TIP TARİHİNDE LİKENLERLE İLGİLİ TERİMLER

Liken terimi Yunanca λεικην (Leikhen leproz, cüzzamlı) kelimesinden gelmektedir ve soyulmuş cilde benzetildikleri için antik çağda cilt hastalıklarının tedavisinde likenlerin kullanıldıkları düşünülmektedir. Eski tıp eserlerinde ve günümüz çalışmalarında tıbbi kullanıma sahip liken türleri olduğu bilinmektedir. Ancak likeni tanımlayan çeşitli terimler kullanılmaktadır. Bu çalışmada Arapça, Farsça, Fransızca, İngilizce ve Osmanlıca (Osmanlı Türkçesi) çeşitli ansiklopediler, kitaplar, lügatlar ve sözlükler incelenmiş, liken terimi ve yerine kullanılan veya bu kelimeyle aynı anlama gelen terimler taranmıştır. İncelenen kaynaklarda liken teriminin karşılığı olarak Türkçe: Yosun, Farsça: Duvale ve Arapça: Hazaz, Şeyb ve Uşne gibi kelimelerin kullanıldığı belirlenmiştir.

The term Lichen comes from the Greek word λεικην (Leikhen - leprosy, lazar), and since they resemble the peeled skin, lichens are believed to be used in the treatment of skin diseases in ancient times. It is known that lichen species have medicinal uses in ancient medicine works and contemporary studies. However, several terms are used in describing lichens. In this study, various encyclopedias, books, glossaries and dictionaries in Arabic, Persian, English, French and Ottoman (Ottoman Turkish) languages were examined, lichen terms and relatives were scanned. In the sources consulted, the use of such words was determined in Turkish: Yosun, in Persian: Duwala and in Arabic: Hazaz, Shaibah and Usnah as the equivalents of the term lichen.

PDF

___

Açıkgöz, B., Karaltı, İ., Ersöz, M., Coşkun, M. Z., Çobanoğlu, G., Sesal, C., 2013. Screening of Antimicrobial and Cytotoxic Effects of Two Cladonia Species. Z. Naturforsch, 68c, 191-197.

Ahmadjian V., 1993. The Lichen Symbiosis. John Wiley & Sons, Canada: 250 pp.

Basmadjian, K. J., 1938. LIdentification des Noms des Plantes du Codex Constantinopolitanus de Dioscoride, Journal Asiatique, Paris.

Chambers English Dictionary, 1999. W & R Chambers Limited. Cambridge.

Cowan J.M., 1979. A Dictionary of Modern Written Arabic. Germany.

Çobanoğlu, G., 2005. Likenlerin Potansiyel Kullanımlarına Tarihsel Bakış ve Türk Tıp Tarihinde Likenler. Türk Liken Topluluğu Bülteni. Sayı 1 (Temmuz05). 1416.

Çobanoğlu, G. ve Yavuz, M., 2003. Tıp Tarihinde Likenlerle Tedavi. Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları. 9, 3790.

Dauzat, A., 1947. Dictionnaire Étymologique de la Langue Française. Librairie Larousse. Paris.

Devellioğlu, F., 1998. Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lügat. Aydın Kitabevi. Ankara.

Eyüboğlu, İ. Z., 1991. Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Sosyal Yay. İstanbul.

Huneck, S., and Yoshimura I., 1996. Identification of Lichen Substances. Berlin, Springer-Verlag. 493 pp. Kadri, H. K., 1945. Türk Lügatı. T. T. K.. Cumhuriyet Matbaası. İstanbul.

Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, 1991. Kültür Bakanlığı Yayınları. 1371 Kaynak Eser. Ankara.

Kosanić, M., Ranković, B., Stanojković, T., Vasiljević, P., Manojlović, N., 2014. Biological Activities and Chemical Composition of Lichens from Serbia.

EXCLI Journal. 13:1226-1238 ISSN 1611-2156. Lane, E. W., 1980. An Arabic-English Lexicon. Librarie du Liban. Beirut.

Larousse, Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, 1986. Gelişim Yay, AŞ, İstanbul.

Littré, É., 1876. Dictionnaire Étymologique des Mots DOrigine Orientale. Librairie Hachette. Paris.

Malhotra, S., Subban, R., Singh, A., 2008. Lichens role in traditional medicine and drug discovery. The Internet Journal of Alternative Medicine. 5: (2). ISSN: 1540-2584 DOI: 10.5580/3d9 (online) [Erişim Tarihi: 06.01.2015]: http://www.ispub.com/journal/the-internetjournal-of-alternative-medicine/volume-5- number-2/lichens-role-in-traditional-medicineand-drug-discovery.html

Meyerhof M., 1940. arh asmā al-uqqār (Lexplication de noms de drogues). Un glossaire de Matiére Médicale composé par Maïmonide. Texte publié avec traduction, commentaires et index. Cairo Ed. in Sezgin F., 1996. Islamic Medicine. LXXVI. 259. 69 ISBN: 3-8298- 3069-6.

Mutçalı, S., 1996. Arapça-Türkçe Sözlük. Dağarcık Yayınları. İstanbul.

Müller, K., 2002. Pharmaceutically relevant metabolites from lichens. Applied Microbiology and Biotechnology. 56(1/2): 9-16.

Nash III, T., 2008. Lichen Biology 2nd Edition. Cambridge University Press. Cambridge. UK,: 299314.

Nâzıma, A., 1912. Mini Mini Lügat-ı Tefeyyüz Fransızcadan Osmanlıcaya Lügat, Mignom Dictionnaire Tèfeyuz Français Ottoman. Kasbar Matbaası. İstanbul.

Özön, M. N., 1979. Osmanlıca - Türkçe Sözlük. İnkılâp ve Aka Kitabevleri. İstanbul.

Redhouse, J. W., 1978. A Turkish and English Lexicon. Çağrı Yay. İstanbul.

Richardson, D., 1991. Lichens and Man. In: Hawksworth, D. L. (ed.): Frontiers in Mycology. CAB International. Kew: 187-210.

Richardson, J., Wilkins, C., and Hopkins, D., 1810. Richardsons Dictionary. W. Bulmer.

Robert, P., 1969. Dictionnaire Alphabétique et Analogique de la Langue Française. Société du Nouveau Littré. Paris.

Romagni, J. G., and Dayan, F.E., 2002. Structural diversity of lichen metabolites and their potential use. In: Advances in Microbial Toxin Research and its Biotechnological Exploitation (Upadhyay R. K., ed.). Kluwer Academic/Plenum Publishers. New York. USA.pp. 151 170.

Salâhî M., 1906. Kamus-ı Osmanî. Mahmut Bey Matbaası. İstanbul.

Sâmi Ş., 1905. Kamus-ı Fransevî, Dictionnaire Français - Turc Illustre. Mihran Matbaası. İstanbul.

Sâmi Ş., 1911. Dictionnaire Turc-Français. Mihran Matbaası. İstanbul.

Sâmi Ş., 1998. Kamus-ı Türkî [Ömer Faruk Akün]. Alfa Yayınları. İstanbul.

Sarı M., 1980. El Mevârid Arapça Türkçe Lügat. Bahar Yay. İstanbul.

Sevgi, O. ve Tecimen, H. B., 2012. Bazı Liken Terimlerinin Türkçe Karşılıkları. Liken Araştırmaları Derneği (LİKAD) Bülteni. Sayı 1: 11- 15.

Seydi A., 1908. Resimli Kamus ı Osmanî. Matbaa ve Ku tu phane-i Cihan. İstanbul.

Sezgin F., 1996. Islamic Medicine. İslamic Medicine. LXXVI. 259. 69 ISBN: 3-8298-3069-6 Süleymaniye Kütüphanesi. Yabancı Diller Koleksiyonu. 1705~1804.

Shukla, V., Joshi, G. P., and Rawat, M. S. M., 2010. Lichens as a Potential Natural Source of Bioactive Compounds: a Review. Phytochem. Rev. 9: 303 314.

Sinanoğlu, S., 1953. Yunanca - Türkçe Sözlük. T.T.K. Ankara.

Stearn, W. T., 1978. Botanical Latin. David & Charles Publishers Ltd. New Abbot.

Steingas, F., 1998. Persian - English Dictionary. Iran University Press. Tahran. Iran.

Şükün, Z., 1967. Farsça-Türkçe Lügat, Gencine-i Güftâr, Ferhengi Ziyâ. MEB Yayınları. İstanbul.

TDK Türkçe Sözlük, 1992. Türk Dil Kurumu, Ankara.

Tuncer, H., 1978. Yabanî Bitkiler Sözlüğü. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. Atak Matbaası. Ankara.

Uzel, İ., and Süveren, K., 1999. Mücerrebnâme, Şerefeddin Sabuncuoğlu. Atatürk Dil Tarih Yüksek Kurumu. Ankara.

Websters The New International Websters Comprehensive Dictionary of English Language. 1996. Trident Press Int. Florida. USA.

Yalın, Ö., 1998. Türkçede Yakın ve Karşıt Anlamlılar Sözlüğü. İmge Kitabevi. Ankara,.

Yavuz, M., 2012. Lichens Mentioned by Pedanios Dioscorides. Studies on Ethno-Medicine. 6(2): 103- 109.

Yavuz, M., and Çobanoğlu, G., 2010a. Ethnological uses and etymology of the word Usnea in Ebubekir Razis Liber Almansoris. The British Lichen Society Bulletin. No.106: 312.

Yavuz, M. ve Çobanoğlu, G., 2010b. El Yazması Tıp Kitaplarında Yosunların Kullanım Alanları. Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları. 12-13-14-15: 151-163.

Yavuz, M. ve Yavuz, S., 2009. Türk Halk Tıbbında Likenler ve İlgili Terimlerin Etimolojisi. Türk Liken Topluluğu Bülteni 7: 2428