DEĞERLERİN KAZANILMASINDAKİ ETKİLİ FAKTÖRLER (ÖĞRENCİ GÖRÜŞLERİ)1
Bu çalışmanın amacı sosyal bilgiler dersi programı çerçevesinde doğrudan kazandırılması hedeflenen değerlerin kazanılıp kazanılmamasında etkili olan faktörleri öğrenci görüşleri ile belirlemektir. Bu hedefi gerçekleştirirken değerleri kazandıracak olan öğretmen, okul, aile, medya, çevre gibi faktörlerin etkisinin yanında değerleri kazanması gereken yarının büyükleri olan çocukların görüşleri, beklentileri ve önerileri de önem arz etmektedir. Bu amaçla öğrencilerle yarı yapılandırılmış görüşme yapılarak kazandırılmak istenilen değerlerden haberdar olup olmadıkları, bunları kazanmalarında etkili olan faktörleri, bu faktörlerin nasıl etkili olduğunu (örnek uygulamalar), bu değerlerin dışında kazanılması gereken değerlerin neler olduğunu, değerlerin kazanılması için başta bireyin kendisine, ailesine, öğretmen, okul ve çevre gibi etkili faktörlere düşen görevlerin neler olduğu ve neler yapılması gerektiğinin belirlenmesi amaçlanmıştır.Araştırmada verilerinin toplanması amacıyla, nitel araştırma desenlerinden olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Araştırma, 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Kırşehir il merkezindeki özel bir etüt merkezine giden beş farklı okul öğrencilerinden ölçüt örnekleme ile belirlenen ve gönüllülük esası dikkate alınarak 50 ortaokul 8.sınıf öğrencisi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen verilerin çö zümlenmesinde içerik analizi türlerinden tüme varımcı analiz kullanılmıştır. Öğrenciler değer kavramını programdan ve TDK'nin tanımlarından farklı olarak açıklamışlardır. Öğrenciler programda var olan 20 değerden 5 değeri hiç belirtmemiş olup öğrenciler programda var olan değerlerden en çok saygı ve sevgi değerlerini en az ise barış, bilimsellik, çalışkanlık, temizlik değerlerini ifade etmişlerdir. Öğrenciler, programda var olan değerleri kazanmalarında başta aileleri ve öğretmenlerinin etkili olduklarını ifade etmişlerdir.
Effective Factors for Gaining the Values (The Students' Opinions)
The purpose of this study is to define the effective factors that are gain and gain failure the values directly within the the Social Studies curriculum by means of the students' opinions. While carrying out this target, it is important to have the opinions, expectations and suggestions of the children who need to win value tomorrow's great besides the impact of factors teacher, school, family, media, such as environmental which will gain value.For this purpose, it is targeted to define whether they are aware of the gain to the desired value, factors which are effective in winning them, how effective these factors (eg applications), what are value to be gained outside of these values, primarily for the acquisition value of the individual himself, his family, teachers, as what the duty of factors such as the school and the environment and what should be performed.To collect the data in the study, qualitative research designs (phenomenology) design was used. The study was conducted with 8th grade middle school student the number of which is 50 who criteria determined by the sampling and voluntary basis from students five different schools to the special study center in Kırşehir, 2015-2016 academic year. The descriptive analysis tecnique was used in data analysis.Students, value concept stated different definition of the program and the Turkish Language Society.They never mentioned 5 value of the 20 values in the program.They stated most value of respect and love , at least the value of peace, science, diligence, cleanliness the values in the program.They stated to be effective especially families and teachers for gain the values in the program.
___
- Akbaş, O. (2009). İlköğretim Okullarında Görevli Branş Öğretmenlerinin De- ğer Öğretimi Yaparken Kullandıkları Etkinlikler: 2004 ve 2007 Yıllarına İlişkin Bir Karşılaştırma, Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(2), 403-414.
- Akın, U. ve Özdemir, M. (2009). Öğretmen Adaylarının Demokratik Değerleri- nin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Örneği, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(2),183-198.
- Aktepe, V. ve Yel, S. (2009). İlköğretim Öğretmenlerinin Değer Yargılarının Be- timlenmesi: Kırşehir İli Örneği, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(3), 607-622.
- Altunay, E. ve Yalçınkaya, M. (2011). Öğretmen Adaylarının Bilgi Toplumun- da Değerlere İlişkin Görüşlerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelen- mesi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(1), 5-28.
- Aslan, R. (2007). Öğretmen Görüşlerine Göre İlköğretim Birinci Basamaktaki Öğren- cilerin Temel Bilgi, Beceri ve Değerleri Kazanma Düzeyleri, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
- Bağcı, İ. (2007). J. J. Rousseau, Emile ve Çocuğun Sosyal Eğitimi. (Edt. Bahri Ata ve İkram Bağcı) Sosyal Bilgiler Eğitimi Açısından Eğitim Klasikleri İn- celemeleri, 31-41. (1.Baskı) Ankara: Pegem.
- Balcı, F. A. ve Yelken, T. Y. (2010). İlköğretim Öğretmenlerinin "Değer" Kavra- mına Yükledikleri Anlamlar, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Der- gisi, 39, 81-90.
- Balcı, F.A ve Yelken, T. Y. (2013). İlköğretim Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Değerler ve Değer Eğitimi Uygulamaları Konusunda Öğretmen Görüşleri, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KE- FAD), 14(1), 195-213.
- Başçiftçi, G. N., Akdoğan, T., ve Koç, Z. (2011, April). Öğretmen Adaylarının Değer Tercihleri ile Epistomolojik İnançlarının İncelenmesi, Paper pre- sented at the 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications, Antalya, Turkey.
- Başol, S., Ünal, F., Azer, H., Yıldız, A. ve Evirgen, Ö., F. (2012). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 5. Sınıf Öğretmen Kılavuz Kitabı, Devlet Kitapları (3.Baskı).
- Baydar, P. (2009). İlköğretim Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Programında Belirlenen Değerlerin Kazanım Düzeyleri ve Bu Süreçte Yaşanılan Soruların Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
- Birbiçer, B. (2015). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 4.Sınıf Öğretmen Kılavuz Kitabı, Dikey Yayıncılık.
- Cafoğlu, Z. ve Somuncuoğlu, D. (2000). Global Values in Education and Character Education. 24 Nisan 2008 tarihinde http://www.eric. ed.gov/ERICDocs/data/ericdocs2sql/content_storage_01/0000019b/ 80/16/d0/e1.pdf adresinden erişildi.
- Can, Ö. (2008). Dördüncü ve Beşinci Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimi Uygulamalarına İlişkin Görüşleri, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Chapin, J., R. (2006). Elementary Social Studies:A Practical Guide Available at: http://books.google.com.tr/books?id=71UkAQAAMAAJ&hl=tr&source=gbs_navlinks_s
- Coşkun, Y. ve Yıldırım, A. (2009). Üniversite Öğrencilerinin Değer Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(6), 311-328.
- Çelikkaya, T., Başarmak, U., Filoğlu, S. ve Şahin, B. (2012). Ortaokulda Doğrudan Kazandırılacak Değerlerin Sosyal Bilgiler Kitaplarına Yansıma Dü- zeyleri. 13-15 December 2012 III.International Science and Technology Conference Dubai Proceedings Book (908-817)
- Çelikkaya, T. ve Demirbaş, Ç. Ö. (2013). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Sosyal Bilgiler Öğretim Programındaki Değerlere İlişkin Görüşleri, The Journal of Academic Social Science Studies, 6(5), 527-556., Doi: 10.9761/JASSS1617.
- Çengelci, T. (2010). İlköğretim Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitiminin Gerçekleşmesine İlişkin Bir Durum Çalışması, Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
- Demirtaş, Ç. Ö. ve Çelikkaya, T. (2012). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adayları- nın Programdaki Değerlere İlişkin Algısal Farkındalıkları, The Journal of Academic Social Science Studies, 5(8), 415-427., Doi: 10.9761/jasss_345 .
- Deveci, H. (2008). Sosyal Bilgilerde Bilgi, Beceri ve Değerlerin Kazandırılması. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (Edt: Şefik Yaşar). 187-206. Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1807. Açıköğretim Fakültesi Yayınları No: 937. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Web-Ofset Tesisleri.
- Deveci, H. ve Ay, S. T. (2009). İlköğretim Öğrencilerinin Günlüklerine Göre Günlük Yaşamda Değerler, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 167-181.
- Deveci, H. ve Dal, S. (2008). Primary School Teachers' Opinions On The Efficacy Of Social Studies Program In The Value Gain, Humanity &Social Sciences Journal, 3(1), 1-11.
- Dilmaç, B., Bozgeyikli, H. ve Çıkılı, Y. (2008). Öğretmen Adaylarının Değer Algılarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 69-91.
- Doğanay, A. (2009). Değerler Eğitimi.(Sosyal Bilgiler Öğretimi Demokratik Vatandaşlık Eğitimi Edt. Cemil Öztürk). 225-256. Ankara: Pegem.
- Ekşi, H. (2003). Temel İnsani Değerlerin Kazandırılmasında Bir Yaklaşım: Karakter Eğitimi Programları, Değerler Eğitimi Dergisi, (1)1, 79-96.
- Fidan, N. K. (2009). Öğretmen Adaylarının Değer Öğretimine İlişkin Görüşleri, Kuramsal Eğitim Bilim, 2(2), 1-18.
- Fidan, N. K. (2013). Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimi: Nitel Bir Araş- tırma, The Journal of Academic Social Science Studies, 6(3), 361-388.
- Gömleksiz, M., N. ve Cüro, N. (2011). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında Yer Alan Değerlere İlişkin Öğrenci Tutumlarının Değerlendirilmesi, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(11), 95-134.
- Katılmış, A. (2010). Sosyal Bilgiler Derslerindeki Bazı Değerlerin Kazandırılmasına Yönelik Bir Karakter Eğitimi Programının Geliştirilmesi, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Katılmış, A. ve Ekşi, H. (2011). Değerler Eğitimi Yaklaşımları, DİB Dergisi, 245, 11-15.
- Kıncal, R.,Y. (2007). Vatandaşlık Bilgisi (2.Baskı). Ankara:Nobel Yayınları. Koca, A. İ. (2009). Üniversite Öğrencilerinin Değerleri ve Bireysel Özellikleri ile Kariyer Tercihleri Arasındaki İlişki: Çukurova Üniversitesi'nde Bir Araştırma,
- Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
- Komisyon (2012a). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6. Sınıf Öğretmen Kılavuz Kitabı, Devlet Kitapları (2.Baskı).
- Komisyon (2012b). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 7. Sınıf Öğretmen Kılavuz Kitabı, Devlet Kitapları (2.Baskı) .
- Meydan, A., Aktepe, V. ve Durmaz A. (2015). Okul Ortamında Kazandırılması Hedeflenen Değerlere Yönelik Öğrenci Görüşlerinin İncelenmesi, Elektronik Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi, 2(2), 43-54.
- Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis (2nd ed.). Thousand Oaks, London: Sage Publications.
- Milli Eğitim Bakanlığı. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6-7.Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu (Taslak basım). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Devlet Kitapları Müdürlüğü.
- Nalçacı, A. ve Beldağ, A. (2015). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersindeki Değerlerin Kazandırılması İle İlgili Öğretmen Görüşleri, International Journal Of Eurasia Social Sciences, 6(21), 67-81.
- Ocakoğlu, Ö.F.(2009). Prof. Dr. Ahmet İNAM: Değerler Hayatımızın Kendisidir, Değerler Biziz. (Röportaj). Değerler Eğitimi Merkezi Dergisi, 2 (5), 82-93.
- Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri (Çeviri Editörleri: M.Bütün-S.B.Demir) Ankara: Pegem A Yayıncılık.
- Prencibe, A. (2001). Children's Reasoning About The Teaching of Values.(Master's Thesis, Univeristy of Toronto,2001). ProQuest Dissertations and Thesis, AAT.MQ58877.
- Samancı, O. (2009). İlköğretim Öğrencilerinin Sosyal İlişkilerinde Önem Verdikleri Değer ve Beklentiler. III. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi içinde (s. 287-291). Ankara: MEB Devlet Kitapları Basımevi.
- Sezer, A. ve Çoban, O. (2016). Ortaokul Öğrencilerinin Sorumluluk Değeri Algıları, Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 22-39.
- Sarı, E. (2005). Öğretmen Adaylarının Değer Tercihleri: Giresun Eğitim Fakültesi Örneği, Değerler Eğitimi Dergisi, 3(10), 73-88.
- Sezer, T. (2008). İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Sorumluluk Değerinin Öğretimine İlişkin Öğretmen Görüşleri, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Şen, Ü. (2008). Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin İlettiği De- ğerler Açısından İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(5), 763-779.
- Şen, B., G. ve Sevim, Y. (2012). Çocukların Televizyonun Olumsuz Etkilerinden Korunmasına İlişkin Anne Baba Tutumlarının Değerlendirilmesi, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 219-230.
- Taşdemir, A. (2012). Değerlere İlişkin Türkiye, Irak ve Suudi Arabistan Örneklemindeki Türk Öğrencilerin Görüşlerinin İncelenmesi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 1-30.
- Tay, B. (2009). Prospective Teachers' Views Concerning The Values To Teach In The Course Of Social Sciences, Social and Behavioral Sciences, 1, 1187-1191.
- Tay, B. ve Yıldırım, K. (2009). Sosyal Bilgiler Dersinde Kazandırılması Amaçlanan Değerlere İlişkin Veli Görüşleri, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1499-1542.
- Turan, S. ve Aktan, D. (2008). Okul Hayatında Var Olan ve Olması Düşünülen Sosyal Değerler, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 227-259.
- Türk Dil Kurumu [TDK] (2011). Değer. Büyük Türkçe Sözlük içinde. http://tdkterim.gov.tr/bts/ adresinden edinilmiştir.
- Yapıcı, A. ve Zengin, Z. S. (2003). İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Değer Tercih Sıralamaları Üzerine Psikolojik Bir Araştırma: Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği, Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 173-206.
- Yaman, E., Mermer, E. Ç. ve Mutlugil, Ş. (2009). İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Etik Davranışlara İlişkin Görüşleri: Nitel Bir Araştırma, Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 93-108.
- Yaşar, Ş. ve Çengelci, T. (2012). Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimine İlişkin Bir Durum Çalışması, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3(9), 1-23.
- Yel, S. ve Aladağ, S. (2009). Sosyal Bilgilerde Değer Öğretimi. (Edt. Mustafa SAFRAN, Sosyal Bilgiler Öğretimi) 118-145, Ankara: Pegem.
- Yeşil, R. ve Aydın, D. (2007). Demokratik Değerlerin Eğitiminde Yöntem ve Zamanlama. TSA / Yıl: 11, 2, 65-84.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (9. Genişletilmiş Baskı) Ankara: Seçkin Yayınevi.
- Yiğittir, S. (2009). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 4 ve 5. Sınıf Değerlerinin Kazanılma Düzeyi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Yiğittir, S. (2010). İlköğretim Öğrenci Velilerinin Okullarda Kazandırılmasını Arzuladığı Değerler, Değerler Eğitimi Dergisi, 8(19), 207-223.
- Yiğittir, S. (2012). İlköğretim 5.Sınıf Öğrencilerinin Değer Yönelimlerinin Rokeach Ve Schwartz Değer Sınıflandırmasına Göre Değerlendirilmesi, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 1-5.
- Yiğittir, S. ve Öcal, A. (2010). İlköğretim 6. Sınıf Öğrencilerinin Değer Yönelimleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 407-416.