MİLLİ MÜCADELE YILLARINDA MUSTAFA KEMAL PAŞA’YI TEFTİŞ ETMEK İÇİN İSTANBUL’DAN ERZURUM’A GÖNDERİLEN TAHKİK HEYETLERİ
1919 yılının Ağustos ve Aralık aylarında İstanbul’dan Erzurum’a iki tahkik heyeti gönderilmiştir. Ağustos’ta gelen heyetin reisi Ali Fevzi Paşa, Aralıkta gelen heyetin reisi ise Mustafa Fevzi Paşa’dır. Ahmet Fevzi Paşa da o günlerde başka bir heyetin başında başka bir bölgeye gönderilmiştir. Üç ayrı Fevzi Paşa kısa bir süre içinde üç ayrı heyete başkan olarak görevlendirilmiştir. Bu heyetlerin başındaki Fevzi Paşaların hem Mustafa Kemal Paşa hem de tarihçiler tarafından karıştırıldığı iddia edilmiştir. Ali Fevzi Paşa başkanlığındaki tahkik heyetini Erzurum’a Damat Ferit Paşa Hükûmeti göndermiştir. Mustafa Fevzi Paşa başkanlığındakini de Ali Rıza Paşa Hükûmeti göndermiştir. Her iki heyet de kendilerini gönderen hükûmet tarafından verilen talimat doğrultusunda tahkikatta bulunmak için Erzurum’a gelmiştir. XV. Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir Paşa bu heyetleri karşılamış, ağırlamış ve çalışmaları için gerekli ortamı sağlamıştır. Onları kabul etmiş ve müzakerelerde bulunmuş, Anadolu’da meydana gelen gelişmeleri görmelerini sağlamıştır. Heyetlerin her ikisi de Erzurum’da herhangi bir etki gösterememiştir. Kendilerine verilen talimatları yerine getirecek gücü ve imkânı bulamamıştır. İncelemelerini tamamlayıp raporlarını yazıp Erzurum’dan ayrılmışlardır. Ne Damat Ferit Paşa ne de Ali Rıza Paşa Erzurum’a gönderdikleri bu heyetler vasıtasıyla sonuç almıştır. Milli Mücadele Hareketi planlandığı gibi yürütülmüş ve başarıyla tamamlanmıştır.
INVESTIGATION COMMITMENTS SENT TO ERZURUM FROM ISTANBUL TO INSPECT MUSTAFA KEMAL PASHA DURING THE NATIONAL STRUGGLE
Two investigation committees were sent from Istanbul to Erzurum in August and December 1919. The head of the delegation in August was Ali Fevzi Pasha, and the head of the delegation in December was Mustafa Fevzi Pasha. Ahmet Fevzi Pasha was also sent to another region at the head of another delegation in those days. Three different Fevzi Pasha were appointed as chairman of three separate delegations in a short time. It was claimed that Fevzi Pashas, who led these delegations, were confused by both Mustafa Kemal Pasha and historians. The Government of Damat Ferit Pasha sent the investigation committee headed by Ali Fevzi Pasha to Erzurum. The Ali Rıza Pasha Government sent the one headed by Mustafa Fevzi Pasha. Both delegations came to Erzurum to investigate in line with the instructions given by the government that sent them. XV. Army Commander Kazım Karabekir Pasha welcomed and hosted these delegations and provided the necessary environment for their work. He accepted them and negotiated. He allowed them to see the developments taking place in Anatolia. Neither delegation could show any influence in Erzurum. They could not find the strength or the opportunity to follow the instructions given to them. They had to complete their examinations, write their reports and leave Erzurum. Neither Damat Ferit Pasha nor Ali Rıza Pasha could get results through these delegations they sent to Erzurum. The National Struggle Movement was carried out as planned and ended successfully.
___
- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, DH.İ.UM.EK.00116.00020.001.
- “Anadolu’ya Gidecek Heyetler”, Alemdar, 6 Teşrinisani 1335/6 Kasım 1919.
- “Fevzi Paşa Dün Hareket Etti”, Vakit, 11 Teşrinisani 1335/11 Kasım 1919.
- “Fevzi Paşa Heyeti İle Mülakat”, Albayrak, 14 Kânunuevvel 1335, S.52.
- “Fevzi Paşa Heyetinin Muvâsalatı-Mülakatlar”, Albayrak, 14 Kânunuevvel 1335, S.52.
- “Harbiye Nazırıyla Mülakat”, Alemdar, 19 Kânunuevvel 1335/19 Aralık 1919.
- “Milli Hareketler Hakkında İstanbul’dan Gelen Propagandalar-Bunların Gayeleri-Hakikat Neden İbarettir”, Albayrak, 31 Ağustos 1335, S.24.
- AKŞİN, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, Cem Yayınevi, İstanbul, 1976.
- ARIBURNU, Kemal, Sivas Kongresi Samsun’dan Ankara’ya Kadar Olaylar ve Anılarla, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 1997.
- ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk, (Yay. Haz: Zeynep Korkmaz), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 1994.
- ________________________Nutuk, Cilt: III, Vesikalar, Türk Devrim Tarihi Enstitüsü Yayını, Milli Eğitim Basımevi, 8. Baskı, İstanbul, 1967, Vesika, 189.
- ATAY, Falih Rıfkı, Çankaya, (Dizi Editörü: Muharrem Kaşıtoğlu), Pozitif Yayınları, İstanbul.
- CEBESOY, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, Temel Yayınları, İstanbul, Kasım 2019.
- GOLOĞLU, Mahmut, Sivas Kongresi, Başnur Matbaası, Ankara, 1969.
- KARABEKİR, Kâzım, İstiklâl Harbimiz, (Yay. Haz: Ziver Öktem), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul Ocak 2008, C. 1.
- KARACA, Taha Niyazi, Son Osmanlı Meclis-i Mebusan Seçimleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2004.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: AVES Yayıncılık
Sayıdaki Diğer Makaleler
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NDE MUDANYA MÜTAREKESİ VE LOZAN BARIŞ KONFERANSI TARTIŞMALARI
Erkan CEVİZLİLER, Seyhan AKBULUT
AYRILIKÇI BİR CEMİYET: DİYARBAKIR KÜRT KULÜBÜ’NÜN FAALİYETLERİ VE KAPATILMASI
UMUDUN TOPRAĞI BELGESELİ: ERZURUM VE KONGRESİ
1946 MİLLETVEKİLİ SEÇİMLERİ VE CELÂL BAYAR’IN SİYASÎ FAALİYETLERİ