayın No: 2387, Ankara.
18. Dönem TBMM Albümü, (1988) Ankara.
19. Dönem TBMM Albümü, (1992) Ankara. Kitaplar ve makaleler
Akşin, S. vd., (2000) Bugünkü Türkiye (1980-1995) Türkiye Tarihi 5, Cem Yayınevi, İstanbul.
Bora, T. ve Can, K. (2004) Devlet ve Kuzgun 1990lardan 2000lere MHP, İletişim Yayınları, İstanbul.
Çelebi, I. Toros, A. ve Aras, N. (1996) Siyasette Kilitlenme ve Çözüm, Milliyet Yayınları, İstanbul.
Demirel, T. (2004) Adalet Partisi İdeoloji ve Politika, İletişim Yayınları, İstanbul. Dinçer, B. Özaslan, M. ve Satılmış, E. (1996) İllerin Sosyo-Ekonomik Geliş- mişlik Sıralaması Araştırması (1996), DPT Yayını, No: 2466, Ankara.
Narlı, N. Dirlik, S. (Mayıs-Haziran 1996) Türkiyenin Siyasal Haritası, Yeni Türkiye, Yıl: 2, Sayı: 9, s. 143.
Sabuncu, Y. Şeker, M. (1996) Seçimler, CDTA, Cilt: 14, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 1156.
Tosun, T. (1999) Türk Parti Sisteminde Merkez Sağ ve Merkez Solda Par- çalanma, Boyut Kitapları, İstanbul.
Türkiyede Siyasi Parti Seçmenlerinin Nitelikleri Kimlikleri ve Eğilimleri, (1996) TÜSES VERİ A.Ş, Ankara.
Dıvarcı, İ. (1996) Türkiyede Siyasi Parti İdeolojisi ve Sosyal Köken İlişkileri (DYP Örnek Olayı Üzerine Bir İnceleme), Selçuk Üniversitesi S.B.E., (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya.
Ündey, N. (1998) Siyasi İktidarların Kazanılması veya Kaybedilmesinde Propagandanın Rolü, Ege Üniversitesi S.B.E., (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir.
Üste, R. B. (1998) Türkiyede Seçim Sistemi Arayışları Bir Alternatif Model, DEÜ S.B.E., (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir.
Yetim, Y. (2000) Doğru Yol Partisinde Parti İçi Demokrasi, Gazi Üniversitesi S.B.E., (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
Tosun, G. Tosun, T. (Mart 1996) 27 Mart 1994 Yerel Seçimlerinden 24 Aralık 1995 Genel Seçimlerine: Siyasal Coğrafyaya İlişkin Gözlemler, Amme İdare Dergisi, 29(1), 51.
Kardam, A. (Şubat 1995) Gidiş Nereye? Türkiyenin Politik Coğrafyası 19891994, Ada Kentliyim, Yıl: 1, Sayı: 1, s. 119.
Koru, F. (14 Kasım 1995) Kampanyanın İlk Günü, Zaman, s. 10.
Kıvanç, T. (15 Kasım 1995) Erzurum Gezisinden Notlar, Zaman, s. 3. Mengi, G. (17 Kasım 1995) Seçim Yapılır, Sabah, s. 3.
Sazak, D. (26 Kasım 1995) Erkekler Kulübündeki Kadın, Milliyet, s. 14. Sazak, D. (1 Aralık 1995) Muhalif Çiller, Milliyet, s. 14.
Kardüz, A. R. (12 Aralık 1995) DYP Seçim Bildirgesinde Tek Çözüm Çiller, Sabah, s. 9. Koru, F. (23 Aralık 1995) Seçime Beş Kala DYP, Zaman, s. 10.
Sakallıoğlu, Ü. C. (Ocak 1996) 24 Aralık 1995 Alacakaranlık Kuşağı Seçimleri, Birikim, 81, ss. 27.
Tuncer, E. (Mart Nisan 1996) 24 Aralık 1995 Genel Seçimlerine İlişkin Sayısal ve Genel Bir Değerlendirme, Sosyal Demokrat Değişim, s. 22.
Uslu, Z. K. (Eylül-Ekim 1996) Siyasal İletişim ve 24 Aralık 1995 Genel Se- çimleri, Yeni Türkiye, Yıl: 2, Sayı: 11, s. 793-794.
İşleyen, E. (26 Aralık 1995) Doğuda Refah Egede DYP, Milliyet, s. 11.
Akyol, T. (28 Aralık 1995) Sandıktan Çıkan Mesaj, Milliyet, (Yazı Dizisi: 27-30 Aralık 1995), s. 13.
Karaesmen, E. (2 Ocak 1996) 24 Aralık Seçim Sonuçlarının Sayısal ve Sosyo-Politik Değerlendirmesi, (Yazı Dizisi: 2-3 Ocak 1996), Cumhuriyet, s. 4.
Köymen, A. Erder, N. ve Kardam, A. (Mart-Nisan 1996) TÜSES Araştırması Seçim Sonuçları ve Sosyal Demokrasinin Krizi Üzerine, Sosyal Demokrat Değişim, s. 11.
Tosun, T. Tosun, G. (Temmuz-Ağustos 1996) Parlamenter Demokrasiden Parlamenter Bürokrasiye Geçişin Öyküsü, Sosyal Demokrat Deği- şim, ss. 34.
Çakır, R. Can, K. ve Bora, T. (12-13 Ağustos 1996) Merkez Nasıl Çöktü, Milliyet, (Yazı Dizisi: 12-18 Ağustos 1996), s. 10.
Donat, Y. (27 Nisan 1999) Yorumsuz, Sabah, s. 21.
Tuncer, E. Kasapbaş, C. ve Tuncer, B. (2003) 3 Kasım 2002 Milletvekili Genel Seçimleri Sayısal ve Siyasal Değerlendirme, TESAV, Ankara.
http://www.stargazete.com/politika/partilerin-gozu-asiret-oylarinda-71231.htm Erişim tarihi: 23.05.2008)
http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.liste20 Erişim tarihi: 23.05.2008).
Röportajlar
Esat Kıratlıoğlu ile yapılan görüşme, 4 Ekim 2007.
Refaiddin Şahin ile yapılan görüşme, 15 Nisan 2008.
Rıfat Serdaroğlu ile yapılan görüşme, 3 Nisan 2008.