203140

Urartu Kemerleri Üzerindeki İnsan Tasvirleri

Öz M.Ö. 9-6. yüzyıllar arasında merkezini Van Gölü Havzası ve çevresinin oluşturduğu Urartu Krallığı, merkezileşmiş siyasi otoritesi, sağlamış olduğu kültürel birliği ve maddi kültür zenginlikleri ile Anadolu uygarlıkları içerisinde yerini almıştır. 300 yıllık tarihi sürecinde çok sayıda yeniliğe imzasını atan Urartu Devleti, sanat alanında da özgün eserler ortaya koymuştur. Bu eşsiz sanat ürünleri arasında bugün çeşitli müzeler ve özel koleksiyonlara dağılmış durumdaki kemerler, zengin süsleme ve sahneleri ile özel bir yere sahiptir. Kemerlerin üzeri savaş arabaları, süvariler, avlanan insanlar, hayvanlar, geometrik ve bitkiselsel motifl erle süslenmiştir. Fantastik yaratıklardan naturalistik betimlere değin çeşitlilik arz eden bu süsleme ve sahnelerin stil ve ikonografi k özellikleri Urartu resim sanatının daha iyi anlaşılmasına olanak sağlamaktadır. Bu çalışmada kemerler üzerinde yer alan insan tasvirleri ele alınmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda “Askeri Nitelikli”, “Dini Nitelikli” tasvirler ve “Avcılar” olmak üzere 3 farklı grup tespit edilmiş, bunlarında kendi içerisinde alt gruplara ayrıldığı anlaşılmıştır. Ayrıca kemerler üzerindeki tasvirler aracılığıyla Urartu sanatçısının insan fi gürlerini nasıl betimlendiği, tasvire bağlı bir stil gelişimi yapmanın mümkün olup olmadığı gibi sorulara yanıt aranmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Urartu, Kemer, Human, Tasvir

PDF

___

Akurgal, E. (1968). Urartaısche und Altıranische Kunstzentren, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Albenda, P. (2005). Ornamental Wall Painting in the Art of the Assyrian Empire, Netherland: Copyright Clearance Center.
Azarpay G. (1968) Urartian Art and Artifacts, Berkey and Los Angeles: University of California Press.
Barnett, R. D. (1963). “The Urartian Cemetery at Igdyr”, Anatolian Studies, Vol. 13, ss. 153-198, British Enstitute at Ankara.
Belli, O. (1978). “Urartu Sanatının Sosyo-Ekonomik Açıdan Eleştirisi Üzerine Bir Deneme”, Anadolu Araştırmaları VI, ss. 45-95, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Belli, O. (1982). Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, ss. 140-207, İstanbul: Görsel Yayınları.
Belli, O. (1983). “Urartu Kralı İşpuini’ye Ait Çivi Yazılı Ve Resimli Tunç Eserler”, Anadolu Araştırmaları IX, ss. 325-355, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Belli, O, (1998). Anzaf Kaleleri ve Urartu Tanrıları, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Burney, C.- G.R. J Lawson (1958). “Urartian Relief at Adilcevaz, on Lake Van and a Rock Relief from the Karasu Near Bilecik”, Anatolian Studies, Vol. 8, ss. 211-218, British Enstitute at Ankara.
Calmeyer, P. (1986). “Zu Einem Zıselıerten Bronzehelm Des. 8. Jahrhunderts”, Archaeologische Mıtteılungen Aus İran, ss. 79-86, Berlin: Dietrich Reimer.
Curtis, J. (1996). “Urartian Bronze Belts”, Zeitschrift für Assyriologie und Vonderasiatische Archaologie 86, ss.118-136, Berlin: Walter de Gruyter
Çavuşoğlu, R. (2002). Urartu Kemerleri, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Çavuşoğlu, R. (2005a). “Urartu Kemerleri”, Arkeo Atlas, sayı-4. ss.95, İstanbul: Doğan Burda Yayıncılık.
Çavuşoğlu, R. (2005b). “A Unique Urartian Belt in The Van Museum”, Archaologische Mitteilungen aus İran und Turan, Band 37, ss.365-369, Berlin: Dıetrıch Reımer Verlang.
Çilingiroğlu, A. (1984). Urartu ve Kuzey Suriye Siyasal ve Kültürel İlişkileri, İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
Çilingiroğlu, A. (1997). Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı, İzmir: Tükelmat A.Ş.
Darga, M. (1992). Hitit Sanatı, İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Hizmetleri.
Düzgün, D. Ö. (2002), Urartu Tanrılarının İkonografi k Özellikleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
Eichler, S. (1984). “Götter, Genien und Mischwesen in der Urartaıschen Kunst”, Archaelogısche Mıtteılungen Aus Iran, Berlin: Verlang Von Dıetrıch Reımer ın Berlin
Grace, F. (1940). “An Assyrian Winged Genius”, ss. 22-28, The Bulletin of The Fogg
Museum of Art, Cilt. IX, 2, ss.22-27, The President the Fellows of Hardvard College on behalf of Harvard Art Museum.
Karaosmanoğlu, M. (1991). “Suçatı Kemeri”, Belleten Cilt. LV, Sayı 212/214, ss. 595- 603, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Karaosmanoğlu, M. (2006). “Muş/Bulanık Buluntusu Urartu Mobilya Aksamları”, Anadolu Arkeolojisine Katkılar 65. Yaşında Abdullah Yaylalı’ya Sunulan Yazılar, ss. 98-108, İstanbul: Hitit Color.
Kellner, H. J. (1980). “Eın Neues Goldmedaillon Aus Urartu”, Archaeologische Mitteılungen Aus İran, Band 13, ss. 83-90, Berlin: Dıetrıch Reımer Verlang.
Kellner, H. J. (1991a). “Madallions and Pectorals”, Edit. R. Merhav, Urartu A Metalworking Center in The First Millenium B.C.E, ss. 164-166, Tell Aviv: Sabinsky Prees Ltd.
Kellner, H. J. (1991b). “Grouping and Dating of Bronze Belts”, Edit. R. Merhav, Urartu A Metalworking Center in The First Millenium B.C.E, ss.142-161, Tell Aviv: Sabinsky Prees Ltd.
Madhloom, T.A. (1970). The Chronology of Neo-Assyrian Art, London: Athlone Press, University of London.
Merhav, R. (1991). “Ceremonial Buckets”, Urartu A Metalworking Center in the First Millennium B.C.E., ss 215-219, Tell Aviv: Sabinsky Prees Ltd.
Oganesjan, K. A. (1973). The Wall Paitings of Ereboani, Erivan: Armenian Academy of Sciences.
Orthmann, W. (1971). Untersuchungen Zur Spathethitischen Kunst, Bonn: Rudolf Habelt Verlang
Özgüç, T. (1966). Altıntepe, Mimarlık Anıtları ve Duvar Resimleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Parrot, A. (1961). Asur.
Payne, M. (2006). Urartu Çivi Yazılı Belgeler Katalogu, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Pritchard, J. B. (1969). The Ancient Near East in Pictures, New Jersey. Princeton University Press.
Piotrovsky, B. B. (1967 ). Urartu The Kingdom of Van and İts Art, London: Evelyn Adams and Marcay Ltd.
Seidl, U. (1992). “Ein Urartaischer Damonenkampf”, Acta Praehistorica et Archaeologica, ss. 143-157.
Seidl, U. (2004). Bronzekunst Urartus, Germany: Philipp von Zabern.
Sevin, V. (1999). Yeni Asur Sanatı I Mimarlık, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Taşyürek, A. (1978). “Giyimli (Hırkanis) Adak Levhalarından Örnekler”, Belleten, Cilt. XLII, Sayı. 165-168, 1978, ss. 201-219, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Yaylalı, S. (1986). Erzurum Müzesi’ndeki Urartu Bronz Kemerleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enst.