Türkçe Öğretiminde Okuduğunu Anlama Stratejilerinin Kullanımı Üzerine Bir İnceleme

Öz Okuma eylemi; yazılı, görsel ve elektronik metinler üzerinde dikkat, algılama, hatırlama, anlamlandırma, yorumlama, sentezleme, değerlendirme ve çözümleme gibi zihinsel işlemlerin bir arada gerçekleştiği bir dil becerisi olarak tanımlanmaktadır. Okuma, öğrenme için başvurulan temel bir strateji olduğundan eğitimin her aşamasında geliştirilmesi gereken önemli bir beceridir. Amacı öğrenme olan okuma etkinliğinde esas nokta, seslendirmekten ziyade anlamlandırmak olmalıdır. Çünkü okumada asıl olan anlamadır. Bireyin yaşam boyu gereksinim duyacağı bir beceri olan okumanın geliştirilmesi, okuduğunu anlama stratejilerinin kazandırılmasıyla mümkündür. Bu araştırmada Türkçe ve sınıf öğretmenlerinin uygulama sürecinde okuduğunu anlama stratejilerini ne denli kullandıkları tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla öğretmenlere kullandıkları stratejileri belirtmeleri istenen bir form uygulanmıştır. Formda katılımcılara “Okuduğunu anlama etkinlikleri kapsamında okuma öncesi, okuma sırası ve okuma sonrası hangi stratejileri kullanıyorsunuz?” sorusu yöneltilmiştir. Rize ve Bayburt illerinde görev yapan 39 Türkçe ve sınıf öğretmeni bu araştırmanın çalışma grubunu oluşturmaktadır. Çalışma grubunun belirlenmesinde kolay ulaşılabilir durum örneklemesi kullanılmıştır. Nitel yaklaşıma uygun olarak desenlenen araştırma, betimsel bir nitelik taşımaktadır. Öğretmenlerin yanıtlarından elde edilen veriler, yüzde ve frekans analizleri ile çözümlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, Türkçe öğretmenlerinin okuma öncesinde en fazla amaç belirleme, görsel yorumlama, ön bilgileri harekete geçirme; okuma sırasında not alma; okuma sonrasında ise soru-cevap stratejisini kullandıkları tespit edilmiştir. Sınıf öğretmenlerinin ise okuma öncesinde en fazla görsel yorumlama; okuma sırasında kelime anlamını bulma; okuma sonrasında ise özetleme stratejisini kullandıkları tespit edilmiştir. Ayrıca araştırmada Türkçe ve sınıf öğretmenlerinin okuduğunu anlama stratejilerini okuma sonrasında daha fazla, okuma öncesinde ise daha az kullandıkları tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler:

okuma, anlama, okuduğunu anlama stratejileri, Türkçe öğretimi

PDF

___

Altunay, U. ve Güngör, A. (Eylül 2005). Öğretmen adaylarının okuduğunu anlama stratejilerini kullanma düzeyleri. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi’nde sunulan bildiri, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Denizli.
Çöğmen, S. (2008). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Okuduğunu Anlama Stratejilerinin Belirlenmesi. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Demirel, Ö. ve Epçaçan, C. (2012)., Okuduğunu Anlama Stratejilerinin Bilişsel ve Duyuşsal Öğrenme Ürünlerine Etkisi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 2 (1), 71-106.
Demirel, Ö. ve Şahinel, M. (2006). Türkçe ve Sınıf Öğretmenleri İçin Türkçe Öğretimi. Ankara: Pegema Yayınları.
Doğan, B. (2002). Strateji Öğretiminin İşbirlikli ve Geleneksel Sınıflarda Okuduğunu Anlama Becerileri, Güdü ve Hatırda Tutma Üzerindeki Etkileri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Güneş, F. (2004). Okuma Yazma Öğretimi ve Beyin Teknolojisi, Ankara: Ocak Yayınları.
Güngör, A. (2005). Altıncı, Yedinci ve Sekizinci Sınıf Öğrencilerinin Okuduğunu Anlama Stratejilerini Kullanma Düzeyleri. Hacettepe Eğitim Fakültesi Dergisi, No:28, ss.101-108.
İnce, Y. (2012). Sınıf Öğretmenlerinin Türkçe Derslerinde Kullandıkları Okuduğunu Anlama Stratejileri. Uşak: Uşak Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kantemir, E. (1995). Yazılı ve Sözlü Anlatım, Ankara: Engin Yayınları.
Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Karatay, H. (2007). İlköğretim Türkçe Öğretmeni Adaylarının Okuduğunu Anlama Becerileri Üzerine Alan Araştırması, Ankara: Gazi Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Pesa, N., Somers S. (2007). Improving Reading Comprehension Through Application and Transfer of Reading Strategies. Chicago: Saint Xavier University.
Pressley, M. (2002). Metacognition and self regulated comprehension. A. F. Farstrup, S. J. Samuels (Ed.), What research has to say about reading instruction (205- 207). USA: International Reading Ass., Inc.
Pressley, M., Block, C. C. (2002). Comprehension instruction: research based best Practices. USA: Guilford Press.
Şahin, A., Sevim, O., Gücüyeter, B. ve Şahin, E. (2009). Öğretmen Adaylarının Okuma Durumları: Atatürk Üniversitesi Örneği. Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi. Sayı: 19, 1-21.
Temizkan, M. (2007). Bilişsel Okuma Stratejilerinin Türkçe Dersinde Bilgiye Dayalı Metinleri Okuduğunu Anlama Üzerindeki Etkisi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Doktora Tezi.
Topuzkanamış, E. (2009). Öğretmen Adaylarının Okuduğunu Anlama ve Okuma Stratejilerini Kullanma Düzeyleri, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Yazar, U. (2001). Teaching Reading Effectively With Reading Strategies. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, M. (2008). Türkçede Okuduğunu Anlama Becerilerini Geliştirme Yolları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:9, s. 131 - 139.