Çıldır Çevresinden Soyut İnsan Heykeli Biçimli Mezar Taşları

Öz Zengin Türk kültürü ve tarihi içerisinde, mezar taşları da önemli bir yer tutmaktadır. Zira Türkler, İslamiyet’in kabulünden önce de, öldükten sonra hayatın devam ettiğine inanmış, bu doğrultuda mezar yapıları, mezar taşları yaparak, ölülerinin ruhuna ve hatırasına, hayatlarındaki kadar saygı göstermişlerdir. Bu anlayış Türkler’de çok köklü ve zengin bir ölü gömme adeti, mezar ve mezar taşı geleneğinin ortaya çıkmasını, gelişerek devam etmesini sağlamıştır. Özellikle Göktürkler’deki heykel formlu ve ölen kişinin hayattaki vasıflarını içeren motiflerle süslü mezar taşları, Anadolu’daki soyut insan heykeli formlu mezar taşlarına kaynak olmuştur. Ancak bu milli gelenek, Anadolu’da İslami kimliğe büründürülerek, daha soyutlanmış bir şekilde devam ettirilmiştir. Anadolu’daki soyut heykel formlu eski Türk mezar taşı geleneğinin devam ettirildiği yörelerin başında Çıldır ve çevresi gelmektedir. Zengin tarihi-kültürel geçmişi ile tanınan Çıldır ve çevresinde, Osmanlı döneminden kalma mezar taşlarında sembolik içerikli motifler, özellikle baş şahidelerinin soyut heykelsi formu, Türk kültür ve inanç tarihi bakımından dikkate değer özellikler sunmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Heykel, Mezar taşı, Çıldır, Soyut, Biçimli

PDF

___

Aktemur, A.M. (1999). Anadolu Selçuklu Devri Kayseri Yapılarında Taş Süslemeciliği. (Y. Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aktemur, A.M. (2006). Anadolu Selçuklu Devri Sivas Yapılarında Taş Süslemeciliği. Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu, (29 Eylül-1 Ekim 2005), Sivas, s.464-489.
Aktemur, A.M. (2007a). Çıldır-Yıldırımtepe(Rabat) Köyündeki Mezar Taşları. I. Uluslar arası Ağrı Dağı ve Nuhun Gemisi Sempozyumu (I. International Symposium of Mount Ararat and Noahs Ark). (7-11 Eylül 2005 Ağrı/Doğubayazıt). İstanbul, ss. 568-577.
Aktemur, A.M. (2007b). Tifliste ve Nahcivanda Yer Alan Koç Heykeli Formlu İki Mezar Taşı Hakkında. Serhat Kültür, Yıl:5 (Mart-Nisan 2007), İstanbul, s. 24-30.
Aktemur, A.M. (2008).Nahcivan Mümine Hatun Kümbeti Bahçesindeki Koç-Koyun Heykeli Formlu Mezar Taşları. III. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu (III. International Symposium of Van Lake Region), (06-08 Haziran 2007 Hakkari), Ankara, s. 400-408.
Aktemur, A.M. (2009). Ağrı ve Iğdır Çevrelerindeki Koç-Koyun Heykeli Formlu Mezar Taşları. II. Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuhun Gemisi Sempozyumu(II. International Symposium of Mount Ararat and Noahs Ark) (8-10 Ekim 2008 Ağrı/Doğubayazıt). İstanbul. s. 286-296.
Aktemur, A.M. (2012). Ardahan Çevresindeki Soyut İnsan Heykeli Formlu Mezar Taşları. Erzurum.
Arslan, A.S, (2005). Kayseri Zamantı Irmağı Çevresindeki Bezemeli Mezar Taşları. Kayseri.
Barthold,W. (1968). Türklerde ve Moğollarda Defin Merasimi Meselesine Dair (A.İnan çevirisi). Ankara.
Baykara, T. (1993). Asya Türk Kültürünün Bir Unsuru Olarak Mezar Taşları. Vakıf Haftası, S. X, Ankara, ss. 118-132.
Belli, O. (2003). Kırgızistanda Taş Balbal ve İnsan Biçimli Heykeller. İstanbul.
Berkli, Y. (2011).Türk Sanatında Avrasya Üslubunun Evreleri (Avrupa ve İslam Sanatına Etkileri). Erzurum.
Çoruhlu,Y. (1995). Türk Sanatında Koyun, Koç, Keçi Figürlerinin Sembolizmi. Türk Dünyası Tarih Dergisi, No:100, ss. 52-60.
Çoruhlu,Y. (1997). Orta Asyadan Anadoluya Çatma-Lahit ve ya Taş Sandukalarda Görülen Hançer-Bıçak Tasvirlerinin Sembolizmi. Eyüp Sultan Sempozyumu Tebliğler I, İstanbul, ss. 48-65.
Çoruhlu,Y. (1998). Erken Devir Türk Sanatının ABCsi. İstanbul.
Çoruhlu,Y. (2007). Erken Devir Türk Sanatı. İstanbul.
Çulpan, C. (1961). Serviler. İstanbul.
Diyarbekirli, N. (1972). Hun Sanatı. İstanbul.
Esin, E.(2003). Orta Asyadan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler. İstanbul.
Güngör, H. (1996). Kayseri ve Çevresinde Bazı Mezar Taşları. Türk Dünyası Tarih Dergisi, Ankara, ss.27-38.
Jısl, L. (1963). Kül Tigin Anıtında 1958 de Yapılan Arkeoloji Araştırmalarının Sonuçları.
Belleten, C. XXXII, S. 107, Ankara, ss. 387-394.
Kırzıoğlu, M.F. (1993). Azerbaycan ve Anadoluda Türkistandan Gelen Eski Milli Gelenek: Kabir Taşı Olarak Kullanılan Koyun ve At Heykelleri. X. Vakıf Haftası Kitabı, Ankara, ss. 133-160.
Kırzıoğlu, M.F. (1995). Khazarların Borçalı ve Kazak Boylarından Oluşan Karapapaklarda Çağımızda İnsan Heykelli Kabir Taşı Yapma Geleneği. Türk Kültürü Araştırmaları, S. XXXI/1-2, Ankara, ss. 229-254.
Ögel, B. (1988). İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi (Orta Asya Kaynak ve Buluntularına Göre) II. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını. Örnek, S.V. (1979). Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara.
Özkan, H. (2000). Erzincan ve Çevresinde Orta Asya Türk Geleneğini Sürdüren Bezemeli Mezar Taşları. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.XV., Erzurum, ss.37-47.
Roux, J.P. ( 1999). Eski Çağ ve Orta Çağda Altay Türklerinde Ölüm. İstanbul.
Rudenko, S.I. (1971). Frozen Tombs of Siberia The Pazyryk Burials of Iron Age Horseman. Londra.