Sürdürülebilir Sebze Üretiminde Azotlu Gübre Kullanımı

Günümüzde çoğu sebze üretim sistemi çevreye zarar verdiğinden sürdürülebilir değildir. Çoğunlukla ürünün hasadından sonra çok fazla miktarda azot toprakta kalmaktadır. Bu miktar bir önceki ürüne uygulanan azottan artta kalan miktar ile bitki kalıntısındaki miktarı kapsamaktadır. Bitkideki organik formdaki azot kaynaklarının mineralizasyonuna bağlı olarak, özellikle kumlu topraklarda yağışın bol olduğu yerlerde yıkanma görülmektedir. Azotlu gübre ile toprağa uygulanan nitrat, yıkanma ile taban suyu kalitesini, nitrous oksit emisyonu ile havanın kalitesini etkilemektedir. Beyaz lahana, soğan ve brüksel lahanasında üretim sonrası toprakta kalan azot miktarı (20-75 kg N/ha) düşük olmasına karşın, ıspanak gibi olgunlaşmadan hasat edilen tarla sebzelerinde bu miktar 200 kg N/ha’ın üzerindedir. Ispanak ve kereviz bitki artıkları 25-60 kg N/ha, karnabahar 80-120 kg N/ha, beyaz lahana ve brüksel lahanası ise 150-250 kg N/ha azot içermektedir. Bu kalıntıların kıştan önce parçalanması halinde bitki kalıntısındaki azot yıkanmakta ya da denitrifikasyona uğramaktadır. Yıkanma ve denitrifikasyon yoluyla olan azot kaybı simulasyon modelleri ile tahmin edilebilmektedir. Ispanak ve pırasadan sonra yıkanan azotun 200 kg N/ha’ı geçtiği tahmin edilmektedir. Hem azotun çevreye verdiği zararı azaltmak, hem de azotun kullanım etkinliğini artırmak için uygulanan azot bitkinin ihtiyacı ile uyumlu olmalı ve yetiştirme dönemi dışındaki kayıpları azaltıcı yönde tedbirler alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

azotlu gübreler, denitrifikasyon, sebze, sürdürülebilir tarım, yıkanma

PDF

___

Anonymous, 1991. Protection of waters against pollution by nitrates from agriculture. Directive EEC/91 676.
Anonymous, 2002. FAO Tarım İstatistiği (www.fao.org/satistics)
Barker, A. V., 1989. Genotypic responses of vegetable crops to nitrogen nutrition. Hort. Sci. 24: 256-261
Baggs, E. M., Rees, R.M., Smith, K.A. and Vinten, A.J.A., 2000. Nitrous Oxide Emission From Soils After Incorporating Crop Residues. Soil Use and Management 16: 82-87
Booij, R., Creuzer, A.D.H., Smit, A.L. and Van Der Werf, A., 1996. Effect of nitrogen availability on dry matter production, nitrogen uptake and light interception of brussels sprouts and leeks. Neth. J. Agric. Sci. 44: 3-19
Bremier, T.,1982. Environmental factors and cultural measures effecting the nitrate content in spinach. Fert. Res., 3 (3): 191- 292
Byrnes, B. H., 1990. Environmental effects of N fertilizer use- An Overview, Fert. Res. 26: 209-215
Coşkan, A., Gök, M., Onaç, I., İnal, I. and Sağlamtimur, V., 2002. The effect of wheat straw, corn straw and tobacco residues on denitrification losses in a field planted with wheat. Turk J. Agric. For 26: 346-353
Davis, J. G., 1994. Managing plant nutrients for optimum water use efficiency and water consevation. Adv. in Agronomy. Vol.53: 85-112
Everaarts, A. P., De Moel, C.P. and Van Noordwijk, M., 1996. The effect of nitrogen fertilisation and the method of application on nitrogen uptake of cauliflower and on nitrogen in crop residues and soil at harvest. Neth. J. Agric. Sci. 44: 43- 55
Fink, M., Feller, C., Scharpf, H. C., Weier, U., Maync, A., Ziegler, J., Paschold P.J. and Strohmeyer, K., 1998. Nitrogen, phosphorus, potassium and magnesium contents of field vegetables. Enveg News, vol. 3 (www.hri.ac.uk/enveg)
Goossensen, F.R. and Meeuwissen, P.C., 1990. Recommendations of the national committee on nitrogen. department of agricultural research (DLO), Wageningen
Grylls, J. P., 1988. Effect of nitrogen fertiliser type and nitrification inhibitor on the nitrate content of glasshouse lettuce. Acta Hort. 222: 189-191
Güler, S., 1998. Bazı azotlu gübrelerin marulda nitrat birikimi üzerine etkileri. II. Sebze Tarımı Sempozyumu, 28-30 Eylül 1998, Tokat, s. 247-251
Hatipoğlu, F., Alpaslan, M., Güneş, A., 1995. Türkiye’de gübre kullanımı ve çevre üzerine etkiler. Tr. J. of Agr. and Forestry 20:1-5
İlbeyi, A., Üstün, H., Ünlü K., ve Özenirler, G., 1997a. Nevşehir yöresinde azot yıkanmasının leachn modeliyle tahmini. Köy Hizm. Genel Md. APK Dairesi Bşk. Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Şb. Md. Yayın No. 106, s 220-234
İlbeyi, A., Halitligil, B., ve Akın, A., 1997b. Nevşehir derinkuyu yöresinde azotlu gübrenin patates verimine etkisinin ve yeraltısuyu kirletme potansiyelinin 15N tekniği ile belirlenmesi. Köy Hizm. Ankara Arşt. Enst. Yayınları. Yayın No.208, Rapor Serisi No.114, Ankara
Jackson, L. E., Wyland, L.J. and Stiver, L.J., 1993. Winter cover crops to minimize nitrate losses in intensive lettuce production. J. Agr. Sci. (Camb.) 121: 55-62
Jarvis, S. C., 1993. Nitrogen cycling and losses from dairy farm. Soil Use and Management 9 (3): 99-105
Jurgens-Gschwind, S., 1989. Ground water nitrates in other developed countries (Europe)- relationships to land use patterns. In: Nitrogen Management and Ground Water Protection. Development in Agricultural and Managed Forest Ecology. Ed. R. F. Follet) 21: pp 75-138 Amsterdam: Elsevier
Locascio, S. J., Hochmuth, G.J., Rhoads, F.M., Olson, S.M., Smjstrla A.G. and Hanlo, E.A., 1997. Nitrogen and potassium application scheduling effects on drip-irrigated tomato yield and leaf tissue analysis. Hort. Sci. 32(2): 230-235
Lorentz, H. P., Schlaghecken, J., Engl, G., Maync, A. and Ziegler, J., 1989. Ordnungsgemasse stickoff versorgung im freiland gemüsebau- KNS System. Ministerium Für Landwirtschaft, Weinbau und Forsten Rheinland Pfalz, Mainz, 85 pp
Mengel, K., 1991. Available nitrogen in soils and its determination by the Nmin-method and by electroultrafiltration (EUF), Fert. Res. 28: 251-262
Miller, R. J., D. E. Rolston, R. S. Rauschkolb and D. W. Wolf, 1976. Drip application of Nitrogen is Efficient. Calif. Agr. 30(11): 16-18
Neeteson, J. J. and Wadman, W.P., 1991. Relationships between nitrogen fertilisation levels, yield of arable crops and outdoor vegetables, and the amount of residual soil mineral nitrogen, Nota 237. Research Institute for Soil Fertility, Haren.
Neeteson, J. J., 1994. Residual soil nitrate after application of nitrogen fertilizer to crops. In: D. C. Adriano, A. K. Iskander, and I. P. Murarka (Eds), Contamination of Groundwaters. Science reviews, Northwood, pp 347-365
Neeteson, J. J., 1995. Nitrogen management for intensively grown arable crops and field vegetables. In: P. E. Bacon (Ed.), Nitrogen Fertilisation in the Environment. Marcel Dekker, New York, pp 295-325
Neeteson, J. J., Booij, R. and Whitmore, A.P., 1999. A review on sustainable nitrogen management in intensive vegetable production systems, Acta Hort. 506: 17-26
Nielsen, N. E. and Jensen, H.E., 1990. Nitrate leaching from loamy soils as affected by crop rotation and nitrogen fertiliser application. Fert. Res. 26: 197-207
Owen, T. R. and Jürgens-Gschwind, S., 1986. Nitrates in drinking water: a review, Fert. Res.10:3-25
Papadopoulos, I., 1988. Nitrogen fertigation of drip-irrigated potato. Fert. Res.16: 157-167
Peoples, M. B., Freney, J.R. and Mosier, A.R., 1995. Minimising gaseous losses of nitrogen. In: Bacon P. E. (Ed.) Nitrogen Fertilisation in The Environment. Marcel Dekker, New York, 565-602
Powlson, D. S., 1993. Understanding the soil nitrogen cycle. Soil Use and Management 9 (3): 86-94
Rahn, C. R., 2002. Management strategies to reduce nutrient losses from vegetable crops, Acta Hort. 571: 19-29
Rahn, C. R., Paterson, C.D. and Vaidyanathan, L.V., 1998. The Use of measurements of soil mineral N in understanding the response of crops to fertilizer nitrogen in intensive cropping rotations. J. Agr. Sci. (Camb.) 130: 345-356
Rahn, C. R., Greewood, D.J. and Draycott, A., 1996. Prediction of nitrogen fertilizer requirement with the HRI WELL-N computer model. In: O Van Cleemput, G. Hofman and A. Vermoesen (Eds.), Progress in Nitrogen Cycling Studies. Kluwer Academic Publishers, Dordecht, pp. 255-258
Rahn, C. R., Vaidyanathan, L.V. and Paterson, C.D., 1992. Nitrogen residues from brassica Crops. Aspect Appl. Biol. 30: 263-270
Roorda van Eysinga, J. P. N. L., 1984a. Nitrate in vegetables under protected cultivation. Acta Hort. 145: 251-256
Roorda van Eysinga, J. P. N. L., 1984b. Nitrate and glasshouse vegetables. Fert. Res. 5: 149-156
Schenk, M. K., 2000. Nitrogen use in vegetable crops in temperate climates. Hort. Review 22: 185-223
Shepherd, M. A. and Sylvester-Bradley, R., 1996. effect of nitrogen fertiliser applied to winter oilseed rape (brassica napus) on soil mineral nitrogen after harvest and on the response of a succeeding crop of winte wheat to nitrogen fertiliser. J. Agric. Sci. (Camb.) 126: 63-74
Shepherd, M. A., Davies, D.B. and Johnson, P.A., 1993. Minimizing nitrate losses from arable soils. Soil Use and Management 9 (3): 94-99
Smit, A. L., Booij, R. and Van Der Werf, A., 1996. The spatial and temporal rooting pattern of brussel sprouts and leeks. Neth. J. Agr. Sci. 44: 67-72
Sommer, K., 1991. Ammonium depotdüngung: grundlagen, stand der entwicklung, perspectiven. In: Umweltvertragliche Stickstoffdüngung bei Gartnerischen Nutzpflanzen. Forschungsberchte Heft 1, Landwirtschaftlichen Facultat der Rheinischen FriedrichWilhelms Univ., Bonn, pp. 6-40
Tei, F., Benincasa, P. and Guiducci, M., 1999. Nitrogen fertilisation on lettuce, processing tomato and sweet pepper: Yield, nitrogen uptake and the risk of nitrate leaching. Acta Hort. 506: 61-67
Wehrmann, J. and Scharpf, H.C., 1989. Reduction of nitrate leaching in a vegetable farm: fertilisation, crop rotation, plant residues: In: J. C. Germon (Ed.), Management Systems to Reduce Impact of Nitrates. Elsevier App. Sci., London, pp. 147-156
Whitmore, A. P. and Groot, J.J.R., 1994. The mineralization of N from finely or coarsely chopped crop residues: measurement and modelling. Eur. J. Agron. 3: 103-109
Whitmore, A. P., 1996. Modelling the release and loss of nitrogen after vegetable crops. Neth. J. Agric. Sci. 44: 73-86.