BERKÛK DÖNEMİ SİYASİ OLAYLARI VE MEMLÜK DEVLETİ’NİN SOSYOPOLİTİK YAPISININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Mısır, Hicaz ve Suriye bölgesini kapsayan Memlük Devleti’nin 14. yüzyılın sonlarında hükümdarlığını Berkuk yürütmüştür. Berkuk ismini kendisine veren, onun efendisi olan ve Berkuk’un askeri okullarda yetişmesini sağlayan Emir Seyfettin Yelboğa’dır. Berkuk, efendisi Yelboğa’nın öldürülmesinden sonra Kerek’e sürgüne gönderilmiş ve II. Şaban döneminde Kahire’ye dönmüştür. Bu dönemde talbhane emirliğine ardından emir-i mie (yüzler başı) rütbesine yükselmiştir. Güçlü emirler karşısında varlık göstermeyi başaran Berkuk, onlarla etmiş olduğu mücadeleler neticesinde birinci dereceden emir olmuştur. Bu süreçte, Berkuk’un saltanatına karşı gelen Malatya Valisi Emir Mintaş, 1387’de isyan etmiştir. Berkuk, bunun üzerine topladığı kuvvetlerle Mintaş’ın üzerine yürümüş ve meydana gelen Şakhab Savaşı’yla Mintaş’ı yenmiştir. 1390 yılında tekrar tahta çıkan Berkuk, iktidarını sağlamlaştırmak için isyancıları birer birer ortadan kaldırmıştır. 1393’de Ortadoğu ve Anadolu’da beliren Timur tehlikesini bölgesel ittifaklar kurarak bertaraf etmiştir. Bu makalenin amacı, bahsedilen bu sürecin ifadesiyle, Memluk Sultanı Berkuk döneminde yaşanan siyasi gelişmeleri ve dönemin sosyo-politik yapısını değerlendirmektir.

POLITICAL EVENTS OF BERKÛK PERIOD AND EVALUATION OF SOCIOPOLITICAL STRUCTURE OF THE MAMLUK STATE

Berkuk was the reign of the Mamluk State in the late 14th century, covering Egypt, the Hejaz and the Syrian region. It is Emir Seyfettin Yelboğa, who gave him the name Berkuk, who was his master and made Berkuk grow up in military schools. Berkuk was exiled to Kerek after the murder of his master Yelboğa. He returned to Cairo during the Saban II. period. During this period he was promoted to the emirate of talbhane and then to the rank of emir-i mie (captain). Berkuk succeeded in showing presence in the face of strong orders and as a result of the struggles with them has been the first order. During this period, Malatya Governor Emir Mintas, who opposed the reign of Berkuk, rebelled in 1387. Berkuk marched on Mintas with the forces he gathered and defeated Mintas with the Shakhab War. Reigning to the throne in 1390, Berkuk eliminated the rebels one by one to strengthen his power. Timur emerged in the Middle East and Anatolia in 1393 by eliminating the danger by establishing regional alliances. The aim of this article is to evaluate the political developments and socio-political structure of the Mamluk Sultan Berkuk.

PDF

___

Ağır, Abdullah Mesut, Memlûklarda Ticaret, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya, 2015.
Ağır, Abdullah Mesut, Memlûk Askeri Teşkilatıyla İlgili Yapılmış Bazı Araştırmalara Dair, Gaziantep University Journal of Social Sciences, II/14, 2015.
Ayalon, David, “Memluk Devletinde Kölelik Sistemi” (nşr. Samira Kortantamer), Tarih İncelemeleri Dergisi, IV, 1988.
Ayaz, Fatih Yahya, “Türk Memlûkler Döneminin Büyük Emirlerinden Yelboğa el-Ömeri (ö. 768/1366) ve İdaredeki Nüfuzu”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XVI/1, 2007.
Ayaz, Fatih Yahya, Memlûkler Döneminde Vezirlik (1250-1517), İsam Yayınları, İstanbul, 2009.
Ayaz, Fatih Yahya, “Çerkez Memlükler Döneminde Üstâdârlık”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XXII/1, 2013.
Baştürk, Saadettin, “Timur’un Ortadoğu-Anadolu Seferleri ve Bu Seferlere Karşı Koyma Çabaları ve Sonuçları”, History Studies-Ortadoğu Özel Sayısı, 2010.
Çetin, Altan, “Memlûkler Devrinde Kullanılan Meskûkâta Bir Bakış”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XIX/1, 2004.
Esterabâdî, Aziz B. Erdeşir, Bezm u Rezm, (nşr. Mürsel Öztürk), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2014.
Gezen, Nihal, Ramazanoğulları-Memlûkler Devleti İlişkileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2014.
Gökhan, İlyas, “Memlûk Devletinde Askeri Kölelik Hukuku”, Nevşehir Barosu Dergisi, 2014.
İbn Haldun, Kitâbü’l-İber ve Divanü’l Mübtede ve’l Haber V, Beyrut, 1988.
Kanat, Cüneyt, Memlûk-Timurlu Münasebetleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir 1996.
Kopraman, Kazım Yaşar, Mısır Memlükleri Tarihi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1989.
Solak, Kürşat, Memlûk Devletinin Anadolu Beylikleriyle Münasebetleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 2011.
Sümer, Faruk, Kara Koyunlular I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1984.
Şerefüddin, Ali Yezdi, Zafername, (nşr. Ahsen Batur), Selenge Yayınları, İstanbul, 2013.
Tekindağ, Şehabeddin, “XIV. Asrın Sonunda Memlük Ordusu”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 1960.
Tekindağ, Şehabeddin, Berkuk Devrinde Memlûk Sultanlığı, İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1961.
Tekindağ, Şehabeddin, “Memlûk Sultanlığı Tarihine Toplu Bir Bakış”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 25, 1971.
Yiğit, İsmail, Memlûkler, Kayıhan Yayınları, İstanbul, 2008.
Yinanç, Refet, Dulkadir Beyliği, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989.
Yücel, Yaşar, Timur’un Ortadoğu Seferleri ve Sonuçları (1393-1402), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989.
Zengin, Murat, “Kadı Burhaneddin Ahmed’in Malatya Politikası”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, VIII/38, Haziran 2015.
Zengin, Murat, İlhanlılar-Eratnalılar-Memlûkler Dönemi Malatya (1295-1401), Malatya Kitaplığı, İstanbul, 2017.
Zengin, Murat, XIV. Yüzyılda Malatya, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2015.
http://www.lugatim.com/s/muhtesip, Erişim: 29.11.2019
https://www.davidmus.dk/en/collections/islamic/dynasties/mamluks, Erişim: 01.11. 2018
https://islamansiklopedisi.org.tr/casnigir, Erişim: 29.11.2019
https://www.islamiccoins.com.tr, Erişim: 04.11.2018.
https://www.luggat.com/devr-i%20sab%C4%B1k/1/1, Erişim: 29.11.2019