Makedonya Türk Kimliği Bağlamında Makedonya'daki Türk Sivil Toplum Kuruluşları
Makedonyada Türk varlığı, IV. yüzyılda Hun Türklerinin buralara gelişiyle başlar. XIV. yüzyılın ikinci yarısından Balkan Savaşlarına kadar bölge Osmanlı hâkimiyetinde kalır. Gerek krallık Yugoslavyasında, gerekse Yosip Broz Tito döneminde mağdur durumda olan Türkler; din, dil, eğitim, sosyal ve siyasal örgütlenme gibi hususlarda pek varlık gösteremezler. Makedonyanın bağımsızlığını ilan etmesi (1991) ile diğer milletler gibi Türkler açısından da yeni bir dönem başlamış olur. Bölgede Osmanlı döneminden beri devam eden bir sosyal dayanışma vardır. 19121940 yılları arasında Türklerin siyasal, sosyal ve kültürel anlamda örgütlenmesi, dil, eğitim, folklor vb. alanlarda bir araya gelebilmeleri neredeyse imkânsızdı. Bununla birlikte 1924te Sebat Futbol Kulübünün kurulması gibi gelişmeler yaşanır. Makedonya Türkleri; 1942de Yücel Teşkilatını kurarlar. 1950de Türk Yazarlar Cemiyeti, 1966da Yeni Yol, 1976da Altın Parmaklar gibi dernekler var olma mücadelesi verirler. Ardından 1990lı yılların belirsizliği, çok partili düzene geçiş ve siyasal örgütlenmenin devam ettiği bir dönem başlar. 2015 yılı itibariyle Makedonyada 20 farklı alanda 5000 civarında kayıtlı STK vardır. Netice itibariyle STKlar, Makedonya Türklerinin, milli ve manevi kültürünü korumak, haklarını ve ortak çıkarlarını demokratik biçimde savunmak, diğer Makedonya vatandaşlarıyla iyi ilişkiler kurulmasına yönelik çalışmalarda bulunmak, Makedonyada hoşgörü ve birlikte yaşama zihniyetinin yerleşmesine katkıda bulunmak gibi amaçlar doğrultusunda kurulmuşlardır.
Non-Governmental Organizations In Macedonia At the Context of Macedonian Turks Identity
Turkish presence begins with the arrival of Hun Turks in 4th century in Macedonia. From the second half of 14th century to the Balkan wars, the region remained under the domination of Ottomans. Turks already in a victimized position, both in the kingdom of Yugoslavia and in the period of Yosip Broz Tito; didnt make any presence felt for the matters of religious, language, educational, social and political organizations. Like other nations, a new period from the point of view of Turks began with the declaration of the independence of Macedonia (1991). There is a social solidarity (waqf percept) at the region going on from the Ottoman period. It was quite impossible for the Turks to come together at the fields of language, education, folklore, organizing at political, social and cultural terms during the years 1912-1940. However, there were developments like the establishment of Charitable Community of Skopje Turks from the Sebat Football Club at 1924. Macedonian Turks; established Yücel Organization in 1942 Associations like Community of Turkish Writers founded in 1950, New Road in 1966, Golden Fingers in 1976 gave the struggle of continuing their existence. Afterwards, it begins a period of ambiguity in the years 1990s, transition to the multi-party system and political organizing. As from the year 2015 there are approximately 5000 registered NGOs at 20 different fields in Macedonia. As a result, NGOs have been established within the purpose of protecting the national and moral culture of Macedonian Turks, defending the rights and common interests in a democratic way, performing works on building good relations with the other Macedonian citizens and contributing to settle the tolerance and mentality of living together in Macedonia.
___
- Ağanoğlu, Yıldırım. II. Dünya Savaşında Yugoslavyada Bir Direniş Mücadelesi Yücel Teşkilatı, İstanbul, 2006, S. 30-31.
- Alçe, Nelifer. Kardeşlik Derneğinin Tanıtım Yazısı, Kızıl Elma, S. 4, Rense, 2003.
- Bayur, Yusuf Hikmet. Türk İnkılâp Tarihi, C. 1, Kısım 1, TTK, Ankara, 1963.
- Bekiri, Senat Vraynko. Sivil Toplum, Haberci, S. 1-3, Vrapçişte, Eylül-Kasım 2004.
- Birlik Gazetesi, Zafer Gençlik Kültür Ve Spor Kulübü haberi S. 125, Üsküp, 1946.
- Canova, Remzi. Makedonyada Türk Kültürü Sönüyor mu?, Vardar, S. 6, Üsküp, 1994.
- Çayırlı, Necati. Makedonya Türkleri, Rumeli- Balkanlar Özel Sayısı C. IV, Yeni Türkiye, S. 69, Ankara, 2015, s. 4821- 4835.
- Çayırlı, Necati. Makedonyadaki Türk Kimliğinin/Kültürünün Korunmasında Etkin Olan Türk Sivil Toplum Kuruluşları, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü, 1. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayında sunulan bildiri, Nisan 2006, Çeşme-İzmir.
- Dere, Namik Efendi Derneği Faaliyetleri Hk., S. 3, Y. Banitsa, 2004, s. 29.
- Dikici, Ali; Ab Yolunda Makedon Polisinde Yaşanan Değişim Ve Türk Polisinin Katkıları, Hikmet, S. 3, Gostivar, 2004, s. 81.
- Engüllü, Suat. Balkan Savaşlarından Günümüze Kadar Makedonyada Yaşayan Türklerin Toplumsal, Ekonomik, Kültür-Eğitim Durumu Ve Göçler, Makedonyada Rumeli Türklerinin Tarih Ve Kültürleri Panelleri Ve Konferansı (Mayıs, Aralık 1995 ve Mayıs 1996), İzmir Mak-Göç, İzmir, 1996.
- Hamza, Yusuf. Başlangıcından Günümüze Kadar Makedonya Türklüğü, Makedonyada Rumeli Türklerinin Tarih Ve Kültürleri Panelleri ve Konferansı (Mayıs, Aralık 1995 Ve Mayıs 1996), İzmir Makedonya Göçmenleri Kültür Ve Dayanışma Derneği (Mak-Göç) İzmir, 1996.
- İbrahimgil, M. Zeki. Makedonyanın Sosyal-Kültürel Yapısı Ve Türk Vakıf Eserlerinin Bugünkü Durumu, Makedonyada Rumeli Türklerinin Tarih Ve Kültürleri Panelleri ve Konferansı (Mayıs, Aralık 1995 Ve Mayıs 1996), (Mak-Göç), İzmir, 1996, s. 121-122.
- Karahasan, Mustafa. Suzan, (Suat Engüllünün Ön Yazısıyla) Birlik Yayını, Üsküp, 2002, s. 6-7.
- Kasım, Müşerref. Etnik Toplulukları Kültürlerini Geliştirme Dairesine, Türk Sivil Kuruluşları Yeterince İlgi Göstermiyor, Yeni Balkan, 25.01.2005, Üsküp.
- Köprü. MATÜKATın Tanıtımı, S. 4, Üsküp, 2002.
- MATÜSİTEB. I. Bülteni, 2003-2005, Üsküp, 2005.
- Murat, Salih. Yücelcilerle İlgili Yazı Dizisi, Birlik, Ekim 2003- Mart 2004, Üsküp.
- Özer, Refik. Yücelciler, Şahadetlerinin 50. Yıl Anısına (1948-1998), İstanbul, 1998, s. 6.
- Öztuna, Yılmaz. Başlangıcından Zamanımıza Kadar Türkiye Tarihi, C. 1, İstanbul, 1973, s. 71-257.
- Söğütdelen, Yusuf. Dr. Şenol Tahir ile yapılan Röportaj 06.05.2014 Çalıklı, Valandovo/ Makedonya, http://www.rubasam.com/NewsDetail.Asp?NewsID=3928&Title=MAKEDONYA%92DA-B%DDR-T%DC-RK-FEST%DDVAL%DD-VE-MAKEDONYA%92DA-T%DCRKLER Erişim: 13.12.2015.
- Turan, Ömer. Balkan Türklerinin Dini Meseleleri, Yeni Türkiye, Türk Dünyası Özel Sayısı II, S. 16, Ankara, 1997.
- Yaşar, Abdurrahman. Bağımsız Devlet Olduktan Sonra Makedonyada Genel Durum ile Türklerin Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Durumları, Makedonyada Rumeli Türklerinin Tarih ve Kültürleri Panelleri ve Konferansı (Mayıs, Aralık 1995 ve Mayıs 1996), (MAK-GÖÇ), İzmir, 1996.
- Zaim, Sabahaddin. Türk Dünyasında Balkanlardan Hatıralar, Yeni Türkiye, Türk Dünyası Özel Sayısı II, S. 16, Ankara 1997.
- Görüşme Yapılan Kişiler
- İMAGO PPLUS Derneği Başkanı Zemrijet Bali Veseli ile yapılan görüşme, Ekim 2015.
- ADEKSAM Başkanı Fadıl Hoca ile yapılan görüşme, Kasım 2001, Ocak 2003 ve Eylül 2005, Gostivar.
- Namik Efendi Derneği Başkanı Hayati Şaban ile yapılan görüşme, Ocak 2003. Ekim 2015, Gostivar.
- Av. Salih Murat ile yapılan görüşme, Temmuz 2004, Gostivar.
- Derya Türk Kadınlar Derneği Başkanı Suzan Musli ile yapılan görüşme, Eylül 2005, Ekim 2015, Üsküp.
- Makedonya Türk Sivil Teşkilatları Birliği (MATÜSİTEB) Başkanı Fadıl Hoca ile yapılan görüşme Görüşme, Eylül 2004, Eylül 2005, Üsküp.
- MİLLENİUM Derneği Başkanı Senad Bekiri ile yapılan görüşme, Eylül 2005, Vrapçişte.
- Üsküp Sveti Kiril ve Metodi Üniversitesi Türk Dili Bölümünde görevli olan Bolu Abant İzzet Baysal Ün. Öğrt. Üyesi Yrd. Doç. Dr. Hayati Yavuzer ile yapılan görüşme, Ocak 2002, Üsküp.
- Makedonya Cumhuriyeti Başbakanlık Azınlık Haklarını Kalkındırma Ajansı Müdür Vekili Dr. Yusuf Hasani ile yapılan görüşme, Ekim 2015.
- Köprü Derneği Başkanı Hüsrev Emin ve dernek yetkilisi Furkan Murteza ile yapılan görüşmeler, Ağustos Eylül 2005, Üsküp.
- Selamet Derneği Başkan Yardımcısı Cemal Vraynko Mustafi ile yapılan görüşme, Ekim 2015.
- Genç kalemler Derneği Başkanı Onur Abdi ile yapılan görüşme, Temmuz 2014, Ekim 2015.
- Ensar Derneği Başkanı Sulyeman Baki ile yapılan görüşme, Ağustos-Eylül 2005, Üsküp.
- Yakup Efendi Derneği Başkanı Cemil Sadullah ile yapılan görüşme, Ekim 2015.
- Jupa Türkleri Derneği Başkanı Erşen Kartal ile yapılan görüşme, Ekim 2015.
- Umut Yolu Derneği Başkanı Eyyub Eyyub ile yapılan görüşme, Ekim 2015.
- İstikbal Derneği Başkanı Fikret İbraimi ile yapılan görüşme, Ekim 2015.
- Makedonya Atatürkçüler Derneği Başkanı Halil Abdullah ile yapılan görüşme, Ekim 2015.
- Kocatürk Derneği Başkanı Hüseyin Kaplan ile yapılan görüşme, Ekim 2015.
- Ufuk Derneği Başkanı İlhan Rahman ile yapılan görüşme, Ekim 2015.
- Mustafa Kemal Atatürk Makedon-Türk Dostluk Derneği Başkanı Şenol Memiş ile yapılan görüşme, Ekim 2015.
- Paşa Derneği Yönetiminden Ahmet Sipahi ile yapılan görüşme, Ekim 2015.
- İnternet Adresleri:
- http://matto.com.mk/files/dokumenti/Tuzuk/Tuzuk%2024.%2001.2015%20tarihli.pdf ET. 15.11.2015
- http://matto.com.mk/index.php/faaliyetlerimiz/3475.html Erişim ET.15.11.2015
- http://matto.com.mk/index.php/faaliyetlerimiz/index.1.html ET. 15.11.2015
- http://matusiteb.org.mk/?page_id=668 ET. 12.12.2015
- http://minberhaber.mk/makedonya-ataturkculer-dernegi-uskupte-canakka-le-zaferini-konferansla-andi/ ET. 15.10.2015
- http://mk.zaman.com.tr/mk-tr/newsDetail_getNewsById.action?new-sId=9861 ET. 5.12.2015
- http://mk.zaman.com.tr/mk-tr/newsDetail_getNewsById.action?new-sId=9177 ET. 20.11.2015
- http://mk.zaman.com.tr/mk-tr/newsDetail_getNewsById.action?new-sId=9263 ET. 20.11.2015
- http://mk.zaman.com.tr/mk-tr/newsDetail_getNewsById.action?new-sId=10149 ET.20.11.2015
- http://mk.zaman.com.tr/mk-tr/newsDetail_openPrintPage.action?new-sId=6784 ET.20.11.2015
- http://timebalkan.com/ensar-yaz-kurslari-duzenledi/ ET.7.9.2015
- http://timebalkan.com/kemal-nazim-akla-ziyan-olur/ ET. 2.12.2015
- http://ufukdernegi.org/v2/index.php/hakkimizda ET. 9.8.2015
- http://www.birlikgazetesi.info/haber-arivi/79.html ET. 5.10.2009
- http://www.hazargrubu.org/etkinlikler/gorusmeler-ziyaretler/742-makedon-ya-kadinlar-birligi-ziyareti.html ET. 5.10.2014
- http://www.hidfestmakedonya.com/index.php?option=com_content&-view=article&id=1&Itemid=3&lang=tr ET. 25.6.2012
- http://www.kocaturkkocacik.org/anasayfa/ana/yeni.html ET. 2.6.2015.
- http://www.kocaturkkocacik.org/etkin/gunce/15.html ET. 2.6.2015.
- http://www.komek.org.tr/haberdetay.php?haberID=25 ET. 2.6.2014
- http://www.makedonyaturkleri.com/haberler-1836-haydar-haydar-adli-o-yun-yenilikci-gostivar-tiyatrocularindan.html#.Vio6XH7hCUk ET. 2.4.2013
- http://www.tika.gov.tr/tr/haber/makedonyada_23_hidirellez_bahar_festivali-ne_destek-6612 ET. 2.6.2014
- http://www.tika.gov.tr/upload/oldpublication/faaliyet-raporu-2013.pdf ET. 2.6.2014
- http://www.tika.gov.tr/upload/oldpublication/faaliyet-raporu-2013.pdf ET. 2.6.2014
- http://www.ufukdernegi.org/faaliyet-raporlari/5-ufuk-dernei-2010-faali-yet-raporu.html ET.2.6.2012
- http://www.yenibalkan.com/egitim/adeksamdan-kirtasiye-yardimi-h4429.html ET.2.11.2015
- http://www.yenibalkan.com/egitim/kalkan-derneginden-turkce-egitime-des-tek-h4492.html ET. 2.10.2015
- http://www.yenibalkan.com/egitim/ozel-yurtlarla-universite-ogrencileri-nin-ev-sorunu-ortadan-kalkiyor-h4693.html ET. 22.11.2015
- http://www.yenibalkan.com/kultur/kuytim-osman-kulturumuzu-yasataca-giz-h3208.html ET.2.12.2015
- http://www.yenibalkan.com/spor/derbinin-galibi-genc-kalemler-oldu-h4984.html ET.5.12.2015
- http://www.yenibalkan.com/spor/turk-futbol-takimi-kuruldu-h4428.html ET. 2.10.2015
- http://www.yenibalkan.com/spor/yukari-banisa-trabzonspor-takimi-kurul-du-h4601.html ET.2.10.2015
- http://www.zaman.com.tr/dunya_makedonyanin-yoruk-turkleri-gelenekleri-ni-yasatmaya-devam-ediyor_693828.html ET. 2.9.2010
- http://yeniyol.org.mk/index.php?option=com_content&task=blogcategor-y&id=13&Itemid=26 ET. 20.11.2015
- https://www.facebook.com/Do%C4%9Fu-Makedonya-T%C3%BCrkle-ri-Derne%C4%9Fi-102403226589618/timeline/ ET. 21.11.2015
- https://www.facebook.com/genckalemler.mk?fref=ts ET. 8.10.2015
- https://www.facebook.com/groups/421449651211102/?fref=ts ET. 9.11.2015
- https://www.facebook.com/groups/abeksayd/?fref=ts ET.9.11.2015
- https://www.facebook.com/groups/makedonyaatadernegi/?fref=ts ET. 9.11.2015
- https://www.facebook.com/groups/uksdmk/?fref=ts ET. 9.8.2015
- https://www.facebook.com/hidbahsenfes/timeline ET. 8.10.2015
- https://www.facebook.com/koprudernegiuskup/info/?tab=page_info ET. 8.10.2015
- https://www.facebook.com/kydselamet.vrapciste ET. 8.10.2015
- https://www.facebook.com/media/set/?set=a.653229708049232.1073741847.188404174531790&type=3 ET. 8.8.2014
- https://www.facebook.com/media/set/?set=a.942755869096613.1073741883.188404174531790&type=3 ET.18.11.2015
- https://www.facebook.com/pasa.dernegi/timeline ET. 12.12.2015
- https://www.facebook.com/turkulkusukulturdernegi/?fref=ts ET. 12.10.2015
- ISSN: 1300-1604
- Yayın Aralığı: Yıllık
- Başlangıç: 1994
- Yayıncı: Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı