Kemah Mezar Anıtları

Öz Öz: MÖ IV-II. yüzyıllardan itibaren izlenebilen Orta Asya Türk kültüründeki mezar anıtı geleneğinin Anadolu Türk-İslam dönemindeki en erken örneklerini Kemah’ında içerisinde olduğu Kuzeydoğu Anadolu’da görmek mümkündür. Türklerin İslâmiyet öncesine ait bu geleneklerinin İslâmiyet’in kabulüyle yeni inanç ve düşünce sistemi içinde yeniden biçimlenerek türbe mimarisine dönüştüğü bilinmektedir. Geleneğin din ile harmanlandığı ve kaynağının çadır sanatından geldiği belirtilen bu mimari Samarra’daki bilinen ilk örneğinden itibaren Orta Asya’da ve Anadolu’daki Müslüman Türk devletlerinin hemen hepsinde bulunmaktadır. Bu çalışmada Kemah ilçe merkezindeki 9 adet mezar anıtı (Ali Baba Türbesi, Anonim Kümbet, Behramşah Türbesi (Zaviyesi), Gözcü Baba Kümbeti, İskender Baba Türbesi, Melik Gazi Kümbeti, Midilli Baba Türbesi, Sancaktar Kümbeti ve Togay Hatun Kümbeti (İmaret) ) incelenmiş ve plan, mimari ve süsleme açısından değerlendirilmiştir. Ayrıca eserlerin Anadolu Türk-İslam mimarisindeki yeri ve önemi üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Erzincan, Kemah, Türbe, Kümbet, Mengücekliler

PDF

___

Acun, H. (1988). “Sivas ve Çevresindeki Tarihi Eserlerin Listesi ve Turistik Değerleri”, Vakıflar Dergisi, S. XX, Ankara, 183-220

Aksüt, Ali Kemali. (2013). Erzincan Tarihi, Coğrafi, Toplumsal, Etnografik, İdari, İstatistiki İnceleme, 3. Baskı, İstanbul

Arseven, C. E. Türk Sanatı Tarihi, İstanbul, C.I

Aslanapa, O. (1991). İlk Türk Mimarisi, Ankara

Aslanapa, O.- Diez, A.-E. (1955). Türk Sanatı, İstanbul

Aydındoğan, D. (1985). Kemah’taki Selçuklu Dönemi Türbeleri, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış) Lisans Tezi, Erzurum

Berchem, Max van- Edhem, H. (1978). “Corpus Inscriptionum Arabicarum”, Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası Kuruluşunun 750. Yılı Hatıra Kitabı, Ankara, 243–273

Diyarbekirli, N. (1972). Hun Sanatı, İstanbul

Diyarbekirli, N. (1992). "Türklerde Mezar Yapısı ve Defin Merasimleri", Türk Kültürü Araştırmaları (Prof.Dr. Muharrem Ergin'e Armağan), Ankara 57

Gündoğdu H. -A. A. Bayhan-A. M. Aktemur vd., Kültür Varlıkları ile Kemah, Kariyer Matbaacılık, Ankara

İnan, A. (1962). Makaleler ve İncelemeler, Ankara, 497-509

Karamağaralı, B. (1972). Ahlat Mezar Taşları, Ankara

Kındığılı, M. L. (2009). Divriği ve Çevresindeki Kültür Varlıkları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı (Yayımlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Erzurum

Kındığılı, M. L. (2015). Ortaçağdan Günümüze Kemah ve Köylerindeki Kültür Varlıkları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı (Yayımlanmamış) Doktora Tezi, Erzurum

Otto-Dorn, K. (1964). Kunst Des İslâm Zverst Veroffentlicht, Germany

Ögel, B. (1962). İslâmîyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Ankara, 1962

Önkal, H. (1996). Anadolu Selçuklu Türbeleri, Ankara

Özgüç, T. (1962). “Mengüceklere Ait Bir Türbe ”, Milletlerarası I. Türk Sanatları Kongresi, Ankara 321-348

Özkan, H. (2006). “Ahlat Kümbetleri ile Erzurum Kümbetlerinin Bir Mukayesesi", l. Van Gölü Havzası Sempozyumu, İstanbul, 149–157

Özkan, H. (2016). Saltuklu Mimarisi, Erzurum

Sakaoğlu, N. (2005). Türk Anadolu’da Mengücekoğulları, İstanbul

Şengül, A. (1990). Divriği’de Anadolu Selçuklu Mezar Anıtları ve Hamamları, Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü (Yayımlanmamış) Lisans Tezi, Erzurum

Tuncer, O.C. (1986). Anadolu Kümbetleri, I, Ankara

Ünal, R. H. (1968). Monüments Salguqides de Kemah (Anatolie Orientale), Libraririe Orientaliste Paul Geuthner 12, Rue, Vavin, VI, Paris

Yetkin, S. K. (1965). İslâm Mimarisi, Ankara

Yurttaş, H.- Kındığılı, Muhammed Lütfü. (2011). “Kesinleşen Tarih ve Yeni Bir Ad”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 11, Sayı 46, 75-96

Yurttaş, H.–vD. (2008). Yolların Suların ve Sanatın Buluştuğu Şehir Erzurum, Ankara