Edebi Yazında Kültürel Ögelerin Aktarımının Betimleyici Çeviri Araştırmaları Kapsamında İncelenmesi

Öz Aynı dili konuşmayan toplumlar ve bireyler arasında iletişimi sağlayan, önemli bir bilgi aktarım etkinliği olan çeviri,  çok yönlü, karmaşık ve disiplinler arası bir olgudur.  Çeviri, aynı zamanda iki farklı dil ve kültürün iç içe geçtiği bir etkinlik olup, iki dil ve kültür arasında köprü görevini üstlenmektedir. Dil ve kültürü birbirinden ayrı düşünmemiz mümkün değildir. Buradan hareketle, kaynak dilden hedef dile çeviride kültürel unsurlar en önemli olgu olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Dolayısıyla farklı iki dil arasında yapılan her çeviri etkinliğinde aynı zamanda kültür aktarımı da yapılmış olmaktadır. Kültür aktarımının en yoğun gerçekleştiği çeviri alanı ise edebi çeviridir. Çevirmenin görevi, bahsedilen bu aktarımda söz konusu kültürel unsurlara hedef dilde en uygun karşılıkları bulmak ve yazarın üslubunu koruyarak edebi eserin sözcük bilgisi, dilbilgisi kuralları ve kültürel ögelerini hedef dil okurunun anlayabileceği bir biçimde hedef dile taşıyabilmektir. Bundan dolayı çevirmen her iki kültürü de iyi tanımak zorundadır. Bunu başarabilmek için çevirmen bilinçli veya bilinçsiz bir şekilde çeviri kuramlarından yararlanmaktadır. Bilim insanları, çeviribilime ilişkin farklı kuramlar ortaya koymuşlardır. Bu kuramlar çeviri sürecine ışık tutmaktadır. Bu çalışmada, Türk yazar Halide Edip Adıvar tarafından kaleme alınmış olan “Türk’ün Ateşle İmtihanı” adlı edebi eserinin “Die Feuerprobe der Türken” adlı Almanca çevirisinde kültürel ögeler, Gideon Toury’nin betimleyici çeviri araştırmaları çerçevesinde karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.  Çalışmada, ele aldığımız edebi eserin içerdiği kültürel ögelerin çevirisi kapsamında  “dini ögelerin aktarımı”, “deyim ve atasözlerin aktarımı” ve “özel isimlerin aktarımı” şeklinde üç başlık altında, kaynak metnin kültürel ögelerinin hedef metne nasıl çevrildiği örneklerle açıklanmıştır.  

___

  • Adıvar, H.A. (2007). Türk’ün Ateşle İmtihanı, İstanbul, Can Yayınları.
  • Adıvar, H.A.(2010). Die Feuerprobe der Türken in Mein Weg durchs Feuer (Übersetzerin: Ute Birgi-Knellessen), Zürich, Unionsverlag.
  • Steuerwald, K. (1998). Almanca-Türkçe Sözlük, İstanbul, ABC Yayınevi.
  • Steuerwald, K. (1998). Türkçe-Almanca Sözlük, İstanbul, ABC Yayınevi.
  • Suçin, M. H. (2013). Öteki Dilde Var Olmak Arapça Çeviride Eşdeğerlik, İstanbul, Say Yayınları.
  • TDK, (2011). Türkçe Sözlük, Ankara, Türk Dil Kurumu Yay.
  • TDK, (1978). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Ankara, Türk Dil Kurumu Yay.
  • Toury, G. (1995). The Nature and Role of Norms in Translation, Descriptive Translation Studies an Beyond, Amsterdam, John Benjamins Publishing House.