Moğol İranı’nda Ticaret

İnsanların üretim yapmaya başlaması ile dünya tarihinin bir parçası olarak karşımıza çıkan ticaret olgusu, siyasî, ictimaî, askerî, medenî ve iktisadî açılardan tarihi ve insan faaliyetlerini etkilemiştir. En eski dönemlerden itibaren devletler ticaretin akışına ve ticarî ilişkilere oldukça önem vermişlerdir. Ticaret, dünya tarihini şekillendiren bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. XIII. yüzyılda ticaret güzergâhlarını ellerinde bulunduran Moğol yönetimleri, Cengiz Han döneminden itibaren ticarî faaliyetlere ve ticarî güvenliğe oldukça önem vermiş ve bu anlayış, ipek ve baharat ticareti güzergâhı üzerinde bulunan İlhanlılarda da aynı şekilde devam etmiştir. Ön Asya’daki Moğol yönetiminde, daha çok askerî ve siyasî faaliyetleri çerçevesinde ele alınan İlhanlıların ticarî faaliyetleri, ticaret yolları üzerindeki etkisi ve İlhanlı yöneticileri ile tacirlerin arasındaki ilişkiler İlhanlı tarihinin merak edilen bir parçası olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışmamızda, İlhanlıların hâkim oldukları coğrafyadaki ticarî faaliyetlerini, XIII. yüzyılda İran genelindeki ticaretin akışını, ticaret güzergâhlarını, siyasî çekişmelerin ticarete etkilerini ve İlhanlı ticareti üzerinde etkin olan unsurları aktarmaya çalışacağız.

The Trade in Mongolian Iran

The factor of trade which emerged as a part of world history, with the beginning of people’s production, has influenced the history and human activities in political, social, military, civic and economic terms. From the earliest times, states have attached great importance to the flow of trade and commercial relations. The trade shows up us as a concept that shapes world history. Mongolian goverments, which held trade routes in the XIII.century, gave great importance to commercial security since the era of Genghis Khan, and this mentality continued in the same way in the Ilkhanians, who were on the silk and spice trade route. The commercial activities of the Ilkhanians which handled mostly within the framework of their military and political activities in the Mongol rule in pre-Asia, the influence on the trade routes and the relations between the Ilkhanid rulers and the merchants, appear as a curious part of the history of Ilkhanians. In our study we will try to convey the commercial activities in the geography dominated by Ilkhanians, the flow of trade of Iran in XIII century, the effects of political conflicts on trade and the factors influencing the Ilkhanian trade.

Keywords:

Commerce, Ilkhanids Trade routes.,

PDF

___

Âştiyânî, A. İ. (1374 hş.). Târîh-i Mogûl ve Evâyil-i Eyyâm-i Teymûrî I-II. Tahrân: Emîr Kebîr.
Barthold, W. (1990). Moğol İstilasına Kadar Türkistan. Ankara: TTK.
Bedrosian, R. (1997)." Armenian During the Seljuk and Mongol Periods" in The Armenian People from Ancient to Modern Times, 1, New York, 241-271.
Benâketî, S. M. D. (1348 hş.). Târîh-i Benâketî. Tahrân: Bîbî, El Huseynb. M. R. (1956). El-Evâmirü’l-‘Alâiyye fî’l-Umûri’l- ‘Alâiyye. Ankara: TTK.
Cevâdî, H. (1378 hş.). Îrân ez Dîde-i Seyyâhân-i Arûpâî. Tahrân: İntişârât-i Bûte. Ciociltan, V. (2012). The Mongols and the Black Sea Trade in the Thirteenth and Fourteenth Centuries, Bostan: Brill Publising.
Cüveynî, A. (1329 hş.). Târîh-i Cihânguşâ I-II-III. Tahrân: Coşkun D. (2020). (Herât’tan Yükselen Işık) Kert Hanedanlığı. İstanbul: Kitabevi. Dayı, Ö. (2020). Moğolların Teşkilat ve İdarî Tarihi. Ankara: Altınordu.
Ebû’l-Fidâ, (1349 hş.). Takvîmu’l-Buldân. Tahrân: İntişârât-i Bonyâd-i Ferheng-i Îrân. Emîn, Ş. Ş. (1357 hş.). Istılâhât-i Dîvân-i Dovrân-i Mogûl. Tahrân: İntişârât-i Ferheng-i Edeb ve Hüner-i Îrân.
Emmerick, R. E. (2007). Iranian Languages and Texts from Iran and Turan. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
Erdem, İ . (2003). “Türkiye Selçuklu-İlhanlı İktisadî, Ticari İlişkileri ve Sonuçları”, TAD, 33, Ankara, 49-67.
Esîr. (1987). El-Kâmil fî’t-Târîh Büyük İslâm Tarihi. İstanbul: Bahar Yay.
Ferec İ. (2011). Târîhu Muhtasari’d-Düvel. Ankara: TTK.
Hâfî, F. A. (1341 hş.). Mecmel-i Fasîhî. I-II-III, Meşhed.
Hândmîr, G. H.(1333 hş.). Habîbu’s-Siyer I-IV. Tahrân: Kitâbfurûş-i Hayyâm. Hemedânî, R. F. (1947), Mekâtibât-i Reşîdî. Lahor.
Herevî, S. (1381 hş.). Pîrâste-i Târîhnâme-i Herât, Tahrân.
Herevî, S. (1943), Pîrâste-i Târîhnâme-i Herât, Kalkuta.
Kadyânî, A. (1384 hş.). Târîh Ferheng-i ve Temeddon-i Îrân der Devre-i Mogûl. Tahrân: İntişârât-ı Ferheng-i Mektûb.
Kamalov, İ. (2003). Moğolların Kafkasya Politikası, İstanbul: Kaknüs Yay.
Müstevfî, H. K. (1342 hş.). Nuzhet’ül-Kulûb, Tahrân: Donyâ Kitâb.
Kazvînî, Z. M. (1366 hş.). Âsârü’l-Bilâd ve Ahbârü’l‘İbâd. Tahrân.
Kirmânî, N. M. (1328 hş.). Simt-ül ‘Ula lil Hazret-il ‘Ulyâ der Târîh-i Karahitayiyân-i Kirmân. Tahrân: İntişârât-i Esâtîr.
Malowist, M. (1937)." The Baltic and The Black sea in Medieval Trade" in Baltic and Scandinavian Countries, III, 36-42.
Mîrhând, S. M. (1339 hş.). Târîh-i Ravzatu’s-Safâ I-XI. Tahrân: Pîrûz. Nâsirîrâd, M. (1379 hş.). “Tehevvulât-i Câneşînî Çengîz ve Nakş-i Ân der Munâsebât-i Hâricî Îlhânân Îrân”. Târîhî Revâbit-i Hâricî, 4, 121-132.
Nesevî, Ş. M. (1366 hş). Sîretu’s-Sultân Celâleddîn Mengübirtî. Tahrân: İntişârât-i Sa‘dî.
Petroşevsky, I. P. (1366 hş.), Târîh-i İctimâî – İktisâdî-yi der Dover-i Mogûl. Tahrân: İntişârât-i İtlâ‘ât.
Petruşevsky, I. P. (1344 hş.). Keşâverzî ve Münâsebet-i Erzî der Îrân ‘Ahd-i Mogûl I-II. Tahrân.
Polo, M. (2003). Marco Polo Dünya’nın Hikâye Edilişi. Ankara: Ötüken. Reşîduddîn, F. H. (1374 hş.). Câmi‘u’t-Tevârîh. Tahrân.
Rezevî, S. E. (1388 hş.). Şehr, Siyâset ve İktsâd der ‘Ahd-i Îlhânân. Tahrân: İntişârât-i Emîr Kebîr.
Rossabi, M. (2008). Kubilay Han’ın Seyyahı Rabban Savma ve Doğu’dan Batı’ya İlk Yolculuk, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Şebânkâreî. (1343 hş.). Mecma‘u’l-Ensâb. Tahrân. Şîrâzî, Ş. F. (1346 hş). Tahrîr-i Târîh-i Vassâf. Tahrân: İntişârât-ı Bonyâd-ı Ferheng-i Îrân.
Togan, Z. V. (1931). “Moğollar Devrinde Anadolu’nun İktisadi Vaziyeti”. Türk Hukuk ve İktisat Tarih Mecmuası, 2, İstanbul: Evkaf Matbaası, 1-42.
Uyar, M. (2003). “İlhanlı Devletinde Yahûdî Bir Vezir: Sa’düddevle”. TAD, XXI, 125- 142.
Zâkânî, ‘U. (1321 hş.). Kulliyât-i ‘Ubeyd-i Zâkânî. Tahrân: İntişârât-i Kitâbfurûş-i Zevâr.