CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE HAYVANCILIĞIN SANAYİYE TATBİKİNE BİR ÖRNEK: MERİNOS YETİŞTİRİCİLİĞİ

Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren bir ziraat ülkesi olan Türkiye’nin kalkınması için çalışmalar yapılmaya başlandı. Bu maksatla tarım ve hayvancılık konusuna ayrı bir önem verildi. Türkiye’deki hayvancılık faaliyetleri genel itibarıyla geleneksel yöntemlerle ve her ailenin geçimini temin edecek bir düzeyde yapılmaktaydı. Hayvancılıktaki ürün verimini ve kalitesini yükselterek refahı kişiden bölgeye ve bölgeden ülkeye yaymak için özellikle 1930’lu yıllardan itibaren devlet çeşitli yöntemler uygulamaya başladı. Bu noktada Türkiye’deki hayvancılığın gelişiminde merinos yetiştiriciliği öncü bir rol oynadı. Almanya ve Macaristan’dan getirilen merinoslar ağırlıklı olarak Bursa, Balıkesir ve Çanakkale’de bulunan çiftliklerde ıslah edilerek melezleme yoluyla çoğaltıldı. Böylece yün ve et verimi yüksek “Türk tipi merinos” koyunu elde edildi. Bunlar Anadolu’nun iklim bakımından elverişli bölgelerine gönderildi. Zamanla sayılarında önemli bir artış meydana geldi. Bu durum ülke hayvancılığının gelişimine ve ekonomisinin ek kaynak elde etmesine önemli bir katkı sağlamaktaydı. Bu çalışma ile özellikle Türkiye’de gerçekleştirilen merinos yetiştirme faaliyetleri ve bunun ülke hayvancılığına, ekonomisine ve sanayisine yansıması ele alınmıştır.

A SAMPLE FOR APPLICABILITY OF ANIMAL BREEDING TO INDUSTRY DURING REPUBLIC PERIOD: MERINO BREEDING

From the outset of Republic, studies were carried out to develop Turkey, which was a country of agriculture. For this reason, agriculture and animal breeding were given a special importance. Animal breeding activities were carried out commonly with conventional methods and for the purpose of earning the living of a family. By means of increasing the product efficiency and quality, state started to apply various methods in order to spread the welfare from person to region and from the region to country especially beginning from 1930’s. Merino breeding played a pioneering role in the development of animal breeding in Turkey. The merino brought from Germany and Hungary were reproduced and improved by hybridization in the farms in Bursa, Balıkesir and Çanakkale. In this way, a “Turkish type merino” sheep with a high wool and meat productivity was obtained. These sheep were sent to different regions of Anatolia where the climate was suitable. An important increase in their number was achieved in time. This has made a significant contribution to the development of animal breeding and provided an additional resource for the country economy. In this study especially in Turkey merino breeding activities, its contributions to country’s animal breeding, economy and industry were addressed.

PDF

___

BCA, Fon No: 490.0.0-Kutu No: 1015-Dosya No: 916-Sıra No: 2
, Fon No: 030.18.01.02-Kutu No: 64-Dosya No: 31-Sıra No:20
, Fon No: 030.18.01.02-Kutu No: 63-Dosya No: 28-Sıra No:9
, Fon No: 030.18.01.02-Kutu No: 214-Dosya No: 148-Sıra No:1935
, Fon No: 030.18.01.02-Kutu No: 83-Dosya No:60-Sıra No:10
, Fon No: 030.18.01.02-Kutu No: 72-Dosya No: 14-Sıra No:6
, Fon No: 030.18.01.02-Kutu No: 72-Dosya No: 19-Sıra No:1
, Fon No: 030.18.01.02- Kutu No: 66-Dosya No: 60-Sıra No:1
Açık Ses
Akşam
Anadolu
Bursa
Bursa Sesleri
Cumhuriyet
İkdam
Kurun
Milliyet
Son Posta
Türk Sözü
T.C. Resmî Gazete
Türkiye Ticaret Postası
Ulus
Yeni Ses
Büyük Modern Türkiye
Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi
Feshane Aylık Mensucat Meslek Dergisi
İktisadî Yürüyüş
Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Merinos
Mensucat MeslekDergisi
Sümerbank Aylık Endüstri ve Kültür Dergisi
Şehirlerarası Ticari Zirai Endüstri Bülteni
TBMM Kanunlar Dergisi
Türk Coğrafya Dergisi
Türkiye İmar, Turizm ve Sanayi Dergisi
Uludağ Bursa Halkevi Mecmuası
Ziraat Dünyası
Ataman, Sedat, Ekonomik ve Endüstriyel Bursa Cumhuriyet Bayramımızın 15 inci Yıldönümünde, Yeni Basımevi, Bursa, 1938.
Batu, Selâhattin, Koyunculuğun Esasları, Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Yayınları, Ankara, 1962.
Batu, Selâhattin, Türkiye Koyun Irkları ve Koyun Yetiştirme Bilgisi, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayınları, Ankara, 1951.
Bilgemre, Kadri, Koyunculuk, Yüksek Ziraat Enstitüsü, Ankara, 1936.
1938 Ziraat Kongresi İçin Veteriner İşleri Umum Müdürlüğünce Hazırlanan Koyunculuk (Merinos, Tiftik) Raporudur, Ziraat Vekâleti, Ankara, 1938.
Bursa Merinos Yetiştirme Müfettişliği Merinos Yetiştiricilerine Merinos Müfettişliğinin Öğütleri, İl Basımevi, Bursa,1937.
Bursa Merinos Fabrikası Hatıra Defteri, Bursa, 1938.
Cumhuriyetin 50. Yılında Bursa 1973 İl Yıllığı, Bursa Valiliği, Bursa, 1973.
Cumhuriyetin 50. Yılında Sümerbank 1933-1973, Tisa Matbaacılık, Ankara, 1973.
Çiftçi, Cemalettin Yaşar, Kuruluşunun 75. Yılında Yüksek Ziraat Enstitüsü (1933- 1948), Ankara, 2008.
Çoker, Fahri, Türk Parlamento Tarihi Millî Mücadele ve T.B.M.M. I. Dönem 1919-1923, III, Ankara, 1994.
Hayvancılık Sektörü Raporu, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 2014.
Küçükerman, Önder, Türk Giyim Sanayii Tarihindeki Ünlü Fabrika Feshane Defterdar Fabrikası, Sümerbank, Ankara, 1988.
Merinos, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa, 2015.
Nazım, Ahmet, Merinos Yetiştirilmesi ve Takibi Lâzımgelen Usuller, Hilal Matbaası, İstanbul, 1931.
15 Bursa, Bursa İl Basımevi, Bursa, 1938.
Orhon, Ziya, Türkiye’de Merinos, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1944.
Öztürk, Kâzım, Türk Parlamento Tarihi TBMM-II. Dönem (1923- 1927), III, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, Ankara,1995.
Sönmez, Reşit, Koyunculuk ve Yapağı, Ege Üniversitesi Matbaası, İzmir, 1966.
Sümer Holding A.Ş. Merinos Yünlü Sanayii İşletmesi Makine ve Teçhizat Listesi, Bursa, 2000, s.1-9.
Sümerbank X uncu Yıl, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul, 1943.
Sümerbank Bursa Merinos Fabrikası, Ulus Basımevi, Ankara, 1952.
Şahinkaya, Rezan, Türkiyenin Bursa-Balıkesir-Çanakkale Bölgesinde Yetiştirilen Saf ve Muhtelif Kan Dereceli Merinos X Kıvırcık Melezlerinde Vücut Ölçüleri ve Yapağı Özellikleri, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1957.
Tellioğlu, Saip, Merinos ve Morkaramanlarla Bunların F1 ve G1 Melezleri Arasında Yapağı Özellikleri Bakımından Mukayeseler, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum, 1975.
Türk Ansiklopedisi, III, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 1953.
Türk Ansiklopedisi, XXI, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 1971.
Türk Ziraat Tarihine Bir Bakış, Devlet Basımevi, İstanbul, 1938.
Türkiye 1923-1973 Ansiklopedisi, Kaynak Kitaplar, İstanbul, 1974.
Türkiye İktisat Kongresi 1923-İzmir: Haberler Belgeler Yorumlar, Haz: Ahmet Gündüz Ökçün, Ankara, 1971
TBMM Albümü 1920-2010, 1. Cilt: 1920-1950, Ankara, 2010.
Türkiye’de Tarımsal Yapılar (1923-2000), Der: Şevket Pamuk, Zafer Toprak, Yurt Yayınları, İstanbul, 1988.
Yarkın, İbrahim, Koyunculuk, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1953.
Ardel, Ahmet, “Cumhuriyet Devrinde Endüstri”, Türk Coğrafya Dergisi, S 3-4, 1943, s.316-351.
Aşkın, Yücel, “Cumhuriyet Döneminde Koyunculuk”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C 9, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, s.2437- 2440.
Ataş, Musa, “Sanayi Hayatımızda Yeni Bir Hamle: Merinos Yetiştiriciliği Sür’atle İlerleyen ve Memlekete Refah Getiren Bir Gelir Kaynağı Oluyor”, Açık Ses, 27 Haziran 1936, s.1.
Batu, Salâhattin, “Türkiyede Hayvancılık”, Türk Coğrafya Dergisi, S 3-4, 1943, s.309-315.
Bulak, Tevfik, “Merinos Dâvamız ve Bu Yetiştirmenin İstikbali”, İktisadî Yürüyüş, Haralar Özel Sayısı, Ocak 1946, s.53-93.
Bulak, Tevfik, “Ziraat Vekâletinin Üzerinde Durduğu Bir Konu: Merinos Yetiştirilmesi”, İktisadî Yürüyüş, S.100-104, 1 Nisan 1944, s.8-17.
Cavid, Selim, “Cumhuriyet Neslinin Elinde Hızla İlerleyen Bir Müessese Bursa Merinos Fabrikası”, İktisadî Yürüyüş, S 10, 1 Mayıs 1940, s.18-19.
Karabel, Salih “X. Türk Merinos Yapağı Sergisi Münasebeti İle”, Ziraat Dünyası, S 127-128, Ağustos-Eylül 1960, s.21-23.
Karaesmen, Fikri, “Merinos Koyunculuğu ve Bursa Vilâyeti”, Uludağ Bursa Halkevi Mecmuası, S 1, 2 inci kânun 1935, s.36-38.
Koyçiç, İ. H., “İdealistlerin Şaha Kaldırdığı Bir Tesis: Yünlü Sanayii Müessesi”, Türkiye İmar, Turizm ve Sanayi, S 6, 1967, s.10-13.
Özek, Ömer, “Memlekette Açılan İlk Merinos Yapağı Sergisi”, Feshane Aylık Mensucat Meslek Dergisi, S 7, Temmuz 1951, s.222-223.
Özgirgin, Meliha, “Cumhuriyetin 50. Yılında Türkiye Yünlü Sanayii”, Sümerbank Aylık Endüstri ve Kültür Dergisi, S 136, s.31-37.
Sugan, Ömer Lütfi, “Merinos Koyunculuğumuz”, Feshane Aylık Mensucat Meslek Dergisi, S 2, Şubat 1950, s.25-46.
Sugan, Ömer Lütfi “Merinosçuluğumuzun Gelişmesi İçin Yeni Çalışmalar”, Feshane Aylık Mensucat Meslek Dergisi, S 3, Mart 1951, s.67-68.
Taluy, Hayrettin Ziya, “Karacabey Harası”, Uludağ Bursa Halkevi Mecmuası, S 63, 2 ci Kânun-Şubat 1944, s.39-46.
Yıldırım, Seyfi, “Cumhuriyet Döneminde Türk-Macar İlişkileri Çerçevesinde İstihdam Edilen Macar Uzmanlar”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, S 15, Bahar 2012, s.121-150.
Yiğit, Ahmet, “Edirne’de Asâkir-i Mansûre İçin Fes Üretimi”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S 14, Sonbahar 2014, s.129- 150.

ISSN: 1011-727X
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1984
Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi