Sağlık Çalışanlarının Nargile İçme Profilleri, Nargilenin Sağlığa Olan Etkilerine Yönelik Algıları ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları

Amaç: Çalışmanın amacı, sağlık çalışanlarının nargile içme profilleri, nargilenin sağlığa olan etkilerine yönelik algıları ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını belirlemektir. Yöntem: Çalışma, üç farklı hastanede görev yapmakta olan hekim, hemşire ve ebe olmak üzere 526 sağlık çalışanı üzerinde yapılmıştır. Araştırmanın verileri Kişisel Bilgi Formu, Nargilenin Sağlığa Etkileri Algı Ölçeği (NSEAÖ) ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği (SYBDÖ) aracılığıyla toplanmıştır. Bulgular: Araştırmada nargile kullanımının erkek sağlık çalışanlarında %46.2, kadın sağlık çalışanlarında ise %53.8 oranında olduğu bulunmuştur. NSEAÖ ile SYBDÖ puan ortalamaları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu, nargilenin sağlığa etkileri algısının yükselmesiyle, sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının arttığı ortaya çıkmıştır. Nargile içme olasılıklarını, erkek sağlık çalışanı olmanın 2.247 kat, halen sigara içiyor olmanın 1.507 kat artırdığı belirlenmiştir. Sonuç: Nargilenin sağlığa etkileri algıları daha yüksek olan sağlık çalışanlarının sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını daha fazla gösterdiği tespit edilmiştir. Nargile kullanımına yönelik sağlık çalışanlarının bilinç ve farkındalıklarını artırmak için mesleki eğitim müfredatlarında tütün bağımlılığı ve tütün kontrolündeki rol ve sorumlulukları konusuna yeterince yer verilmesi önerilmektedir.

Hookah Profiles, Their Perception Towards Effects of Hookah Use on Health and Healthy Life Style Behaviors of Healthcare Professionals

Objective: The aim of this study is to determine hookah smoking profiles of health personnels, perceptions of health effects of hookah and healthy lifestyle behaviors. Method: The study was conducted on 526 health personnels including physicians, nurses and midwives working in three different hospitals. Data of study were collected through Personal Information Form, Perception Scale Effects of Hookah use on Health (PSEHH), Healthy Lifestyle Behaviors Scale (HLBS). Results: The use of hookah was found to be 46.2% in male health personnels and 53.8% in female health personnels. It has been revealed that there is a positive significant relationship between mean scores of PSEHH and HLBS, and with the increase in the perception effects of hookah on health, healthy lifestyle behaviors increase. It was determined that being a male health worker increased probability of hookah smoking by 2.247 times, being still smoking increased 1.507 times. Conclusion: Health personnels with higher perceptions health effects of hookah show healthy lifestyle behaviors more. In order to increase the awareness of health personnels regarding hookah use, it is recommended that tobacco addiction, its roles and responsibilities in tobacco control should be adequately covered in vocational education curricula.

Keywords:

Health personnel, hookah smoking, perception healthy lifestyle, nursing,

PDF

___

1. Drope J, Schluger N, Cahn Z, et al. The Tobacco Atlas. Atlanta: American Cancer Society and Vital Strategies, 2018.
2. World Health Organization (WHO). The history of tobacco. 2020. Available from: https://www.who.int/tobacco/en/atlas2.pdf/ (Accessed date: 16.06.2020)
3. Çağlak U. Boş zaman alışkanlıklarında nostaljik bir trend: yeni nargile kültürü ve nargile mekânları. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 2018; 2(13): 67-83.
4. Dağlı Z, Demirezen D. Kamu politikası bağlamında nargile kullanımı üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi 2020; 16(2): 310-325.
5. Durmuş A, Teber M, Akyılmaz D, et al. (Editörler). Nargile kullanımı ve zararları. Türkiye bağımlılıkla mücadele eğitim programı-yetişkin “Sigara vücudun düşmanı” Kitabı. İstanbul: Türkiye Yeşilay Cemiyeti TBM Alan Kitaplığı Dizisi: 8, 2016; 10.
6. Özkan-Sarılı S. Nargile kullanımında riskler, tehditler ve önleyici yaklaşımlar. Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi 2019; 2(3): 105-114.
7. Özcebe H, Doğan BG, İnal E, et al. Üniversite öğrencilerinin nargile içme davranışları ve ilişkili sosyodemografik özellikleri. TAF Preventive Medicine Bulletin 2014; 13(1): 19-28.
8. Ozouni-Davaji RB, Dadban-Shahamat Y, Hajili-Davaji F, et al. Patterns, beliefs, norms and perceived harms of hookah smoking in North Iran. Asian Pac J Cancer Prev 2017; 18(3): 823-830.
9. Heinz AJ, Giedgowd GE, Crane NA, et al. A comprehensive examination of hookah smoking in college students: use patterns and contexts, social norms and attitudes, harm perception, psychological correlates and cooccurring substance use. Addict Behav 2013; 38(11): 2751-2760.
10. Braun RE, Glassman T, Wohlwend J, et al. Hookah use among college students from a Midwest University. J Community Health 2012; 37(2): 294-298.
11. Ali M, Jawad M. Health effects of waterpipe tobacco use: getting the public health message just right. Tob Use Insights 2017; 10: 1-8.
12. Cakmak V, Cinar N. Turkish adolescent perceptions about the effects of water pipe smoking on their health. Asian Pac J Cancer Prev 2014; 16(18): 8645-8652.
13. Kocataş S, Güler N. Nargile-aromatik nargile kullanımı. Kocataş S, Güler N (Editör). Tüm Boyutlarıyla Tütün Bağımlılığı Kitabı. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Yayın No: 1, 2019; 99-110.
14. Asma S, Gereklioglu C, Korur A, Solmaz S. Waterpipe smoking: an incidios threat for the young. J Family Med Prim Care 2016; 10(2): 91-95.
15. Grinberg A, Goodwin RD. Prevalence and correlates of hookah use: a nationally representative sample of US adults ages 18-40 years old. Am J Drug Alcohol Abuse 2016; 42(5): 567-576.
16. Jawad M, Lee JT, Millett C. Waterpipe tobacco smoking prevalence and correlates in 25 Eastern Mediterranean and Eastern European Countries: cross-sectional analysis of the Global Youth Tobacco Survey. Nicotine Tob Res 2016; 18(4): 395-402.
17. Dar-Odeh NS, Bakri FG, Al-Omiri MK, et al. Narghile (water pipe) smoking among university students in Jordan: prevalence, pattern and beliefs. Harm Reduct J 2010; 7: 10.
18. Grant A, Morrison R, Dockrell MJ. Prevalence of waterpipe (shisha, narghille, hookah) use among adults in Great Britain and factors associated with waterpipe use: data from cross-sectional online surveys in 2012 and 2013. Nicotine Tob Res 2014; 16(7): 931-938.
19. Küresel Yetişkin Tütün Araştırması Türkiye Raporu. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2010.
20. Aktaş A, Hıdıroğlu S, Karavuş M. Üniversite öğrencilerinin nargile içme konusundaki bilgi, tutum ve davranışları. Fırat Tıp Dergisi 2018; 23(2): 68-72.
21. Cevik BE, Kocatas S. Hookah smoking profiles of university students and their perceptions of its health risks. Addicta: The Turkish Journal on Addictions 2020; 7(3): 206-213.
22. Korkmaz M, Ersoy S, Özkahraman Ş, et al. Süleyman Demirel Üniversitesi öğrencilerinin tütün mamulleri alkol kullanım durumları ve sigaraya yaklaşımları. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2013; 20(2): 34-42.
23. Poyrazoglu S, Sarlı S, Gencer Z, Günay O. Waterpipe (narghile) smoking among medical and non-medical university students in Turkey. Upsala J Med Sci 2010; 115: 210-216.
24. Çilekar Ş, Günay E, Burhan HS, Özalp N, Sansar B, Ertürk S, Kıran M, Çakır E, Erdoğan B. Hastanemizde sağlık çalışanlarının tütün ürünlerini kullanma durumu. Kocatepe Tıp Dergisi 2020; 21: 295-300.
25. Ağırman E, Gençer MZ, Arıca S. Sağlık çalışanlarının kanseri önlemeye yönelik bilgi, tutum ve davranışları. Journal of Health Science and Profession 2019; 6(2): 220-227.
26. Sezgin L, Pirinçci E. Muş ili ve ilçelerindeki hastanelerde görev yapan hemşirelerin sigara içme durumlarının değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2020; 15(3): 14-21.
27. Ayaz S, Tezcan S, Akıncı F. Hemşirelik Yüksekokulu öğrencilerinin sağlığı geliştirme davranışları. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2005; 9(2): 26-34.
28. Bahar Z, Açıl D. Sağlığı geliştirme modeli: kavramsal yapı. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 2014; 7(1): 59-67.
29. Ezer S. Sağlık çalışanlarının sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile profesyonel yaşam kaliteleri arasındaki ilişkinin ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik ABD, 2018.
30. Koca B, Oğuzöncül AF. İnönü Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin sigara, alkol, madde kullanımı, madde kullanımına etki eden etmenler ve aileden aldıkları sosyal desteğin etkisi. Kocaeli Tıp Dergisi 2015; 4(2): 4-13.
31. Kuş C, Gümüştakım RŞ, Eryılmaz ME. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinin tütün ve tütün ürünleri kullanma durumu ve ilişkili faktörler. Addicta: The Turkish Journal on Addictions 2019; 6(4): 182-193.
32. Bahar Z, Beşer A, Gördes N, et al. Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği II’nin geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008; 12(1): 1-13.
33. Kolaç N, Sezer-Balcı A, Şişman FN, et al. Fabrika çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışı ve sağlık algısı. Bakırköy Tıp Dergisi 2018; 14(3): 267-274.
34. Zengin H. Ergenlerin risk alma davranışları ile nargilenin sağlığa etkilerine yönelik algılarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik ABD, 2015.
35. Yalçınkaya M, Özer FG, Karamanoğlu AY. Sağlık çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2007; 6(6): 409-420.
36. Özkan S, Yılmaz E. Hastanede çalışan hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2008; 3(7): 89-105.
37. Güler G, Güler N, Kocataş S, et al. Bir üniversitede çalışan öğretim elemanlarının sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008; 12(3): 18-26.
38. Kaya F, Ünüvar R, Bıçak A, et al. Öğretim elemanlarının sağlığı geliştirme davranışları ve etkileyen etmenlerin incelenmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2008; 7(1): 59-64.
39. Salameh P, Salame J, Waked M, et al. Waterpipe dependence in university students and effect of normative beliefs: a cross-sectional study. BMJ Open 2014; 4(2): e004378.
40. Taha AZ, Sabra AA, Al-Mustafa ZZ, et al. Water pipe (shisha) smoking among male students of medical colleges in the eastern region of Saudi Arabia. Ann Saudi Med 2010; 30(3): 222-226.
41. Mugyenyi AEK, Haberer JE, O’Neil I. Pleasure and practice: a qualitative study of the individual and social underpinnings of shisha use in cafes among youth in the UK. BMJ 2018; 8: 018989.
42. Robinson JN, Wang B, Jackson KJ, et al. Characteristics of hookah tobacco smoking sessions and correlates of use frequency among US adults: findings from wave 1 of the population assessment of tobacco and health (PATH) study. Nicotine Tob Res 2018; 20(6): 731-740.
43. Danaei M, Jabbarinejad-Kermani A, Mohebbi E, Momeni M. Waterpipe tobacco smoking prevalence and associated factors in the southeast of Iran. Addict Health 2017; 9(2): 72-80.
44. Çevik-Akyıl R, Kahraman A, Erdem N. Üniversite öğrencilerinin nargile kullanımını etkileyen faktörlerin belirlenmesi. İzmir Göğüs Hastanesi Dergisi 2018; 22(3): 177-184.
45. Dadipoor S, Kok G, Aghamolaei T, et al. Explaining the determinants of hookah consumption among women in southern Iran: a qualitative study. BMC Public Health 2019; 19: 1655.
46. Singh T, Arrazola RA, Corey CG, et al. Tobacco use among middle and high school students-United States, 2011-2015. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2016; 65(14): 361-367.
47. Maziak W, Fouad FM, Asfar T, et al. Prevalence and characteristics of narghile smoking among university students in Syria. Int J Tuberc Lung Dis 2004; 8(7): 882-889.
48. Veeranki SP, Alzyoud S, Dierking L, et al. Associations of adolescents’ cigarette, waterpipe, and dual tobacco use with parental tobacco use. Nicotine Tob Res 2016; 18(5): 879-884.
49. Sezer RE, Tanrıöver Ö, Dirimen-Arıkan G, Kaçar M. Üniversite öğrencilerinde nargile odaklı tütün ürünleri kullanımı ve ilk denenen tütün ürünü ile tütün ürünü kullanıcısına dönüşme arasındaki ilişki. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care 2018; 12(4): 281-287.
50. Alzyoud S, Weglicki LS, Kheirallah KA, et al. Waterpipe smoking among middle and high school Jordanian students: patterns and predictors. Int J Environ Res Public Health 2013; 10(12): 7068-7082.
51. Shadid HM, Hossain SZ. Understanding smoking behaviour among secondary school students in Amman, Jordan: a qualitative study. J Community Med Health Educ 2013; 3: 199.
52. Roditis M, Delucchi K, Cash D, Halpern-Felsher B. Adolescents’ perceptions of health risks, social risks, and benefits differ across tobacco products. J Adolesc Health 2016; 58(5): 558-566.
53. Alvur MT, Cinar N, Akduran F, Dede C. Fallacies about water pipe use in Turkish university students-what might be the consequences? Asian Pac J Cancer Prev 2014; 15(5): 1977-1980.
54. Aboaziza E, Eissenberg T. Waterpipe tobacco smoking: what is the evidence that it supports nicotine/tobacco dependence? Tob Control 2015; 24: 44-53.
55. Hassoy H, Ergin I, Davas A, et al. Sağlık Meslek Yüksek Okulu öğrencilerinde sigara, nargile, sarma tütün kullanımını etkileyen faktörlerin belirlenmesi ve öğrencilerin sigara, nargile, sarma tütüne başlama ve sürdürme konusundaki görüşleri. Solunum Dergisi 2011; 13(2): 91-99.
56. Yoldaş C, Demircioğlu H. Madde kullanımı ve bağımlılığını önlemeye yönelik psikoeğitim programlarının incelenmesi. Bağımlılık Dergisi 2020; 21(1): 72-91.
57. Deckers SK, Farley J, Heath J. Tobacco and its trendy alternatives: implications for pediatric nurses. Crit Care Nurs Clin North Am 2006; 18(1): 95-xiii.
58. Yolcu-Ağaç A. Seçilmiş bir grup ergen arasında nargile kullanım durumunun saptanması ve nargile ile ilgili algının değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği ABD, 2020.
59. Ghelichkhani P, Yaseri M, Yousefifard M, et al. The gap of cigarette and hookah smoking between socioeconomic groups in Iran: effect of inequalities on socioeconomic position. Arch Iran Med 2018; 21(9): 418-424.
60. Al-Naggar RA, Saghir FSA. Water pipe (shisha) smoking and associated factors among Malaysian University students. Asian Pac J Cancer Prev 2011; 12(11): 3041-3047.
61. Baker OG, Rice V. Predictors of narghile (water-pipe) smoking in a sample of American Arab Yemeni adolescents. J Transcult Nurs 2008; 19(1): 24-32.
62. Abdullah P, Costanian C, Khanlou N, Tamim H. Prevalence and characteristics of water-pipe smoking in Canada: results from the Canadian Tobacco Use Monitoring Survey. Public Health 2017; 148: 102-108.
63. Akpınar EE, Akpınar S, Gülhan M. Üniversite öğrencilerinin tütün kullanımı ve konu ile ilgili bilgi düzeyleri. Solunum Dergisi 2010; 12(1): 1-6.
64. Sarrafzadegan N, Toghianifar N, Roohafza H, et al. Lifestyle-related determinants of hookah and cigarette smoking in Iranian adults. Journal of Community Health 2010; 35(1): 36-42.
65. Rice VH, Weglicki LS, Templin T, et al. Predictors of Arab American adolescent tobacco use. Merrill-Palmer Q (Wayne State Univ Press) 2006; 52(2): 327-342.
66. Mays D, Johnson AC, Phan L, et al. Effect of risk messages on risk appraisals, attitudes, ambivalence, and willingness to smoke hookah in young adults. Health Psychol Behav Med 2020; 8(1): 96-109.
67. Salloum RG, Haider MR, Barnett TE, et al. Waterpipe tobacco smoking and susceptibility to cigarette smoking among young adults in the United States, 2012-2013. Prev Chronic Dis 2016; 13: E24.
68. Wong LP, Alias H, Aghamohammadi N, et al. Shisha smoking practices, use reasons, attitudes, health effects and intentions to quit among shisha smokers in Malaysia. Int J Environ Res Public Health 2016; 13(7): 726.
69. Paksoy-Erbaydar N, Bilir N, Yıldız AN. Knowledge, behaviors and health hazard perception among Turkish narghile (waterpipe)-smokers related to narghile smoking. Pak J Med Sci 2010; 26(1): 195-200.
70. Camenga DR, Delmerico J, Kong G, et al. Trends in use of electronic nicotine delivery systems by adolescents. Addict Behav 2014; 39(1): 338-340.
71. Zengin H, Cınar N. A study on risk-taking behaviours of adolescents and their perception towards effects of hookah use on health. International Refereed Academic Journal of Sports, Health and Medical Sciences 2018; 29: 49-62.