Berdibek Sоkpakbayev'in “Balalık Şakka Sayahat” Adlı Eserinde Kazakça Deyimler ve Türkiye Türkçesindeki Karşılıkları

Berdibek Sokpakbayev'in "Balalık Şakka Sayahat" Adlı Eseri Üzerine Dil İncelemesi konulu doktora tezini hazırlarken, eserin Kazak Türkçesinden Türkiye Türkçesine aktarma süreci içerisinde pek çok deyimle karşılaştık. Bu makalede söz konusu çeviri sırasında tespit edilmiş olan Kazak Türkçesine ait deyimlerin anlamları araştırılmış ve bu deyimlerin Türkiye Türkçesindeki karşılıkları verilmeye çalışılmıştır. Çeviriyi sağlıklı bir şekilde gerçekleştirebilmek için, her şeyden önce çevirmenin cümle unsurları arasındaki bağlantıyı, kelime ve kelime gruplarındaki değişmeceli/deyimsel anlatımları sunabilme yeteneği önemlidir. Deyimleri aktarırken, çevirmenin kaynak dildeki ifadenin anlamını koruyabilmesi esastır. Bu sebeple çalışmanın bir diğer amacı da lehçeler arası deyim çevirilerinde karşılaşılan çeviri sorunlarını belirlemek ve bunlara çözüm yolları göstermek olacaktır. Kazak Türkçesi ile Türkiye Türkçesi deyimler açısından karşılaştırıldığında, iki lehçe arasında biçimsel ve anlamsal bağlamda pek çok ortak deyimin var olduğu hemen dikkat çekmektedir. Ancak kaynak ve hedef dil arasında birebir karşılığı bulunmayan bazı deyimlerin de bulunduğu ve iki lehçe arasında şekilsel olarak benzer görünümlü dil birimleriyle farklı anlamlı deyimlerin oluşturulduğu da gözlemlenmiştir. Bu durum lehçeler arası çevirilerdeki yalancı eş değerlik kabul edilen “tuzak kelimeler” yanında “tuzak deyimler”in varlığını da ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kazak Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Deyimler, Berdibek Sokpakbayev, Balalık Şakka Sayahat

Kazakh Idioms and Their Turkish Equivalents in Berdibek Sokpakbayev’s “Balalik Shakka Sayahat

Berdibek Sokpakbayev, /language review- text and transfer dictionary/ while working on his doctoral dissertation, we encountered many idioms during the process of transferring the work from Kazakh Turkish to Turkish. In this article, the meanings of the identified Kazakh Turkish idioms were investigated during translation and the equivalents of these Turkish idioms were tried to be given. First of all, in order to perform translation in the correct way, translator’s ability to offer the connection between sentence elements, commutative/ idiomatic expressions in words and words groups is important. When translating idioms, it is important that translator does not lose the meaning of phrase in the source language. Therefore, another purpose of the research will be identify translation problem encountered between dialect and idiom and show solutions. When the Kazakh Turkish and Turkish idioms are compared, it is also noteworthy that common idioms between the two dialects, different meaningful idioms are established with formally similar looking. This indicates the existence of “trap words” as well as “trap idioms”, which are accepted from false equivalents in inter-dialect translations.

Keywords:

Kazakh Turkish, Turkish, idioms, Berdibek Sokpakbayev,

PDF

___

Aksoy, Ömer Asım. (1988). Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Yayınevi.

Atmaca, Emine. (2009). “Kazak Türkçesinde “Göz” Organ İsmiyle Kurulmuş Deyimlerin Yapı ve Anlam Özellikleri”. Türk Dünyası İncemeleri Dergisi, sayı IX/2, 19-35.

Balakayev, Mäwle vd. (2005). Kazak Tiliniñ Stilistikası. Almatı: Däwir . Bolatova, Güljawhar. (2012) “Abay Psikopoetik Sisteminde Deyimler Ve Deyimsel İfadeler Ve Rusçaya Çevirilerinin Özellikleri”. Abay Enstitüsü, 4-9.

Doğanay, Ali. (1971). Türkçe Deyimler Sözlüğü. Ankara: Ankara EGE Matbaası.

Elçin, Şükrü. (1993). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınevi.

Emir, Sabahattin. (1977). Örnekleriyle Açıklamalı Deyimler Sözlüğü. İstanbul.

Keñesbayev, İsmet. (1977). Kazak Tiliniñ Frazeologiyalık Sözdigi. Almatı: Kazak SSR-nıñ Gılım Baspası.

Keñesbayev, İsmet. (2007). Frazeologiyalık Sözdik. Almatı: Arıs Baspası.

Kenzhalin, Kuanıshbek. (2012). Kazak ve Türkiye Türkçesinde Deyimlerin Karşılaştırmalı İncelenmesi. Ege Üniversitesi, Yayımlanmış Doktora Tezi. İzmir.

Kazak Dilinin Evrensel Sözlüğü (KDES). (2021) https://kitap.kz

Korkmaz, Zeynep. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.

Suleymanova, Gulnara. (2017). “Türkçe Deyimleri Rusçaya Çevirme Problemleri ve Stratejileri”. Belleten Dergisi, 201-216.

Sоkpakbayev, Berdibek. (2014). Balalık Şakka Sayahat (Çоcukluk Dönemіne Yоlculuk). Almatı: An Arıs Yayınları.

Şanskıy, Nikolay. (1969). Frazeologiya Sovremennogo Russkogo Yazıka. Moskva: Vısşaya şkola.

TDK. (2009). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, TDK (https://sozluk.gov.tr)

Tomanov, Marhabat. (2005). Qazaq Tiliniñ Stilistikası. Almatı: Däwir.

Türkçe Sözlük. (2005). Ankara: TDK Yayınları.

Vinogradov, Victor. (1967). Problemı Literaturnıh Yazıkov i Zakonomernostey İh Obrazovaniya i Razvitiya. Moskova: Vısşaya Şkola.