MİLLİ MÜCADELE VE CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA MİLLİ VE MODERN BİR EĞİTİM SİSTEMİ OLUŞTURMA ÇABALARI

Öz Eğitim, bir ülkenin gelişmişlik düzeyini gösteren unsurlardan bir olarak kabul edilmektedir. Osmanlı İmparatorluğu’nun mirası üzerine kurulan Türkiye Cumhuriyeti de modern, güçlü bir devlet olabilmenin şartlarından biri olan iyi bir eğitim sistemi kurmak amacıyla çalışmalara başlamış ve bu hususta kendisinden bir önceki dönemin eğitim hamlelerinden etkilenmiş veyahut kendi payına bir takım dersler çıkarmıştır. Osmanlı Devleti’nde eğitim ve öğretim alanında ilk yenileşmeler, batı örneğine benzetilmeye çalışılan askeri okulların açılmasıdır. Bunun sebebi, Osmanlı Devleti’nin savaşlarda yenilgileri çoğaldıkça, bunu öncelikle Avrupalı subay ve askerlerinin iyi yetişmiş olmalarına, kendilerinin de bu alanda geri kalmalarına bağlamalarıdır. Batı örneğinde açılan askeri okulların yanında medreselerin de mevcudiyetini koruması eğitim alanında bir ikilik meydana getirmiş ve bu ikilik batı örneğinde sivil okulların kurulmasıyla daha da belirginleşti. Zira bir taraftan hukuk okulları batı yasalarına göre hakimler mezun ediyor, bir taraftan da Mekteb-i Kuzâd ve medreseler fıkıha göre hükümler verecek kadılar yetiştiriyordu. İşte özet olarak belirttiğimiz Osmanlı eğitim sistemindeki bu noktalar, yeni bir eğitim politikasını gerekli kılıyordu. Bu nedenle Türk milleti Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde bağımsızlık mücadelesine girişirken ve cumhuriyeti kurarken, gençliğin bundan sonra hangi ilkelere, amaçlara, hangi eğitim felsefesi ve dünya görüşüne göre yetiştirilmesi gerektiğinin ivedilikle belirlenmesi oldukça önemli idi.

___

A- Resmi Yayınlar ve Tutanaklar Düstur, Birinci Tertip II, İstanbul, 1289. Düstur, Üçüncü Tertip, VII, Ankara, 1944. TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, Cilt I, Ankara, 1959. TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, Cilt VIII, Ankara, 1959. TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, Cilt XI, Ankara, 1959. TBMM Zabıt Ceridesi, Devre II, Cilt 7, Ankara, 1976.

B- Kitap ve Makaleler Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, İstanbul, 1999. Arı, Asım, “Tevhid-i Tedrisat ve Laik Eğitim”, Gazi Üniversitesi Gazi

Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 22, Sayı: 2002-2.

Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I, Ankara, 1997.

Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri II, Ankara, 1997.

Ayaş, Nevzat, Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitimi (Kuruluşlar, Tarihçeler), Ankara, 1948.

Aytaç, Kemal, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Eğitim Politikası Üzerine Konuşmaları, Ankara, 1984.

Başgöz, İlhan, Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk, Ankara, 1995.

Binbaşıoğlu, Cavit, Türkiye’de Eğitim Bilimleri Tarihi, İstanbul, 1995.

Buyse, Omer, Teknik Öğretim Hakkında Rapor, Maarif Vekaleti Yay, İstanbul, 1939.

Dewey, John, Türkiye Maarifi Hakkında Rapor, Maarif Vekâleti Yay, Ankara, 1939.

Dinç, Sait, Cumhuriyet Döneminde Yapılan Milli Eğitim Şuraları ve Alınan Kararların Uygulanması (1927-1960), Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1999.

Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi V, İstanbul, 1977.

Ergün, Mustafa, Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara, 1997.

Eski, Mustafa, Cumhuriyet Döneminde Bir Devlet Adamı Mustafa Eski, Ankara, 1999.

Gedikoğlu, Şevket, Kemalist Eğitim İlkeleri ve Uygulamalar, İstanbul, 1978

Gülcan, Yılmaz, Cumhuriyet Halk Partisi (1923 – 1946), (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1999.

Irmak, Irmak, Atatürk ve Çağdaşlaşma Atılımları, İstanbul, 1981.

M. Rauf İnan, “1920’lerde Türk Milli Eğitimi”, Cumhuriyet Döneminde Eğitim, İstanbul, 1983, s.53-67

İzgi, Özkan, “Atatürk’ün Eğitim Politikası ve Yabancı Okullar Sorunu”, Üçüncü Uluslarası Atatürk Sempozyumu I, Ankara, 1998.

Kantarcıoğlu, Selçuk, Türkiye Cumhuriyeti Hükümet Programlarında Kültür, Ankara, 1997.

Karagözoğlu, Galip, “Atatürk’ün Eğitim Savaşı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, II/4, (Kasım 1985).

Karal, Enver Ziya, Atatürk’ten Düşünceler, İstanbul, 1986.

Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi V, Ankara, 1995.

Kili, Suna, Gözübüyük, A.Ş, Türk Anayasa Metinleri, Ankara, 1982.

Koçer, Hasan Ali, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773- 1923), İstanbul, 1970.

Kodaman, Bayram, Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, Ankara, 1988.

Künhe, Alfred, Mesleki Terbiyenin İnkişafına Dair Rapor, Maarif Vekaleti Yay, İstanbul, 1939.

Ortak, Şaban, Atatürk Dönemi Eğitim Politikalarında Yabancı Uzman Raporlarının Etkileri (Basılmamış Doktora Tezi), Erzurum, 2004, s. 155.

Shaw, Stanford J. – Shaw E. Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye II, İstanbul, 1983.

Tuncor, Ferit Ragıp, “Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları Bibliyografyası (1923 – 1993), İstanbul, 1996.

Yücel, Hasan Ali, Türkiye’de Ortaöğretim, Ankara, 1994.