ÇORUH VADİSİ (TAO) VE OLTU’NUN OSMANLI HÂKİMİYETİNE GİRMESİ

Öz Anadolu’yu Kafkaslara bağlayan bir geçiş bölgesi olan Çoruh vadisi tarihin ilk dönemlerinden beri önemini korumuştur. Alpaslan’ın bölgeye yaptığı akımlarla Türkleşmeye başlayan bölge I. Selim döneminin başından itibaren Osmanlı hâkimiyetine girmeye başlamıştır. Kanuni döneminde bölgeye yapılan seferlerle Osmanlı topraklarına kalan bölge 1578-1590 yılları arasında Gürcistan ve Şırvan ve İran üzerine yapılan seferlerde önemli bir rol oynamıştır. Çıldır Eyaleti’nin kurulmasından sonra topraklarının büyük bir kısmı bu eyalete dâhil edilmiştir. 1829 Edirne Antlaşması’nın imzalanmasından sonra Çıldır ve çevresinin Rusya’ya bağlanması üzerine Çoruh Vadisi üzerindeki yerleşim bölgeleri Erzurum eyaletine bağlanmıştır. Merkezi Oltu başta olmak üzer 1877- 1878 Osmanlı-Rus savaşı sonrası Rusya’ya bağlanan bölge 1917 tarihli Brest-Litovsk antlaşması ile tekrar Türk topraklarına katılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Çoruh, Tao, Oltu, Tav-ili, Erzurum, Doğu Anadolu

PDF

___

Allen, W.V D. AE. History of the Georgien People, London 1932

Aydın, Dündar, Erzurum Beylerbeyliği ve Teşkilatı: Kuruluş ve Genişleme Devri (1535-1566), Ankara 1998.

Berazenişvili,N., S.Canaşia, Gürcistan Tarihi, Çev: H. Hayrioğlu, İstanbul , BOA. Kamil Kepeci Tasnifi (KK.) Ruus (RSK.) 216, BOA. KK. RSK. 209, BOA. Maliye 17645,

BOA. Maliyeden Müdevver Defter (MAD.) 6, BOA. TD. 525, BOA. Tapu Defteri(TD.) 190, Brosset, M., Histoire de la Georgie II e Partie( XI,2.1), St. Petersbourg 1848,

De Clavijo, R.G. Embarsy to Tamerlame, çev: G. Le Strange, London 1928.

Ebu Bekr-i Tihrani, Kitab-ı Diyarbekriye, çev: Mürsel Öztürk, Ankara 2001,

Evliya Çelebi, Seyahatname, Kahraman, S.A. - Y.Dağlı, İstanbul 1999.

Feridun Bey, Mecmua-i Münşe‘ât’üs Selâtin I, İstanbul 1274,

Garsonian, Nina, The Foundation of Theodosiopolis-Karin (Bkz: Armenian Karin, Erzurum yay. R. G. Hovannisian, Costa Mesa-California 2003)

Grammont, J.L. Bacque, “Etudes Turco-Safavides Une Description Ottomane Du Saatabago Vers 1520”, Bedi Kartlisa vol. XXXVI, Paris 1978,

Grousset, R. Histoire de I’Armenie, Paris 1947

Haçaturyan, A.A., Korpus Arabskikh Nadpiseya Armenii VIII-XVII. B, Erivan İbn el- Esir, El-Kâmil fi’t-Tarih XII, İnbaşı, Mehmet, XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Çıldır Eyaleti ve İdarecileri”, I. Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh’un Gemisi Sempozyumu (7-11 Eylül , Doğubayazıt-Ağrı) (yayınlanacak bildiri). Kırzıoğlu, Fahrettin, Osmanlıların Kafkas Ellerini Fethi (1451–1590), Ankara

…………., Anı Şehri Tarihi (1018–1236), Ankara 1982

Konukçu, Enver, Selçuklulardan Cumhuriyete Erzurum, Ankara 1992.

…………., “Şahrah-ı Garbî”, XII. TTK (ayrı basım), (Ankara 1999),

…………., “Clavijo’nun Doğu Anadolu Yolculuğu”, XI. TTKongresi (Ankara ). Ksenophan, Anabasis, çev: T.Gökçel, İstanbul 1984, Kütükoğlu, Bekir, Osmanlı

– İran Siyasî Münasebetleri (1578–1612), İstanbul 1993,

Mariam, Lord Kipanidze, Georgia in the XI-XII Centuries, Tiflis,1987

Matrakçı, Nasuh, (Süleyman-nâme, İstanbul Arkeoloji nüs, vr.148/b-149/a). Menpisashuili, Rusudam, Dimitri Tumomisvili, The Church of Bana, Tiflis , Mustafa Âli, Künhü’l-Ahbâr, hzl: Faris Çerçi, Kayseri 2002 II,

Pamuk, Bilgehan, XVII Yüzyılda Bir Serhat Şehri Erzurum, İstanbul 2006,

Rumlu, Hasan Bey, Ahsenü’t- Tevârih, Nuruosmaniye 3317, Sümer, Faruk,

Karakoyunlular, Ankara 1967.

Sümer, Faruk, “Saltuklular”, SAD III, Ankara 1971,

Turan, Osman, Doğu Anadolu Türk Devletleri İstanbul, 1993,