Dim Çayı Havzası’nın Jeomorfolojik Özellikleri
Öz
Çalışmada,
Alanya’nın doğusunda yer alan Dim çayı havzasının jeomorfolojik özellikleri
incelenmiştir. Yağmurhacı tepe yamaçlarından kaynağını alan Dim çayı güneybatı
yönünde akış göstererek Alanya’nın Tosmur ve Kestel beldeleri civarında denize
dökülmektedir. Akış gösterdiği kesimlerde birden fazla boğaz meydana
getirmiştir. Ana akarsu ve buna ulaşan çeşitli yan kollar, dik yamaçları
yararak engebeli bir topoğrafya meydana getirmiştir. Dim çayının yatağına
gömülmesi sonucu sahada havza tabanı ile en yüksek kesim (Akdağ) arasında
yaklaşık 2400 m yükselti farkı meydana gelmiştir. Dolayısıyla, sahanın
morfolojik gelişimi üzerinde flüvyal etkiler büyük önem arz etmektedir. Orta
Torosların bir parçası olan araştırma sahası genç bir tektonik yapıya sahiptir.
Bu durum topoğrafik şekiller üzerinde belirgin olarak hissedilmektedir.
Dolayısıyla, bölgenin morfolojik yapısı üzerinde flüvyal faaliyetlerin yanı
sıra, bölgenin tektonik yapısı belirleyici olmuştur. Sahada birçok akarsuyun tektonik
hatlarla uyumlu olarak geliştiği ve çeşitli vadilerin, boğazların bu hatlarla
uyumlu olduğu gözlenmiştir. Bunun yanı sıra, Dim çayının kuzeyindeki saha birden fazla fay sistemi ile adeta parçalanmış
olup, basamaklı bir görünüm almıştır. Bu durum, havzanın genel görünümünü
etkilemiş olup Dim Çayı’nın güney kesimi daha dik iken kuzeyi basamaklı bir
topoğrafya görünümü kazanmış ve havza asimetrik bir özellik kazanmıştır. Havzadaki
morfolojik birimlerin gelişiminde tektonik faaliyetlerin yanı sıra flüvyal
etkiler de büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, sahada karstlaşma olayları da söz
konusu olup, çözünme olaylarına bağlı olarak çeşitli karstik birimler meydana
gelmiştir. Hatta, bazı kesimlerde karst topoğrafyası önem kazanmıştır. Havzadaki belli başlı morfolojik birimleri
dağlık alanlar, tepelik alanlar, aşınım yüzeyleri, vadi ve boğazlar, yamaç döküntüleri,
asılı vadiler ve karstik şekiller (lapya, dolin, mağara vb.) oluşturmaktadır.
___
- Ulu, Ü. (1989). Gazipaşa (Antalya İli) Bölgesinin Jeolojisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
- Şengün, M. (1986). Alanya Masifinin Jeolojisi. MTA Derleme Rap. No: 8000, Ankara (Yayınlanmamıştır).
- Şengün, M., Acarlar, M., Çetin, F., Doğan, O. Z. ve Gök, A. (1978). Alanya Masifinin Yapısal Sorunu. Jeoloji Mühendisliği, 16, 3-8.
- Şenel, M., Dalkılıç, H., Gedik, İ., Serdaroğlu, M., Bölükbaşı, A.Ş., Metin, S., Esentürk, K., Bilgin, A.Z., Uğuz, F., Korucu, M. Ce Özgül, N. (1992). Eğirdir-YenişehirBademli-Gebiz ve Geriş-Köprülü (Isparta-Antalya) Arasında Kalan Alanların Jeolojisi. MTA Derleme Rap. No: 9390, 559 s., Ankara (yayınlanmamış).
- Seydioğulları, S. (1991). Alanya. İstanbul: Hat Baskı Sanatları Sanayi ve Tic. Ltd. Şti.
- Ricou, L. E., Argyriadis, I. Ve Marcoux, J. (1974). Proposition D’une Origine Interne Pour Les Nappes d’Antalya et la Massif d’Alanya (Taurides Occidentales, Turquie). Bull. Soci. Geol. France, (7) 16, 2, 107-111.
- Peyronnet, P. (1967). Alanya Bölgesinin Petrografi ve Minerolojisi ile Alanya Metamorfitlerindeki Boksitlere Bitişik Kloritoidli Şistlerin Kökeni. MTA Dergisi, 68, 154-173, Ankara.
- Öztürk, E.M., Akdeniz, N., Bedi, Y., Sönmez, İ., Usta, D., Kuru, K. Ve Erbay, G. (1995). Alanya Napının Stratigrafisine Farklı Bir Yaklaşım. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 10, 2-10, Ankara.
- Öztürk, E. M., Öcal, H., Taşkıran, A., Bulduk, A., Çelik, B., Metin, T., Keskin, Ö., Kadir, S., Dağer, Z., (1991). MTA, Derleme No: 9301, Maden ve Tetkik Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
- Özgül, N. (1984). Alanya Tektonik Penceresi ve Batı Kesiminin Jeolojisi. Ketin Sempozyumu, Türkiye Jeoloji Kurultayı, 97-120, Ankara.
- Özgül, N. (1983). Alanya Bölgesinin Jeolojisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
- Deli, A. ve Turan, A. (2002). Orta Toroslarda Köprülü (Gündoğmuş-Antalya) Yöresinin Stratigrafisi. Cumhuriyet Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 19 (2), 105122, Sivas.
- Ceylan, S., Demirkaya, H. (2006). Dim Mağarasının (Alanya) Kaynak Değerleri, Turizmde Kullanımı ve Sürdürülebilirliği. Doğu Coğrafya Dergisi, 15, 199-222, Erzurum.
- Bögli, A. (1960). Kalklösung und Karrenbildung. İntern. Beitrage zur Karstmorphologie. Zeitsher F. Geomorphologie. Supplement Band 2.
- Bozkaya, Ö. (2001). Demirtaş-Alanya Yöresinde Alanya Naplarının Metamorfizmasına İlişkin Yeni Mineralojik Bulgular, Orta Toroslar, Türkiye. Yerbilimleri Dergisi, 23, 71-86, Ankara.
- Bozkaya, Ö. (1999). Alanya Metatmorfitleri Doğu Kesiminin (Anamur Kuzeyi) Minerolojisi: Kristanilite, b0 ve politipi. 11. Mühendislik Haftası Yerbilimleri Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Isparta.
- Blumenthal, M.M. (1951). Batı Toroslarda Alanya Ard Ülkesinde Jeolojik İncelemeler. MTA Enstitüsü, 5, 134 s.
- Bedi, Y. ve Öztürk, E. M. (2001). Alanya Köprülü (Antalya) Dolayının Jeolojisi (Alanya O28 c1, d1, d2 ve d3) Paftaları. MTA, Derleme No: 10488, Maden ve Tetkik Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
- Bener, M. (1974). Antalya-Gazipaşa Kıyı Kesiminde Yalıtaşı Oluşumu. İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 1758.
- Atalay, İ. (2011). Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği. İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.
- Atalay, İ, Mortan, K., (2007). Türkiye Bölgesel Coğrafyası. İnkılap Kitabevi, İstanbul.
- Atalay, İ. (1987). Türkiye Jeomorfolojisine Giriş. İzmir: Ege Üniv. Ed. Fak. Yay. No:9.
- Ardos, M., Pekcan, N., (1994). Jeomorfoloji Sözlüğü. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
- Akyol, İ.H. (1947). Türkiye’de Akarsu Rejimleri ve Sistemleri. Türk Coğrafya Dergisi, 9-10, 1-36.