CUMHURİYET DÖNEMİNDE TÜRKİYE’DE LİMAN VE İSKELE POLİTİKALARI (1923-1960)

Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren 1960 yılına kadar Türkiye’de liman ve iskele politikaları ile bu politikaların ekonomiye olan yansımaları çalışmanın konusunu teşkil etmektedir. Konu, Cumhuriyetin ilk döneminde liman ve iskele politikaları (1923-1950); Demokrat Parti (DP) döneminde liman ve iskele politikaları (1950-1960) ile sınırlandırılarak iki dönem halinde ele alınmıştır. Türkiye’de liman ve iskele politikaları ile bu politikaların ekonomiye olan katkıları sayısal veriler ışığında değerlendirilmiştir. Çalışmanın kaynak materyalini, Cumhuriyet arşivi belgeleri, resmi yayınlardan; zabıt ceridesi, kanunlar ve tutanak dergileri, resmi gazete, istatistik yıllıkları ve ayın tarihinin yanı sıra dönemin süreli yayınları arasında bulunan ekonomi dergilerinin makaleleri oluşturmaktadır. Konu incelenirken, deniz ticaretinin geliştirilmesinde liman ve iskelelerin yaptığı katkılar göz önüne getirilerek gerekli değerlendirilmelerde bulunulmuştur. Çalışmada elde edilen sonuç şudur: Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren yabancılar tarafından yürütülen liman hizmetleri 1925 yılında Türk sermayesi ile kurulan şirketlere devredilmiştir. 1939 yılında liman hizmetlerini devletin üstlenmesiyle Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüğü teşkil edilmiş, bu kurum 1944 yılında Devlet Denizyolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğüne dönüştürülmüştür. Ayrıca çıkarılan kanunlarla liman ve iskeleler konusunda yasal boşluklar giderilmiştir. DP döneminde ise liman ve iskelelerin iç ve dış finans kaynakları artırılıp yeniden inşa, ıslah ve genişletilme çalışmalarına girilmesi ve limanların donanımlı hale getirilmesiyle yükleme-boşaltma kapasiteleri artırılmıştır. Bu suretle Türkiye’nin dış ülkelerle yapılan deniz ticaret hacmi genişletilerek millî ekonomiye önemli katkılar sağlanmıştır.

PIER AND PORT POLICIES IN TURKEY DURING THE REPUBLIC PERIOD (1923-1960)

This study deals with the pier and port policies in Turkey from the early years of the Republic to 1960 and the reflections of these policies on economy. The subject is limited to and addressed in two periods: the pier and port policies in the early Republic period (1923-1950) and the pier and port policies in the Democratic Party (DP) period (1950- 1960). Evaluations on the pier and port policies in Turkey and the contributions of these policies to economy have been made based on numeric data. The source materials of the study are Republic archive documents, official publications such as proceedings of memorandum, laws, journals of official reports, official gazettes, statistical annuals, Ayın Tarihi journal [government’s dating publication], and articles from the economics magazines of the period. The relevant evaluations have been made considering the contributions of piers and ports to the development of maritime trade. The study has found out that port services, which were performed by foreigners as of the early years of the Republic, were transferred to companies established with Turkish capital in 1925. With the state’s undertaking port services in 1939, Directorate General of State Ports Authority was set up. This institution was turned into Directorate General of State Seaways and Ports Authority in 1944. Also, legal gaps concerning ports and piers were eliminated through the laws introduced. In the DP period, internal and external financing sources of the ports and piers were increased; reconstruction, improvement, and expansion works were launched; and the ports were made well-equipped. In this way, their loading and unloading capacities were enhanced. By this means, Turkey’s external maritime trade volume was raised, thereby making considerable contributions to national economy

___

  • BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 55-Dosya No: 47-Sıra No: 19.
  • _________, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 63-Dosya No: 30-Sıra No: 8.
  • _________, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 87-Dosya No: 62-Sıra No: 3.
  • _________, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 98-Dosya No: 30-Sıra No: 3.
  • _________, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 101-Dosya No: 35-Sıra No: 12.
  • _________, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 104-Dosya No: 9-Sıra No: 22.
  • _________, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 105-Dosya No: 24-Sıra No: 16.
  • _________, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 88-Dosya No: 94-Sıra No: 14.
  • _________, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 110-Dosya No: 16-Sıra No: 10
  • _________, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 89-Dosya No: 117-Sıra No: 5
  • _________, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 90-Dosya No: 12-Sıra No: 19.
  • _________, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 51-Dosya No: 4-Sıra No: 17.
  • _________, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 100-Dosya No: 110-Sıra No: 5. _________, Fon No: 30 10 0 0-Kutu No: 14-Dosya No: 81-Sıra No: 1.
  • _________, Fon No: 30 1 0 0-Kutu No: 74-Dosya No: 471-Sıra No: 12. _________, Fon No: 30 11 1 0-Kutu No: 272-Dosya No: 29-Sıra No: 4.
  • _________, Fon No: 30 1 0 0-Kutu No: 74-Dosya No: 469-Sıra No: 18.
  • 1. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Kanunlar Dergisi, Zabıt Ceridesi ve Tutanak Dergisi TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C 2, 06.04.1340, s. 311.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C 3, 14.04.1341, s. 184-186.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C 3, 22.04.1341, s. 267-270.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C 3, 22.04.1341, s. 271.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C 4, 16.01.1926, s. 271.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C 4, 28.02.1926, s. 356-359.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C 4, 19.04.1926, s. 571-572.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C 5, 25.12.1926, s. 16.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C 5, 27.12.1926, s. 20-23.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C 5, 22.05.1927, s. 197-204.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C 5, 18.06.1927, s. 424.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 3, C 7, 05.01.1929, s. 114-136.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 3, C 8, 31.05.1931, s. 653.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C 12, 08.05.1933, s. 297.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C 12, 23.05.1933, s. 582.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C 13, 27.05.1934, s. 335-343.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C 13, 18.06.1934, s. 852.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 5, C 16, 08.06.1936, s. 803-804.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C 16, 10.06.1936, s. 942-946.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 5, C 17, 11.06.1937, s. 985-986.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 6, C 20, 07.06.1939, s. 538-544.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 6, C 23, 14.08.1942, s. 893-895.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 7, C 26, 24.01.1944, s. 45-47.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 7, C 26, 02.08.1944, s. 739.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 7, C 28, 13.02.1946, s. 593.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 9, C 33, 23.05.1951, s. 777-778.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 9, C 36, 27.11.1953, s. 12.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 9, C 36, 27.01.1954, s. 123-124.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 10, C 37, 20.05.1955, s. 1054.
  • _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 10, C 39, 10.09.1957, s. 1212.
  • _________, Zabıt Ceridesi, 1337 Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Muvazene-i Maliye Encümeni Mazbatası, Dönem: 1, Toplantı: 3, C 17, 21.02.1338, S. Sayısı: 7, TBMM Matbaası, Ankara, 1338, s. 7.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 1, Toplantı: 4, C 28, Birinci İçtima, 01. 03. 1339, s. 9.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 1, C 6, 107. Birleşim, 20.02.1340, s. 179.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 2, C 20, 13. Birleşim, 27.11.1340, s. 399.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 2, C 18, 102. Birleşim, 14.04.1341, s. 20.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 3, C 19, Birinci İçtima, 1 Teşrinisani 1341, s. 9.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 3, C 19, Birinci İçtima, 1 Teşrinisani 1341, s. 9.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 4, C 31, 48. Birleşim, 09.04.1927, s. 8.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 4, C 32, 72. Birleşim, 26.05. 1927, s. 476.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Maliye Vekâleti 1927 Yılı Bütçesi Munzamma Itası Hakkındaki 2/55 Numaralı Teklifi Kanunisi ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 3, Toplantı: 1, C 3, 62. Birleşim, 19 Nisan 1928, S. Sayısı:101, s. 137.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 3, Toplantı: 1, C 3, 62. Birleşim, 19 Nisan 1928, s. 157.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 3, Toplantı: 1, C 4, 82. Birleşim, 24.05.1928, s. 349.
  • _________, Zabıt Ceridesi, 1930 Senesi Bütçesi Hakkında Umumî Mazbata, Dönem: 3, Toplantı: 3, C 19, 17.05.1930, s. 12/12.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 3, Toplantı: 3, C 21, 84. Birleşim, 02.10.1930, s. 35.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 4, Toplantı: F., C 3, 27. Birleşim, 14.07.1931, s. 125.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: F., C 1, 6. Birleşim, 28.05.1931 s. 73.
  • Kanun Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 4, Toplantı: F., C 3, 14.07.1931, S. Sayısı: 50, s. 127.
  • _________, Zabıt Ceridesi, 1932 Senesi Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 4, Toplantı: 1, C 9, 20.06.1932, Sıra No: 156, TBMM Matbaası, Ankara, 1932, s. 177.
  • _________, Zabıt Ceridesi, 1933 Malî Senesi Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 4, Toplantı: 2, C 15, 15.05.1933, Sıra No: 156, Sıra No: 165, TBMM Matbaası, Ankara, 1933, s. 99, 275.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 3, C 22, 58. Birleşim, 27.05.1934, s. 303.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 4, Toplantı: 3, C 22, 27,05.1934, s. 145.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 5, Toplantı: F. C 1, 2. Birleşim, 07.03.1935, s. 27.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 5, Toplantı: F., C 3, 22.05.1935, s. 153.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 5, Toplantı: 1, C 11, 25.05.1936, s. 152.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 5, Toplantı: 2, C. 18, 24.05.1937, s. 161.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 5, Toplantı: 3, C 20, 1. Birleşim, 01.11.1937, s. 5.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 5, Toplantı: 3, C 20, 3. Birleşim, 08.11.1937, s. 28-29.
  • _________, Zabıt Ceridesi Masraf Bütçeleri, Dönem: 5, Toplantı: 3, C 25, 23.05.1938, s. 1961.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Varidat Bütçesi, Dönem: 6, Toplantı: F., C 2, 22.05.1939, s. C/7.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 6, Toplantı: 1, C 11, 27.05.1940, s. 179.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 6, Toplantı: 2, C 18, 26.06.1941, s. 257-258.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 6, Toplantı: 3, C 25, 62. Birleşim, 25.05.1942, s. 266.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 6, Toplantı: 3, C 25, 25.05.1942, s. 247.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı: F., C 2, 24.05.1943, s. 224.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı: 1, C 10, 22.05.1944, s. 249.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 7, Toplantı: 2, C 14, 1. Birleşim, 01.11.1944, s. 5.
  • _________, Tutanak Dergisi, 1945 Yılı Yedi Aylık Gider Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı: 2, C 14, 21.05.1945, s. 312.
  • ________, Tutanak Dergisi, 1946 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı: 3, C 20, 17.12.1945, s. 273.
  • _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Toplantı: 0, C 1, 3. Birleşim, 14.08.1946, s. 36.
  • _________, Tutanak Dergisi, 1947 Yılı Gider Bütçeleri Dönem: 8, Toplantı: 1, C 3, 18.12.1946, s. 202, 282.
  • _________, Tutanak Dergisi, 1948 Yılı Gider Bütçeleri Dönem: 8, Toplantı: 2, C 8, 26.12.1947, s. 209, 304-305.
  • _________, Tutanak Dergisi, 1949 Yılı Gider Bütçeleri Dönem: 8, Toplantı: 3, C 16, 21.02.1949, s. 320-321.
  • _________, Tutanak Dergisi, 1950 Yılı Devlet Denizyolları ve Limanları İşletmesi Genel Müdürlüğü Bütçesi, Dönem: 8, Toplantı: 4, C 24, 24.02.1950, S. Sayısı: 156, s. 9.
  • _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Toplantı: 4, C 24, 55. Birleşim, 24.02.1950, s. 1180.
  • _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Toplantı: 4, C 24, 56. Birleşim, 25.02.1950, s. 1231-1235.
  • _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 1, C 2, 1. Birleşim, 01.11.1950, s. 7.
  • _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 1, C 5, 45. Birleşim, 19.02.1951, s. 207.
  • _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 1, C 6, 58. Birleşim, 30.03.1951, s. 64.
  • _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 2, C 10, 1. Birleşim, 01.11.1951, s. 10.
  • _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 2, C 13, 42. Birleşim, 20.02.1952, s.367- 368.
  • _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 3, C 17. 1. Birleşim, 01.11.1952, s. 11.
  • _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 3, C 20, 44. Birleşim, 16.02.1953, s. 318.
  • _________, Tutanak Dergisi, 1953 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 9, Toplantı: 3, C 20, 16.02.1953, S. Sayısı: 108, TBMM Basımevi, Ankara, 1953, s. 322.
  • _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 4, C 25, 1. Birleşim, 01.11.1953, s. 8-9.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 9, Toplantı: 4, C 28, 45. Birleşim, 18.02.1954, s. 532.
  • _________, Zabıt Ceridesi, 1954 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 9, Toplantı: 4, C 28, 18.02.1954, S. Sayısı: 109, TBMM Basımevi, Ankara, 1954, s. 76.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: F., C 1, 3. Birleşim, 24.05.1954, s. 31.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: 1, C 2, 1. Birleşim, 01.11.1954, s. 11.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: 1, C 5, 42. Birleşim, 18.02.1955, s. 210, 227.
  • _________, Zabıt Ceridesi, 1955 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 10, Toplantı: 1, C 5, 08.02.1955, S Sayısı: 183, TBMM Matbaası, Ankara, 1955, s. 72.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: 2, C 8, 1. Birleşim, 01.11.1955, s. 10.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: 2, C 10, 39. Birleşim, 20.02.1956, s. 310.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı: 2, C 10, 20.02.1956, s. 286-287.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: 3, C 14, 1. Birleşim, 01.11.1956, s. 6-7.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: 3, C 17, 41. Birleşim, 20.02.1957, s. 321.
  • _________, Zabıt Ceridesi, 1957 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 10, Toplantı: 3, C 17, 20.02.1957, S. Sayısı: 61, TBMM Matbaası, Ankara, 1957, s. 20.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı: 3, C 17, 20.02.1957 s. 336.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: 3, C 17, 49. Birleşim, 28.02.1957, s. 1235.
  • _________, Zabıt Ceridesi, 1958 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 11, Toplantı: 1, C 2, 19.02.1958, S. Sayısı: 31, TBMM Matbaası, Ankara, 1958, s. 22.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 11, Toplantı: 1, C 2, 42. Birleşim, 19.02.1958, s. 159, 172.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 11, Toplantı: 2, C 7, 40. Birleşim, 20.02.1959, s. 300
  • _________, Zabıt Ceridesi, 1959 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 11, Toplantı: 2, C 7, 20.02.1959, S. Sayısı: 41, TBMM Matbaası, Ankara, 1959, s. 24.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri Dönem: 11, Toplantı: 2, C 7, 20.02.1959 s. 273.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 11, Toplantı: 3, C 12, 41. Birleşim, 19.02.1960, s. 31-32.
  • _________, Zabıt Ceridesi, 1960 Yılı Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası Dönem: 11, Toplantı: 3, C 12, 19.02.1960, S. Sayısı: 43, TBMM Matbaası, Ankara, 1960, s. 35-37.
  • _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 11, Toplantı: 3, C 12, 19.02.1960, s. 263.
  • Resmî Gazete, Sayı No: 95, 20 Nisan 1341.
  • _________, Sayı No: 99, 2 Mayıs 1341.
  • _________, Sayı No: 280, 25 Ocak 1926.
  • _________, Sayı No: 319, 11 Mart 1926.
  • _________, Sayı No: 359, 29 Nisan 1926.
  • _________, Sayı No: 541, 3 Ocak 1927.
  • _________, Sayı No: 543, 8 Ocak 1927.
  • _________, Sayı No: 598, 31 Mayıs 1927.
  • _________, Sayı No: 619, 18 Haziran 1927.
  • _________, Sayı No: 1090, 12 Ocak 1929.
  • _________, Sayı No: 1509, 2 Haziran 1930.
  • _________, Sayı No: 2400, 14 Mayıs 1933.
  • _________, Sayı No: 2413, 29 Mayıs 1933.
  • _________, Sayı No: 2713, 29 Mayıs 1934.
  • _________, Sayı No: 2735, 25 Haziran 1934.
  • _________, Sayı No: 3329, 13 Haziran 1936.
  • _________, Sayı No: 3331, 16 Haziran 1936.
  • _________, Sayı No: 3639, 24 Haziran 1937.
  • _________, Sayı No: 4234, 16 Haziran 1939.
  • _________, Sayı No: 5189, 20 Ağustos 1942.
  • _________, Sayı No: 5616, 1 Şubat 1944.
  • _________, Sayı No: 5777, 8 Ağustos 1944.
  • _________, Sayı No: 6238, 21 Şubat 1946.
  • _________, Sayı No: 7823, 1 Haziran 1951.
  • _________, Sayı No: 8574, 4 Aralık 1953.
  • _________, Sayı No: 8625, 4 Şubat 1954.
  • _________, Sayı No: 9013, 27 Mayıs 1955.
  • _________, Sayı No: 9705, 13 Eylül 1957.
  • İGM, İstatistik Yıllığı 1929, Yayın No: 8, Ankara, 1929, s. 261.
  • _________, İstatistik Yıllığı 1930, Ankara, 1930, s. 397-403.
  • _________, İstatistik Yıllığı 1930-1931, Yayın No: 14, Ankara, 1931, s. 339.
  • _________,İstatistik Yıllığı 1931-1932, Yayın No: 21, Ankara, 1932, s. 355.
  • _________, İstatistik Yıllığı 1932-1933, Yayın No: 34, Ankara, 1933,s. 408.
  • _________, 1934-1935 İstatistik Yıllığı, Ankara, 1935, s. 640-643.
  • _________, İstatistik Yıllığı 1935-1936, Yayın No: 88, Ankara, 1936, s. 401, 449.
  • _________, İstatistik Yıllığı 1936-1937, Yayın No: 115, Ankara, 1937, s. 435.
  • _________, İstatistik Yıllığı 1938-1939, Yayın No: 142, Ankara, 1939, s. 486.
  • _________, İstatistik Yıllığı 1939-1940, Yayın No: 159, Ankara, 1940, s. 529.
  • _________, İstatistik Yıllığı 1942-1943, Yayın No: 226, Ankara, 1944,s. 366.
  • _________, İstatistik Yıllığı 1942-1945, Yayın No: 255, Ankara, 1946, s. 503.
  • _________, Küçük İstatistik Yıllığı 1947-1950, Yayın No: 330, Ankara, 1951, s. 341-342.
  • _________, İstatistik Yıllığı 1948, Yayın No: 285, Ankara, 1948, s. 569-575.
  • _________, Küçük İstatistik Yıllığı 1948, Yayın No: 290, Ankara, 1948, s. 547-549.
  • _________, İstatistik Yıllığı 1949, Yayın No: 303, Ankara, 1949, s. 393- 398.
  • _________, Küçük İstatistik Yıllığı 1949, Yayın No: 313, Ankara, 1949, s. 341.
  • _________,İstatistik Yıllığı 1950, Yayın No: 328, Ankara, 1950, s. 298-301.
  • _________, Küçük İstatistik Yıllığı 1951, Yayın No: 343, İstanbul, 1952, s. 324.
  • _________, İstatistik Yıllığı 1951, Yayın No: 332, Ankara, 1951, s. 432.
  • _________, İstatistik Yıllığı 1952 Yayın No: 342, Ankara, 1952, s. 460.
  • _________, İstatistik Yıllığı 1953, Yayın No: 360, Ankara, 1953, s. 402.
  • _________, 1959 İstatistik Yıllığı, Yayın No: 380, Ankara, 1959, s. 489.
  • DİE, İstatistik Yıllığı 1960-1962, Yayın No: 460, Ankara, 1962, s. 559.
  • _________, 1963 Türkiye İstatistik Yıllığı, Yayın No: 490, Ankara, 1963, s. 511.
  • _________, 19. Yüzyılda Osmanlı Ticareti, Haz. Şevket Pamuk, Yayın No: 1831, Ankara, 1995, s. 32-33.
  • _________, Osmanlı Sanayii 1913, 1915 Yılları Sanayi İstatistiki, Haz. Gündüz Ökçün, Yayın No: 2024, Ankara, 2003, s. 50.
  • Ayın Tarihi, Sayı No: 198, Yıl: Mayıs 1950, s. 2.
  • _________, Sayı No: 217, Yıl: Aralık 1951, s. 64.
  • _________, Sayı No: 219, Yıl: Şubat 1952, s. 68.
  • _________, Sayı No: 227, Yıl: Ekim 1952, s. 22.
  • _________, Sayı No: 238, Yıl: Eylül 1953, s. 25.
  • _________, Sayı No: 239, Yıl: Ekim 1953, s. 22.
  • _________, Sayı No: 242, Yıl: Ocak 1954, s. 7-8, 51-52.
  • _________, Sayı No: 246, Yıl: Nisan 1954, s. 24.
  • _________, Sayı No: 253, Yıl: Aralık 1954, s. 8-9
  • _________, Sayı No: 255, Yıl: Şubat 1955, s. 18-19.
  • Akşam (1951)
  • Cumhuriyet (1950)
  • Milliyet (1951)
  • Yeni İstanbul, (1950)
  • Yeni Kastamonu (1960)
  • Yeni Sabah (1950)
  • Zafer (1950)
  • Zaman (1935)
  • Arkitekt (1944)
  • Bülten (1956)
  • Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmalar Dergisi (2004)
  • İktisadi Yürüyüş (1941-1951)
  • TMO Dergisi (1955-1956)
  • Türk Ekonomisi (1953)
  • Ülkü (1946)
  • Afetinan, Ayşe, Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Birinci Sanayi Planı 1933, TTK Yayınları, Ankara, 1972.
  • Arar, İsmail, Hükümet Programları 1920-1965, Burçak Yayınevi, İstanbul, 1968.
  • Arı, Kemal, İzmir’den Bakışla Türkiye’de Kabotaj: (Haklar, Kazanımlar ve Bayramlar), Deniz Ticareti Odası İzmir Şubesi Yayınları, İzmir, 2009.
  • _________, 100. Yıldönümünde İzmir Deniz Nakliyeciliği Derneği Tarihi, İzmir Deniz Nakliyeciliği Derneği Yayınları, İzmir, 2014.
  • Burçak, Rıfkı Salim, On Yılın Anıları 1950-1960, Ankara, 1998. Cillov, Haluk, Türkiye Ekonomisi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, 2. Basım, İstanbul, 1962.
  • _________, Türkiye Ekonomisi Bünyesi, Özel İktisadi ve Ticari İlimler Yüksek Okulu Yayınları, İstanbul, 1967.
  • DP Programı, Ankara, 1946.
  • DP, Kalkınan Türkiye, Demokrat Parti Yayınları, Desen Matbaası, Ankara, 1954.
  • DPT Kalkınan Türkiye (Rakamlarla 1923-1968), Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 1969.
  • Eldem, Vedat, Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, TTK Yayınları, Ankara, 1994.
  • _________, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, TTK Yayınları, Ankara, 1994.
  • Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Islahat Fermanı Devri, 1856-1861, C 6, 4. Basım, TTK Yayınları, Ankara, 1988.
  • _________, Osmanlı Tarihi, Islahat Fermanı Devri, 1861-1876, C 7, 4. Basım, TTK Yayınları, Ankara, 1988.
  • _________, Osmanlı Tarihi, Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri 1876-1907, C 8, 3. Basım, TTK Yayınları, Ankara, 1988.
  • Ökçün, A. Gündüz, 1920-1930 Yılları Arasında Kurulan Türk Anonim Şirketlerinde Yabancı Sermaye, Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları, 2. Basım, Ankara, 1997.
  • Sükan, Faruk, Başbakan Adnan Menderes’in Meclis Konuşmaları, TBMM 1950-1960, Kültür Ofset LTD. Şirketi Yayınları, Ankara, 1991.
  • Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti, Tarih IV, Türkiye Cumhuriyeti, Maarif Vekâleti Yayınları, İstanbul, 1931.
  • Yalçın, Aydın, Türkiye İktisat Tarihi, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1979.
  • Yaşa, Memduh, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923-1978, Akbank Kültür Yayını, İstanbul, 1980.
  • Yeni İktidarın Çalışmaları, 22.05.1950-01-08.1951, Demokrat Parti Hizmetinde Bulunduğu Türk Milletine Hesap Veriyor, Güneş Matbaacılık TAO, Ankara, 1951.
  • Yurtoğlu, Nadir, Demokrat Parti Dönemi Tarım Politikaları ve Siyasi, Sosyal, Ekonomik Hayata Tesirleri 1950-1960, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2017.
  • Zeytinoğlu, Erol, Türkiye Ekonomisi, Met-er Matbaası, 6. Basım, İstanbul, 1976.
  • Aküzüm, Latif, “Aylık Sohbet”, TMO Dergisi, S 15, Yıl: 1, Ağustos 1955, s. 3.
  • Alkan, İsmet, “Deniz İşletmelerimizden İstinye Fabrika Doklar ve Haliç Fabrika-Havuzlar”, İktisadi Yürüyüş, C 3, S 35-36, Yıl: 2, 1 Haziran 1941, s. 34-38.
  • Arı, Kemal, “Türkiye’de Kabotaj Uygulamasına Geçiş Süreci ve Bu Süreçte Strateji Oluşturma Çabaları”, Prof. Dr. Yavuz Ercan’a Armağan, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008, s. 23-45.
  • “Devlet Limanları”, İktisadi Yürüyüş, C 3, S 35-36, Yıl: 2, 1 Haziran 1941, s. 17-20.
  • Fenik, Adviye , “Millet Şuurunun Hâkimiyeti”, Zafer, 16 Mayıs 1950, Sayı No: 380.
  • Gayretli, Mehmet, “İskenderun Limanı”, İktisadi Yürüyüş, C 6, S 123, Yıl: 6, 5 Şubat 1945, s. 6, 15.
  • “Güzel Bir Gün”, Yeni Sabah, 16 Mayıs 1950, Sayı No: 399.
  • “Haliç Fabrika ve Havuzları”, İktisadi Yürüyüş, C 10, S 238-240, Yıl: 10, 31 Aralık 1949, s. 42-43.
  • “İstanbul Limanı İşletmesi”, İktisadi Yürüyüş, C 10, S 238-240, Yıl: 10, 31 Aralık 1949, s. 46-47.
  • “İzmir Limanı İnşaatı”, Arkitekt, C 1944, S 1944-05-06 (149-150), s.131- 143.
  • Kalafatoğlu, Yusuf Ziya, “Vapurculuğumuz”, İktisadi Yürüyüş, C 3, S 35-36. Yıl: 2, 1 Haziran 1941, s. 30-32.
  • Karabulut, Umut, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında İzmir Limanı ve Limanın Bölge Üzerindeki Etkileri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmalar Dergisi, C 4, S 11, Yıl: 2005, s. 127-144.
  • Koçak, Şükrü, “Ulaştırma Politikamız” İktisadi Yürüyüş, C 9, S 199, Yıl: 4 Mayıs 1948, s. 2, 23.
  • “Modern Mersin Limanı Yurt Hizmetine Girdi”, Yeni Kastamonu, 29 Nisan 1960, Sayı No: 766.
  • Nadi, Nadir “O Günün Manası”, Cumhuriyet, 16 Mayıs 1950, Sayı No: 9258.
  • Olcay, Hamdi, “Günler Boyunca; Trabzon Limana Kavuşuyor”, Ülkü, S 116, C 10, Yıl: Temmuz 1946, s. 23.
  • Özdoğan, Hilmi, “Ofis Bakımından Limanlarda Tahmil ve Tahliye”, TMO Dergisi, S 8, Yıl: 1, Kasım 1955, s. 27.
  • Sipahioğlu, Mehmet, “Liman Rejimi Kongre İntibaları”, İktisadi Yürüyüş, C 12, S 271, Yıl: 12, 15 Nisan 1951, s. 4, 17-18.
  • Tataç, Ziya, “Olaylara Bakış, Temmuz 1953, Bayındırlık Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S 123, Yıl: 11, Eylül 1953, s. 282.
  • Törehan, Habib Edib , “Yeni İktidar Partisi İşe Başlamazdan Evvel”, Yeni İstanbul, 16 Mayıs 1950, Sayı No: 167.
  • Yazman, Aslan Tufan, “İskenderun Limanı ve Boğazların Açılması”, İktisadi Yürüyüş, C 6, S 122, Yıl: 6, 25 Ocak 1945, s. 1, 21.
  • Yazman, Selim Cavid, “Devlet Limanlarında Eski ve Yeni Çalışma Ruh ve Zihniyeti Arasındaki Fark; Bir Mukayeseden Çıkan Neticeler”, İktisadi Yürüyüş, C 3, S 35-36, Yıl: 2, 1 Haziran 1941, s. 14-16, 67.
  • Yurdakul, Hamit, “Demiryolu Nakliyatının Hukuki Mahiyeti Hakkında Notlar”, TMO Dergisi, S 13, Yıl: Nisan 1956, s. 13.
  • Aytar, İbrahim Halil, Kuruluşundan Modern Limanın İnşasına Mersin Kenti’nin ve Limancılık Faaliyetlerinin Gelişimi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mersin, 2015.