ANTEP SAVUNMASI: BİR ALBAYIN HATIRATI

Tarih araştırmacılarının kullandıkları önemli kaynaklardan birisi de hatırattır. Hatırat, kişilerin kendi hayat anlayışı ve zihninden geçerek kâğıda dökülmüş bir nesir olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada, Emekli Albay İrfan Durukan’ın Antep Harbi dolayısıyla yazmış olduğu hatıratı incelenmiştir. İrfan Bey, 1879 (H. 1295) tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Asıl ismi Mahmut İrfan’dır. Osmanlı sınırları içerisinde yer alan vilayetlerde, değişik tarihlerde Yemen, Çanakkale ve Güney Cephesinde vs. yerlerde, farklı görevlerde aktif olarak yer almıştır. Son görev yeri, Kurmay Albay olarak görev yaptığı İzmir Askerlik Dairesi Başkanlığı’dır. 1931 yılında yaş haddinden dolayı emekli olmuştur. Antep, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra imzalanan Mondros Mütarekesi’nden sonra, antlaşmanın 7. maddesine dayanılarak İngilizler tarafından işgale uğramıştır. İngiliz işgali yaklaşık bir yıl sürmüştür. İngilizler ve Fransızlar aralarında anlaşmışlar ve Antep’te bulunan İngiliz askerleri yerlerini, Fransız askerlerine bırakmıştır. Fransızların bölgeye gelişinden sonra Antep’in kahraman evlatları canları pahasına şehirlerini savunmuşlardır. Düzenli bir orduya karşı şehir içinde savaşmanın en güzel örneğini vermişlerdir. Albay İrfan Bey, Antep’in İngiliz işgali sırasında Antep Askerlik Dairesi Başkanıdır. Askerlik Şubesi deposunda bulunan silahları almaya gelen İngiliz binbaşıya, antlaşmada böyle bir hüküm olmadığı gerekçesiyle, silahları teslim etmemiştir. Bu silahlar gizlice köylere taşınmış ve Antep Harbinde zamanı gelince kullanılmıştır. Teslim edilmeyen silahların Antep çarpışmalarındaki önemi, Kâzım Karabekir Paşa’nın Erzurum’daki 15. Kolordusunun Kurtuluş Savaşımızdaki yeri kadar değerlidir. Ayrıca İrfan Bey’in, Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti mensuplarıyla yapmış olduğu toplantıda, direniş stratejisi konusunda sunmuş olduğu fikir kabul edilip uygulanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

The colonel İrfan Durukan, Gaziantep, Gaziantep war, the South front, memoirs

Memoirs is the one of important resource which history researcher use. The memoirs appears as a prose which is written down by people’s life style and mind. After the Mondros truce which was signed after World War 1, Antep was invaded by english according to 7th provision. The english occupation lasted a year. English and French were agreed themselves and the english soldiers gave their military zone to french soldiers. After the french came to Antep, the hero youngs of Antep defended their city at the risk of their life. They were a model to regular army by fighting in the city. The colonel mister İrfan was the president of department of regional draft Office during occupation of English in Antep. He didn’t deliver weapons which were in the store of local draft Office to english commander who came to agreement because there wasn’t any decision. These weapons were carried secretly to villages and used in antep war. The weapons which weren’t delivered in Antep war is important as the General Kazım Karabekir’s the 15th army corps in the Turkish War of independence. Besides, mister İrfan’s meeting with law defence community, the idea was applied which mister İrfan suggested about the strategy of resistance

PDF

___

Arşiv Vesikası

ATASE Arşivi, Kutu No: 55, Gömlek no: 53, Tarih: 13. 1. 1336.

BOA. HR. SYS, 2543/8.

BOA. HR. SYS. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Hariciye Nezareti Siyasi), 2465/63, 11.2.1921.

MSB Arşiv Müdürlüğü’nün 11 Temmuz 2013 tarih ve 3380-13 sayılı yazıları. Eserler

Abadie, (1339). Türk verdünü Gazi Ayıntap (Ayıntab’ın Dört Muhasarası). (çev. Necmeddin). Matbaa-i Askeriye, Dersaadet.

Adil, S. (1982). Hayat mücadeleleri Selâhattin Adil Paşa’nın hatıraları. İstanbul: Zafer Matbaası

Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin anıları. (2007). (drl. Hulusi Turgut). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yay.

Bingöl, S. (1994). Yüzellilikler meselesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Ankara: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.

Birinci, A. (2001). Tarih yolunda yakın mazînin siyasî ve fikrî ahvâli. İstanbul: Dergâh Yay.

Birinci Dünya Savaşı’na katılan alay ve daha üst kademedeki komutanların biyografileri, (2009). Yayına haz. Hülya Toker, Nurcan Aslan, C III, Ankara: Atase Yay.

Çevikel, N. (2010). Çanakkale muharebelerine dair gayriresmi yeni bir belge: hâtırât-ı esâret. History Studies, 2(3), 85-123.

Çolakoğlu, Ş. (1991). Kilis direniş-kurtuluş ve sonrası, 1918-1921-1930. Ankara.

Devellioğlu, F. (1993). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yay.

Gömeç, S. (1989). Milli mücadelede Gaziantep. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Gülcü, E. (2012). Millî mücadele döneminde kilis. Kilis Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 1-37.

Gürsel, A. (2013). Milli mücadele döneminde Gaziantep savunması ve Şahinbey. Asia Minor Studies Dergisi, 1(1), 53-63.

Halıcı, Ş. (1998). Yüzellilikler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

İnce, H. İ. (2004). Millî Mücadele’de Kilis. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Kütükoğlu, M. S. (1997). Tarih araştırmalarında usûl. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.

Lohanîzâde, M. N. (1340-1342). Hubb-i istiklâlin abidesi Gazi Ayıntap müdafaası. İstanbul: Matbaa-i Milli.

Metin, E. (2007). 1926-1928 Türkiye tâbiiyyetinden çıkartılarak sürgün edilenler. Çankırı Araştırmaları, 2, 49-78.

08 Mayıs 2014 tarihli Nüfus Kayıt Örneği.

Okay, M. O. (1997). Hâtırat. TDVİA, 16, 445-449.

Özkan, Ş. (2005). Yüzellilikler and Süleyman Şefik Kemali: a legitimacy and security ıssues. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.

Öztoprak, İ. (2002). “Türkiye’nin işgali ve millî direniş hareketleri” Türkler, C XV, Yeni Türkiye Yay., 583-605, Ankara.

Öztürk, A. (1994). Milli Mücadele’de Gaziantep. Kayseri: Geçit Yay.

Öztürk, B. (2011). Tanzimat yazarlarına göre hatırat türü. TÜBAR, XXIX, 303-317.

Pamuk, B. (2009). Bir şehrin direnişi: Antep savunması. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.

Şahin, M. ve Şahin, C. (2012). Kilis askerlik şubesi reisi sakallı ahz-ı asker binbaşısı Mahmut Bey’in Birinci Dünya Savaşı (Gazze Cephesi)’na giden askerlere yaptığı konuşma ve Kilis Askerlik Şubesi’nin Kilis kuvay-ı milliyesine katkıları. Kilis Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 72-82.

Şemsettin Sami (1987). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.

TBMM Albümü 1920-2010, 1. C, 1920-1950, Ankara 2010.

TBMM Albümü 1920-2010, 2. C, 1950-1980.

Türk İstiklal Harbi’ne katılan alay ve tugay komutanlarının biyografileri, C I (2010). Ankara: Atase Yay.

Türk İstiklal Harbi’ne katılan alay ve tugay komutanlarının biyografileri, C II (2010). Ankara: Atase Yay.

Türk İstiklal Harbi güney cephesi, 4. C (2009). Ankara: Atase Yay.

Ünler, A. N. (1969). Türkün kurtuluş savaşında Gaziantep savunması. İstanbul: Kardeşler Matbaacılık.

Üzel, S. (1946). Gaziantep savaşının iç yüzü I, (Gaziantep savaşı ve Kılıç Ali). Kayseri: Sümer Matbaası.

htpp://www.tbmm.gov.tr/eyayin.

www. gaziantep-bld.gov.tr/eski-baskanlarimiz.html (Erişim tarihi: 07/09/2013). Ekler

Ek: 1- 1341 senesine ait sicil kaydı. .

Ek: 2- Erkân ve Ümera ve Zabitan ve Mensûbiyet-i Askeriyeden Hidemât-ı Fevkaladesi

Sebk Edenlerin Taltifi Hakkında Teklif Varakasıdır.

Kilis’te mütarekenin yapıldığı köşke ait resimler.