Bursa ve Civarının İşgal ve Kurtuluş Sürecinde Askerî Harekâtlar

I. Dünya savaşı sonunda imzalanan Mondros Mütarekesi, Bursa için de işgal sürecini başlatmıştır. İşgal güçlerinin ve İstanbul Hükümeti’nin Bursa halkını kendi saflarına çekme yönündeki girişimlerinin, halkın bir kısmı ve şehrin bazı yöneticilerince karşılık bulması, Ankara Hükümeti’nin Bursa ve civarının işgalinde bir süre kesin tavır alamamasına sebep olmuştur. Belirsizlik süreci, Bursa ve civarının savaşılmadan teslim edilip, geri alındığı gibi algılanmalara yol açmıştır. Bu durumun aydınlatılabilmesi için işgal ve kurtuluş sürecinde Marmara bölgesi, İznik, Orhangazi, Gemlik, Mudanya, Bursa ve civarındaki tüm askerî harekâtlar, Anadolu’yu kurtuluşa götüren askerî harekâtlarla birlikte ele alınmıştır. Bursa ve civarındaki askerî harekâtların büyük kısmı, Albay Deli Halit komutasında Kocaeli grup komutanlığı tarafından yürütülmüştür. Bu bölgenin işgalden kurtarılması aşamasına gelindiğinde Şükrü Naili Paşa (Gökberk) komutasındaki 3. Kolordu bu bölgeye sevk edilmiş, Bursa ve civarının kurtarılma harekâtı müşterek olarak gerçekleştirilmiştir. Çalışmada Bursa ve civarının kurtuluşu, 3. Kolordu Komutanı Şükrü Naili Paşa’nın Bursa Salnamesindeki hatıraları, Albay Deli Halit (Karsıalan) komutasındaki Kocaeli Grubu’nun askerî faaliyetleri; Milli Mücadele’nin diğer cephe harekâtlarıyla bağlantılı olarak anlatılmıştır. Bursa’nın düşmana karşı konulmadan teslim edilmediği, kolaylıkla da kurtuluşa gidilmediği ve bu süreçte çok büyük mücadeleler verildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Bursa, Şükrü Naili, Deli Halit, İşgal, Kurtuluş

Military Operations in The Occupation and Liberation of Bursa and Its Vicinity

With the Mondeos armistice, initiated the occupation for Bursa. The occupation forces and the Istanbul government's attempts to people of Bursa were met by people and administrators, caused the Ankara government not take a definite position for a while. This uncertainty has led to the perception that Bursa and its surroundings are left to enemy and takeback with fight. Gemlik, Mudanya, Bursa and around during occupation and liberation were handled with military operations that led liberation of Anatolia. the military operations around Bursa were carried out by Kocaeli group command of colonel Deli Halit. When the great offensive was achieved, the 3rd corps was referred to this region. The commanding association was established the rescue operation of Bursa and its vicinity was carried out jointly.In this study, liberation of Bursa and surroundings was explained by the memories of Şükrü Naili pasha and the military activities of the Kocaeli group command and other military operations of national struggle. It’s seen that Bursa isn’t delivered without being opposed and easily takeback.

Keywords:

Bursa, Şükrü Naili, Deli Halit, Occupation, Liberation,

PDF

___

Akkılıç, Yılmaz. (1997). Kurtuluş Savaşı’nda Bursa. Bursa: Kültür Sanat Turizm Vakfı Yayınları. Akkılıç, Yılmaz. (2008). Kurtuluş Savaşı’nda Bursa (İkinci Kitap/İşgalden Kurtuluşa). Bursa: Nilüfer Akkılıç Kütüphanesi Yayınları. Akyol, Ahmet. ( 2005). Bir Kahramanlık Destanı Bağımsız Yalova Bölüğü. Yalova: Diner Ofset. Aras, Kazım. (1936). İstiklâl Savaşında Kocaeli Bölgesindeki Harekât. İstanbul: Askerî Matbaa. Artuç, İbrahim. (1985). Büyük Dönemeç Sakarya Meydan Muharebesi. İstanbul: Kastaş Yayınevi. Batır, Betül. (2017). “Şükrü Naili Paşa Ve Bursa’nın Kurtuluş Günü Hatıratı”, AtaTürk Haftası Armağanı Dergisi, Genel Kurmay Personel Başkanlığı, Askerî Tarih Ve Stratejik Etüt (Atase) Daire Başkanlığı Yayını, 44: 67-82 Belen, Fahri. (1962). Büyük Türk Zaferi Afyon’dan İzmir’e: İstiklâl Harbi Hatıraları, Tenkitler, Tahliller. Ankara: Doğuş Ltd. Şirketi Matbaası. Beşirli, Mehmet. (2004). “Birinci Dünya Savaşı Öncesinde Türk Ordusunun Top Mühimmatı Alımında Pazar Mücadelesi: Alman Friedrich Krupp Firması Ve Rakipleri”. Selçuk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 169-203. Bursa (Vilayeti) Salnamesi. (1927). Bursa: Feraizcizâde Matbaası. Dusmanis, Victor. (1928). Küçük Asya Harbi’nin İçyüzü. (Çev. Hristo Ertorun). Atina: Pyrsos Yayın Şirketi Yayınları. Eğilmez, M. Şükrü (1981). Milli Mücadelede Bursa. (Haz. İhsan Ilgar), İstanbul: Tercüman Tarih Yayınları. Genelkurmay Askerî Tarih Ve Stratejik Etüt (Atase) Ve Denetleme Başkanlığı Arşivi: No. 5/6534, 6/3866, 6/6083, 4/4478. Hülagü, Orhan. (2001). Milli Mücadele’de Bursa. İstanbul: Emre Yayınları. Kutay, Cemal. (1981). Ege’nin Kurtuluşu. İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Özel, Sabahattin. (1987). Kocaeli Ve Sakarya İllerinde Milli Mücadele (1919-1922). İstanbul: Türkiyat Matbaacılıkyayınları. Özkan, İbrahim. (2017). Deli Halit Paşa Unutulan Yıllar ( Unutturulan Kahraman). İstanbul: Ötüken Neşriyat. Sofuoğlu, Adnan. (2003). “Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında Bursa”, AtaTürk Araştırma Merkezi, 19(55): 51-82. Soysal, İlhami. (1985). 150’likler. İstanbul: Hür Yayınları. Türk İstiklal Harbi. (1969). Iı. Cilt Batı Cephesi 6. Kısım 3'ncü Kitap “Büyük Taarruzda Takip Harekâtı (31 Ağustos 18 Eylül 1922)”. Türkiye Cumhuriyeti Genel Kurmay Başkanlığı Yayınları. Utku, Cumhur Vd. (Haz.). (2011). Kocaeli Burhaniye Kuva-Yı Milliye Müfreze Komutanı Rasim Koçal’ın Milli Mücadele Anıları. Bursa: Akmat Matbaası. Yüceer, Saime. (2001). Bursa’nın İşgal Ve Kurtuluş Süreci (8temmuz 1920-11 Eylül 1922. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları