SEYYÎD GİRYÂN CEMÂLEDDÎN KAZÂKÎ DİVANI VE DİL ÖZELLİKLERİ

Öz Türkler kadim yurtları Türkistan’dan Hazar Denizi’nin kuzey ve güneyini takip edip batıya doğru ilerleyerek Anadolu, Azerbaycan, Irak, İran, Kafkasya, Mısır, Balkanlar, Suriye ve Avrupa’nın içlerine kadar uzanan çok geniş bir alana yayılmışlardır. Türklerin Avrasya alanı üzerindeki bu geniş yayılışı, onların konuştukları dil üzerinde farklanmalara neden olmuş ve zamanla yeni yazı dillerini doğurmuştur. Bu yeni ortaya çıkan yazı dillerinden birisi de Batı veya Güneybatı Türkçesi diye adlandırılan Türk yazı dilidir. Adlandırılmasında çeşitli terimlerin kullanıldığı bu yeni yazı dilinin konuşurlarının Türklerin Oğuz boyuna mensup olmaları münasebetiyle bilim dünyasında bu Türk yazı diline Oğuz Türkçesi de denmiştir. Göçebe Oğuzların çabaları ile oluşan Oğuz Türkçesi, Moğol fütuhatının etkisiyle Doğu Oğuzcası (Azerbaycan Türkçesi) ve Batı Oğuzcası (Osmanlı Türkçesi) diye iki kola ayrılmıştır. Nesimi, Hatai, Fuzuli, Mir Hamza Nigârî gibi şairlerin yetiştiği Doğu Oğuzca sahası dil özellikleriyle eserler veren şairlerden birisi de Seyyîd Giryân Cemâleddîn Kazâkî’dir. Bu çalışmada daha önce (2013) tarafımızca edebî özellikleri incelenen Seyyîd Giryân Cemâleddîn Kazâkî Divanı’nın dil ve imlâ özellikleri incelenmeye çalışılacaktır. 19. yüzyılın son yıllarında kaleme alınan ve imlâ bakımından bir tutarlılık arz etmeyen bu divanda yer yer Azerbaycan Türkçesi, yer yer de Osmanlı Türkçesi imlâ ve gramer özelliklerinin bir arada yer alması onu incelemeye değer kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Seyyîd Giryân Cemâleddîn Kazâkî, Azerbaycan Türkçesi, Batı Türkçesi, Ses Bilgisi

PDF

___

AKKUŞ, Muzaffer, (1996), “Seyyid Nigârî’nin Divanı ve Dil Hususiyetleri”, 3. Uluslararası Türk Dil Kurultayı 1996, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları,77-96.
BAYRAKTAR, Nesrin, (2004), Türkçede Fiilimsiler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CAFEROĞLU, Ahmet, (1963), “Anadolu Ağızlarında Konson Değişmeleri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1-32.
DEVELİ, Hayati, (2002), “Eski Türkiye Türkçesi Ağızlarının Sınıflandırılmasında Morfolojik Esaslar”, Türkbilig, 117-124.
DEVELİ, Hayati, (2008), “Eski Türkiye Türkçesi Ağızlarının Sınıflandırılması”, Turkish Studies, III, 3: 212-230.
ECKMANN János, (1988), “Harezm Türkçesi”, Tarihî Türk Şiveleri, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları,173-210.
ERCİLASUN, Ahmet Bican, (2007), Türk Lehçeleri Grameri, Ankara: Akçağ Yayınevi.
ERDEM, Melek, (2010), Modern Oğuz Türkçesi Söz Varlığı, Ankara: Grafiker Yayınları.
ERGİN, Muharrem, (1981), Azeri Türkçesi, İstanbul: Ebru Yayınları.
ERGİN Muharrem, (1995), Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Basım Yayım Tanıtım.
ERGİN, Muharrem, (2009), Dede Korkut Kitabı-2, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
GÜLSEVİN, Gürer, (2007), Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
GÜLSEVİN, Gürer-BOZ, Erdoğan, (2010), Eski Anadolu Türkçesi, Ankara: Gazi Kitabevi.
KARAAĞAÇ, Günay, (2012), Türkçenin Dil Bilgisi, Ankara: Akçağ Yayınevi.
KORKMAZ, Zeynep, (2003),Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KORKMAZ, Zeynep, (2005), “Fuzulî’nin Dilindeki Fonetik ve Morfoloji Özelliklerine Dair”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 3-25.
MANSUROĞLU Mecdut, (1988), “Eski Osmanlıca”, Tarihî Türk Şiveleri, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 247-276.
Mir Celâl-Firidun Hüseynov, (2008), Örneklerle XX. Esr Azerbaycan Edebiyyatı, (Haz. Kemal Yavuz – Erol Ülgen), Ankara: Akçağ Yayınevi.
ÖZKAN, Mustafa, (2000), Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul: Filiz Yayınevi.
ÖZKAN, Abdurrahman, (2009), Mehekkü’l-İlim ve’l-ulemâ Giriş-İnceleme-MetinDizinler-Tıpkıbasım, Isparta: Fakülte Kitabevi.
ŞAHİN, Hatice, (2009), Eski Anadolu Türkçesi, Ankara: Akçağ Yayınları.
TİMURTAŞ, F. Kadri, (2012), Eski Türkiye Türkçesi, İstanbul: Kapı Yayınları.
TUNA, Osman Nedim, (1986), Türk Dilbilgisi, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Eğitim Bölümü Ders Notları, Malatya.
TÜRK, Vahit-Şaban Doğan, Yasin Şerifoğlu, (2011), Eski Anadolu Türkçesi Dersleri, İstanbul: Kesit Yayınları.
UNAT, Faik Reşit Unat, (1988), Hicrî Tarihleri Milâdî Takvime Çevirme Kılavuzu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
YAPICI, Ali İhsan, (2013), “Aydın ve Yöresi Ağızlarında Geçmiş Zaman İşleviyle Kullanılan Bir Yapı: {-Ip-durur}”, Turkish Studies VIII,1: 2807-2815.