VEDAT BEŞKARDEŞ, Yaşar Burak USLU, Burçin USLU

GEYİK İLE İLGİLİ BAZI TÜRKÇE TERİMLER ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Geyikler, insanoğlunun dünya sahnesine çıkışından itibaren et, boynuz ve postları için avlanıldığından çok değerli yaban hayvanlarındandır. Bunun doğal sonucu olarak, geyik avı sırasında yaşanan birçok olay zaman içinde hikayeleşmiş, efsaneleşmiş ve kutsallaşmıştır. Geyikler insan toplumlarında kültür motifleri veya değerleri olmuştur. Durum Türkler için de aynıdır. Bu çalışmada tarihsel süreç içinde Türk coğrafyasında Türklerin geyik türlerinden kaç tanesiyle karşılaşma ihtimali olduğu, geyiklerin Türk kültürü ve avcılığındaki değeri ve Türklerin geyikler için kullandıkları terimler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışma sonucunda, 14 geyik türünün Türklerle aynı coğrafyada, 13 geyik türünün ise bu coğrafyaya sınır alanlarda yaşadığı anlaşılmaktadır.

Since human were first appeared on the world' historical stage, deer have been considered most important animals because they were hunted for their meat, horns and fur, As result of this, many simple events that were lived during deer hunting transform into legendary or being sacred. Deer had been culture motives and values in human societies in time. The situation was same for Turks. In this study, it is aimed to research deer species, which were Turks expected meet and deer values and importance for Turkish hunting cultures in Turks' geography that Turks distributed between BC 1000 and AD 2000. According to our results, 14 deer species were distributed in Turks geography and 13 deer species have lived in border of this geography.

PDF

___

Atmaca, E., 2012. Eski Oğuz Türkçesinden günümüz Türkiye Türkçesine kadar özelleşme yoluyla anlam daralmasına uğrayan kelimeler. International Periodical for the languages, Litartature and History of Turkish or Turkic, Vol 7/2, 129-143.

Aytaş, G., 1999. Türk Kültür ve Edebiyatında Geyik Motifi ve Haza Destan-ı Geyik. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı:12, ziyaret tarihi: 22.02.2014 http://hbvdergisi.gazi. edu.tr/index.php/TKHBVD/issue/view/20 Caughley, G. ve Sinclair, A. R. E., 1994. Wildlife Ecology and Management. Blackwell Science, 0-86542-144-7, Massachussets, p 334 + X s.

Clauson, G.,1961. The initial labial sounds in the Turkish Languages. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 24,No. 2, pp. 298-306.

Danilkin, A., 1996. Behavioural Ecology of Siberian and European Roe Deer. Chapman and Hill, London, 0- 412-63880-0, UK, p 276.

Dayan, E., 1990. Kuzey Anadoluda Step Filinin (Elaphas trogontherii) Varlığı. Doğa Türk Zooloji Dergisi, 14 (3): 353-360).

Demir N., 2009. Türk Tarihinin ve kültürünün Kaynağı olarak Kaya Üzeri Resimler (Petroglifler) ve Yazılar. Journal of World of Turks - Zeitschrift für die Welt der Turken, Vol 1 - No 1.

DS. 1993. Derleme Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, Sayı 211, Cilt 1-11.

Ercilasun, Ahmet B., vd.(1991), Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü. I. C., Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.

Geist, V., Ferguson, M. & Rachlow, J. 2008. Alces americanus. In: IUCN 2013. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.1. _____www.iucnredlist.org>. Downloaded on 03 October 2013.

Gen, S., 2009. Harezm Türkçesinden Kazakçaya Hayvanlarla ilgili söz varlığı. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi 403s.

Gülensoy, T., 1995. Türkçe yer adları kılavuzu. Atatürk, Dil ve Kültür, Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları, Yayın no: 618, Ankara.

Huş, S., 1974. Av Hayvanları ve Avcılık. II. Baskı, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları, İ.Ü. Yayın No: 1971, O.F. yayın no:202, Kurtulmuş Matbaası, 406s.

IUCN 2013. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.1. _____www.iucnredlist.org>. Downloaded on 26 October 2013.

İlhan, N., ve Şenel, M., 2008. Divanu Lugatit Turk'e göre av, avcılık ve hayvancılıkla ilgili kelimeler ve kavram anlamları. Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol 3/1. 259-277.

İlker, A., 2009. Tarihsel Metinler Bağlamında Türkçede Av-Et İlişkisi. Acta Turcica, Sayı 1, 457-463. (Türk Kültüründe Av, Editörler: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun).

İnan, A., 2006. Tarihte ve Bugün Şamanizm, Materyaller ve Araştırmalar. Türk Tarih Kurumu, 6.Baskı, 239s.

Karahan, A., 2013. Codex Cumanicusta hayvan adları. Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turks, V 8/1, p 1839-1865.

Kaya, M., 2009. Dede Korkut Kitabı ve Manas Destanlarında Av. (Türk Kültüründe Av, Editörler: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun), Acta Turcica, Sayı 1, 96-106.

Keskinkılıç, E., 2013. Geyik Muhabbeti. (Geyik kitabı, editörler Emine Gürsoy Naskali ve Erkan Demir) Kitabevi yayınları, ISBN 978-605-5397-87-6, s. 65- 81.

KL (Kubbealtı Lügati), 2008. Asırlar Boyu Tarihi Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük. III. baskı (Gözden geçirilmiş) Haziran 2008, ISBN 975- 6444-18-5 tk.

Koca, S. K., 2012. Türk Kültüründe Sembollerin Dili. Sakarya Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı, Doktora Tezi, 328s.

Küçüküstel, S., 2012. Kaybolmakta olan bir Türk Diline Tanık Olmak: Duha Dili. Tehlikedeki Diller Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, [İnternet erişim tarihi: 22.02.2014], http://dergi.tehlikedekidiller.com/ index.php/TDD/article/view/32/14

Mol T., 2006. Yaban Hayatı (Orman Mühendisleri İçin). I.U. Orman Fakultesi Yayinlari, I.U. Yayin No: 4643, O.F. Yayin No: 489, Istanbul, ISBN 975- 404-766-9.

Ögel, B., 1991. Türk Mitolojisi I. İkinci Baskı, Atatürk Türk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, 644s.

Ölmez M.,1996. Tuvalar ve Tuvaca. Çağdaş Türk Dili Sayı 95, 10-17.

Önder, F., 1998. Taksonomi İlkeleri. I. Basım, E.Ü. Ziraat Fakültesi, Ofset Atölyesi, Bornova/İzmir, 87s.

Pitra, C., J. Fickela, E. Meijaard and C. P. Groves, 2004. Evolution and phylogeny of old world deer. Molecular Phylogenetics and Evolution, 33: 880895).

Savage, D. E. and D. E. Russel 1983. Mammalian Paleofaunas of the World. London. Addison - Wesley. 432pp.

Sevgi, O., Yılmaz, Y., Tecimen B., ve Okan, T., 2012. Türklerde Toprak Bilgisinin Kökenleri. Acta Turcica, Yıl 4, sayı 1, 222-234.

Şahin, İ., 2009. Sunakata (Sıgnak) Oykonimin geçmişi, bugünü ve kökeni üzerine. TÜBAR, XXV, 159- 172.

TDK Sözlük, 2013. Bilim ve sanat terimleri sözlüğü. ziyaret tarihi. 26.11.2013, http://www.tdk.gov.tr/ index.php?option=com_bilimsanat&arama=kelim e&guid=TDK.GTS.52950cef95efc4.36577995).

Turan, N., 1984. Türkiyenin Av ve Yaban Hayvanları: Memeliler. Ongun Kardeşler Matbaacılık Sanayi, Ankara, 178 s.

User, H. Ş., 2007. Runik Harfli Türk Yazıtlarında Av. Dil Araştırmaları Dergisi, 1 (1) 49-59 s.