MORA İSYANI SIRASINDA SAKIZ VE MEHMET EMİN VAHİT PAŞA’NIN SAKIZ VAK’ASI ADLI ESERİ

1821 yılında çıkan ve Yunanistan’ın bağımsızlığı ile sonuçlanan Mora isyanı kısa bir süre sonra Ege adalarına sıçramıştır. Bu adalar içerisinde Sakız’ın önemli bir yeri vardır. İsyanın Sakız adasına sirayet etmesi üzerine Osmanlı merkezi idaresi tarafından buraya muhafız olarak Mehmet Emin Vahit Paşa görevlendirilmiştir. Mehmet Emin Vahit Paşa görevi sırasında yaşanan hadiseleri Sakız Vak’ası (Tarih-i Vak‘a-i Cezire-i Sakız) adlı eserinde ortaya koymuştur. Bu eserde verdiği bilgilere göre Sakız adasını isyancılardan korumak için çeşitli tedbirler almıştır. Orada bulunan gayrimüslim halk da isyancılara katılmış, kale karadan ve denizden kuşatma altına alınmıştır. Böylece Sakız isyanı bütün şiddetiyle başlamıştır. Uzun süren çarpışmalarda adadaki az sayıdaki Türk askeri mukavemet göstererek isyancılara çok zayiat verdirmiştir. Bu arada Çeşme taraflarındaki halktan da Sakız’daki Müslüman halka yardımda bulunulmuştur. Bu makalede Mehmet Emin Vahit Paşa’nın Mora isyanının Sakız adasına sıçraması ve burada da bir isyanın meydana gelmesi ile ilgili 1822 tarihinde kaleme aldığı Sakız Vak’ası (Tarih-i Vak‘a-i Cezire-i Sakız) isimli eser ele alınmaktadır. Mehmet Emin Vahit Paşa’nın bu eseri Kaptan-ı Derya Ali Paşa’ya yardım etmemesi kabahatini örtmek için yazdığı iddia edilmişse de, bu hatırat Mora isyanının Sakız adası bölümüyle ilgili elimizdeki ana kaynaklardan biridir.

THE CHIOS DURING THE MORA REVOLT AND THE BOOK CALLED CHIOS EVENT OF MEHMET EMIN VAHIT PASHA

The Mora rebellion, which emerged in 1821 and ended with the independence of Greece, soon spread to the Aegean islands. Chios has an important place among these islands. Upon the revolt spreading to the island of Chios, Mehmet Emin Vahit Pasha was appointed as the guard by the Ottoman central administration. Mehmet Emin Vahit Pasha revealed the events that occurred during his mission in his work called Chios Event (Tarih-i Vak‘a-i Cezire-i Sakız). According to the information given in this work, he took various measures to protect the island of Chios from the rebels. The non-Muslim people there also joined the rebels, and the castle was under siege from land and sea. Thus, the Chios revolt started with all its violence. In the long lasting battles, the few Turkish soldiers on the island resisted and caused a lot of casualties to the rebels. In the meantime, the people on the sides of Cesme were also assisted by the Muslim people in Chios. In this article, the work named Chios Event (Tarih-i Vak‘a-i Cezire-i Sakız) written by Mehmet Emin Vahit Pasha in 1822 on the rebellion of the Mora rebellion to Chios island and the occurrence of a rebellion here is discussed. Although it is claimed that Mehmet Emin Vahit Pasha wrote this work to cover the misconduct of Captain of the Sea Ali Pasha, this memory is one of the main sources we have about the section of the island of Chios in the rebellion of Mora.

PDF

___

BOA, C.AS, 284/11815; 463/19308; 704/29543; 839/35792; 856/36631; 926/40045.
BOA, C.DH, 105/5236; 13/646; 264/13170; 344/17175; 46/2267.
BOA, C.MF, 131/6501.
BOA, C.SH, 14/697.
BOA, HAT, 1038/43011; 1275/49512-A; 1320/51482; 1559/52; 1561/3; 281/16676; 422/21740; 481/23583; 494/24277; 517/25237; 517/25237-A; 637/31425; 703/33790; 714/34082; 714/34082-A; 745/35221; 745/35221-A-C; 746/35245; 750/35435; 753/35534; 753/35534-A-B-C; 842/37878-T; 844/37910; 847/38031; 853/38209-C-E-G; 856/38241-B; 860/38353; 862/38466; 866/38570; 867/38582-B-F-K; 867/38587-A; 879/38923; 879/38924; 883/39048; 884/39067; 884/39067-A; 885/39112; 885/39124; 885/39134; 928/40297-F; 929/40305-İ; 929/40305-K; 931/40342; 931/40342-K; 936/40483-B; 938/40536; 938/40536-C; 942/40668-H.
Ahmed Lütfi Efendi. Tarih-i Lütfi, C. II, İstanbul, 1290.
Arıkan, Z. “1821 Yunan İsyanının Başlangıcı”, Askerî Tarih Bülteni, Sayı 22, Ankara, Şubat 1987, s.114-118.
Babinger, F. Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, (çev: Coşkun Üçok), Mersin, 1992.
Doğan, G. İngiliz ve Fransız Seyyahlara Göre 17. ve 18. Yüzyıllarda Ege Adaları (Midilli, Sakız, Sisam, Rodos), Ankara Üniversitesi SBE Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2008.
http://pudl.princeton.edu/viewer.php?obj=1j92g7522#page/1/mode/2up, Erişim: 11.11.2012
Jorga, N. Kanuni ve Dönemi Yenilmez Türk, (çev: Nilüfer Epçeli), İstanbul, 2010.
Mehmet Emin Vahid Paşa, Tarih-i Vak’a-i Cezire-i Sakız, 29 Ramazan 1243, Princeton University Digital Library, http://pudl.princeton.edu/viewer.php?obj=1j92g7522#page/1/ mode/2up, Erişim: 20.08.2017
Örenç, A. F. “1821 Rum İsyanı Sonrası Sisam Adası’na Verilen Yeni Statü”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı 36, İstanbul 2000, s. 335-346.
Öztuna, Y. Büyük Osmanlı Tarihi, İstanbul, 1994.
Seyyid Mehmed Emin Vahid Paşa, Tarih-i Vak’a-i Sakız, Mekteb-i Sanayi Matbaası, 13 Safer 1290 (12 Nisan 1873).
Uzunçarşılı, İ. H. Kütahya Şehri, İstanbul, 1932.
Vlasto’s, A. M. A History of the İsland of Chios A. D. 70-1822, London, 1913.
Yaşar, F. Yunanistan’ın Kuruluşu Sürecinde Sakız Adası (1821-1829), Marmara Üniversitesi SBE Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2004.