İkinci Dünya Savaşı Döneminde (1939-1945) Türk Dış Politikası

Öz Türkiye, Lozan Antlaşması’ndan sonra, kollektif barış ve güvenliğin hararetli savunucusu olarak anti-revizyonist bir politika takip etmiştir. Bu politikayı İkinci Dünya Savaşı yıllarında da sürdüren Türkiye, kendi çıkarları doğrultusunda her ülke ile eşit mesafede durarak denge politikası kurmaya çalışmıştır. Türkiye, II. Dünya Savaşında jeopolitik konumu sebebiyle, müttefiklerin (İngiltere, Fransa, ABD, Sovyetler Birliği) ve mihver devletlerin (Almanya, İtalya, Japonya) kendi yanlarında savaşa sokabilmek için yoğun baskılarına maruz kalmıştır. Ancak Türkiye, ısrarla savaş dışı kalmaya çalışmış ve savaşın seyrine göre kendi politikalarını belirleme yoluna gitmiştir. Mart 1941’de Sovyet Rusya yayınladığı bir deklarasyonla, Türkiye’nin savaşa girmeye mecbur kalması halinde, 1925’te imzalanmış ve halen mevcut olan Saldırmazlık Paktı’na riayet edileceğini, Sovyetler Birliği’nin tarafsızlığına güvenebileceğini bildirmiştir. Haziran 1941’de Almanya ile Türk- Alman Saldırmazlık Paktı imzalanarak, Alman tehdidi önlenmişti. Amerika Birleşik Devletleri’nin savaşa girmesi, Almanların Sovyetler karşısında yenilgiye uğramaları ve Kuzey Afrika’da sağlanan müttefik üstünlüğü savaşın seyrini ve dolayısıyla Türkiye’nin de savaş dışı konumunu oldukça etkileyecektir. Başta İngiltere olmak üzere, müttefikler Türkiye’nin savaşa girmesi gerektiği üzerinde daha çok durmaya ve baskıyı artırmaya başlamışlardır. 1943 yılından itibaren savaşın seyri müttefikler lehine gelişmeye başlayınca Türkiye, tarafsızlığını bozmuş fiilen olmasa da 1945’te resmen savaşa katılmıştır.

___

  • Resmi Yayınlar
  • T.B.M.M., Z.C. (1939). Dönem 5, Cilt: 1-2, 12.05.1939. Ankara: T.B.M.M. Basımevi.
  • T.B.M.M., Z.C. (1939). Dönem 6, Cilt: 3, 26.03.1939. Ankara: T.B.M.M. Basımevi. Gazeteler
  • Cumhuriyet, 5 Ocak 1941.
  • Cumhuriyet, 26 Mayıs 1941.
  • Cumhuriyet, 20 Haziran 1941.
  • Cumhuriyet, 27 Haziran 1941.
  • Cumhuriyet, 21 Ekim 1944.
  • Kitap ve Makaleler Arı, Ö. (1987). Uluslararası İlişkiler. Der Yayınevi, İstanbul.
  • Armaoğlu, F. (1992). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1919-1980, Cilt: 1, (18. Baskı). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Avcıoğlu, D. (1971). Türkiye’nin Düzeni (Dün-Bugün-Yarın). Ankara: Bigi Yayınları.
  • Aydemir, Ş. S. (1979). İkinci Adam, Cilt: 2. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Barutçu, F. A. (1977). Siyasi Anılar. İstanbul: Milliyet Yayınları.
  • Bilge, S. (1992). Güç Komşuluk, Türkiye Sovyetler Birliği İlişkileri 1920-1964. Ankara: T. İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Çelik, E. (1969). 100 Soruda Türkiye’nin Dış Politika Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınları.
  • Deringil, S. (1979). Turkish Foreign Policy During The Second World War. Norwich.
  • Deringil, S. (2000). Denge Oyunu, İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Dünya Savaşları Ansiklopedisi. (1998), Cilt: 3. İstanbul: Görsel Yayınları.
  • Erkin, F.C. (1968). Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi. Ankara: Başnur Matbaası.
  • Erkin, F.C. (1986). Dışişlerinde 34 Yıl, Cilt: 2. Ankara: TTK Yayınları.
  • Esenbel, M.(1995, 30 Mayıs). Anılar. Milliyet Gazetesi.
  • Goloğlu, M. (1974). Milli Şef Dönemi (1938-1945). Ankara: Kalite Matbaası.
  • Gombrich, H. E. (1997). Dünya Tarihi (Çeviren: Ahmet Mumcu). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
  • Gönlübol, M. (1974). Olaylarla Türk Dış Politikası, 1919-1973. Ankara: Sevinç Matbaası.
  • Gürün, K. (1991). Türk- Sovyet İlişkileri (1920-1953). Ankara: TTK Yayınları.
  • Gürün, K. (1999). Türk- Rus İlişkilerinde 500 Yıl (1491-1992). Ankara: TTK Yayınları.
  • Hobsbawn, E. (1996). Kısa 20. Yüzyıl, 1914-1991 (Çeviren: Yavuz Alagon). İstanbul: Sarmal Yayınları.
  • İsmet İnönü’nün T.B.M.M.’deki Konuşmaları. (1942), Cilt: 1. Ankara: TBMM Yayınları
  • İsmet İnönü’nün T.B.M.M.’deki Konuşmaları. (1992), Cilt: 2. Ankara: TBMM Yayınları.
  • Koçak, C. (1986). Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945). Ankara: Yurt Yayınları.
  • Kop, K. K. (1945). Milli Şefin Söylev, Demeç ve Mesajları. İstanbul: Akay Kitabevi.
  • Kurat, Y. T. (1961). “İkinci Dünya Savaşında Türk- Alman Ticaretindeki İktisadi Siyaset”. Belleten, 25(97), 95-103.
  • Nadas, M. (1991). Geo- Asrtral Siyaset Boğazlar ve Deltalar, Cilt: 2, (2. Baskı). İstanbul: Kastaş Yayınları.
  • Oran, B. (1981). “Atatürk’te ve Günümüzde Bağımsızlık ve Batılılaşma Kavramları”, A.Ü.S.B.F.D., Atatürk Özel Sayısı, 205-210.
  • Öndeş, O. (1980). II. Dünya Savaşı 1939-1945, (3. Baskı). İstanbul: Altın Kitaplar Yayınları.
  • Özgüldür, Y. (1993). Türk-Alman İlişkileri (1923-1945). Ankara: Genelkurmay Yayınları.
  • Postwar Foreign Policy Preparation 1939-1945. (1949). Washington D.C.: Department of State Pablication.
  • Esmer, A. Ş. ve O. Sander. (1993). “İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası”, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1990), (8. Baskı), 137-185. Ankara: Siyasal Kitabevi.
  • Sarınay, Y. (1988). Türkiye’nin Batı İttifakına Yönelişi ve Nato’ya Girişi. Ankara.
  • Soysal, İ. (1977). Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye. İstanbul: İsis Yayınları.
  • Soysal, İ. (1989). Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, Cilt: 1-2. Ankara: T.T.K. Yayınları.
  • Soysal, İ. (1998). Türk Dış Politika İncelemeleri için Klavuz 1913-1919. İstanbul: Eren Yayıncılık.
  • Shirer L. W. (1979). Nazi imparatorluğu, (Çeviren: Rasih Güran), Cilt: 1. İstanbul: Hür Yayınları.
  • Turan, İ. & Barlas, D. (1994). “Batı İttifakına Üye Olmanın Türk Dış Politikası Üzerindeki Etkileri”. Türk Dış Politikasının Analizi, 158-167. İstanbul: Der Yayınları.
  • Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl Montreux ve Savaş Öncesi Yılları (1935-1939). (1973). Ankara: Dışişleri Bakanlığı Yayınları.
  • Türkiye Dış Politikasında 50 yıl, İkinci Dünya Savaşı Yılları (1939-1946). (1973). Ankara: Dışişleri Bakanlığı Yayınları.
  • Ülman H. (1961). Türk- Amerikan Diplomatik Münasebetleri 1939-1947. Ankara: A.Ü.S.B.F. Yayınları, Ankara.
  • Weisband, E. (1974). İkinci Dünya Savaşı’nda İnönü’nün Dış Politikası. (Çeviren: Ali Kayabal). İstanbul: Milliyet Yayınları.
  • Yazıcı, F. (1972). Tahran, Yalta ve Potsdam Konferansları Gizli Belgeler. İstanbul: Sümer Yayınları.
  • Yılmaz, M. (1998). “İnönü Dönemi Türk Dış Politikası”. Selçuk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 8, 14-31.
Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi-Cover
  • ISSN: 1304-4990
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Yayıncı: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü