Abdurrahman Abdî Paşa'nın Pendname Şerhi İle İsmail Hakkı Bursevi'nin Pendname Şerhi'nin Karşılaştırılması

Türklerin kültür yaşamında ve tasavvufi irfanın gelişmesinde önemli bir yer sahibi olan Ferididdün Attar’ın Pendnâme adlı eseri, Türk edebiyatının yansıra Dünya edebiyatında da beğenilerek okunmuş ve Türkçe dâhil birçok dile tercümesi yapılmıştır. Günümüzde bu eser üzerine yapılan çalışmaların çokluğu ve bunun yanında Farsça aslından Türkçeye tercümeleri hala yapılmaya devam edilmesi; bu meşhur eserin içerisindeki bilgilerin, ahlak anlayışının günümüzde bile ölümsüz olduğunu ortaya koymaktadır. Bu eser o kadar çok sevilmiş ve benimsenmiş ki edebiyatımızda bu eserin adıyla anılan edebi bir tür ortaya koyup ona öykünen eserler yazılmıştır. İnsanlara daha iyi bir insan olmayı öğütlemek için yazılan ve manzum bir eser olan Pendname, hem geniş halk kitlelerini ve hem de devleti yönetenleri ahlâkî yönden olgunlaştırmayı, erdemli kılmayı amaçlamıştır. İrfan sahibi ediplerimiz tarafından asırlar boyunca pendname; tercüme edilmiş, kendilerinden birtakım öğütler katarak yani genişleterek telif-tercüme özelliği gösteren bir forma büründürülmüş ya da daha iyi anlaşılması için şerh edilmiştir. Bu eser, hem tercüme, hem telif-tercüme hem de şerh edebiyatımıza çok önemli eserler kazandırmıştır. Pendname’nin daha iyi anlaşılması için yazılan şerhlerde üdebanın kendi mizaçları, anlayışları, inançları ve hayata bakış açılarındaki farklılıklar eserlerine yansımıştır. Bu şerhler de kendi içinde zamanla asıl kitaptan bağımsız telif bir eser gibi anılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada Abdurahman Abdî Paşa’nın pendname şerhi ile İsmail Hakkı Bursevî’nin pendname şerhi karşılaştırılacaktır. İki şerhin birbirine benzeyen yönleri ve farklılıklarını ortaya konmaya çalışılacak.

A Comparıson of Abdurrahman Abdî Paşa's Pendnames and İsmail Hakkı Bursevi's Pendname

The work of Ferididdün Attar, who has an important place in the cultural life of Turks and the development of mystical wisdom, has been read with appreciation in the world literature as well as in Turkish literature and has been translated into many languages including Turkish. Today, the abundance of studies on this work, as well as translations from Persian original to Turkish, are still being made; It reveals that the information and moral understanding in this famous work is immortal even today. We loved and adopted this work so much that we have created a literary genre named after this work in our literature and wrote works that emulate it. The Pendname, a verse work written to advise people to be a better person, aimed to make both the masses of the people and those who govern the state morally mature and virtuous. For centuries pendname by our wise men; It has been translated, by adding some advice from them, that is, by expanding it, it has been transformed into a form that shows copyright-translation feature or has been annotated for better understanding. This work has brought very important works to our translation, copyright-translation and commentary literature. In the commentaries written for a better understanding of the Pendname, the differences of the udeban's own temperaments, understandings, beliefs and point of view on life are reflected in his works. In time, these annotations started to be known as a copyrighted work independent from the original book. In this study, the pendname annotation of Abdurahman Abdî Pasha and İsmail Hakkı Bursevî's pendname commentary will be compared. It will be tried to reveal the similar aspects and differences of the two commentaries.

Keywords:

Commentary, Pendname, Comparison, Abdî Pasha İsmail Hakkı Bursevî,

PDF

___

Akçay, G., (2013). Mustafa refî'a-berg-i dervîşân (karşılaştırmalı inceleme-metin). (Yayınlanmamış doktora tezi). Edrine: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Türk Edebiyatı Bilim Dalı.
Çakıroğlu, T. O., (2008). İsmail Hakkı Bursevî'nin şerh-i pend-i attâr adlı eseri üzerine inceleme. Dil ve Edebiyat Araştırmaları. 11(5), 2020 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/714447 adresinden alındı
Çakıroğlu, T. O., (2012). İsmail Hakkı Bursevî'nin "şerh-i pend-i attâr" (Attâr'ın pendnâmesi'nin açıklaması) adlı eseri üzerine bir inceleme ve attâr'ın pendnâme'si ile karşılaştırılması. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı.
Çörtü, M. M., (2010). Arapça dilbilgisi sarf. İstanbul: M.Ü İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Derin, F. Ç., (1988). TDV İslâm ansiklopedisi. Abdi paşa, nişancı. İstanbul, Türkiye. 11(5), 2020 tarihinde https://islamansiklopedisi.org.tr adresinden alındı
Feridüddin-i Attar. (1993). Pendname. (M. Gençosman, Çev.) İstanbul: MEB.
Kamçı, M., (2019). Feridüddîn Attâr'ın pend-nâmesi'nin bdurrahmân Abdî Paşa Şerhị̣ Müfîd (35a-105a Varakları Arası İnceleme-Metin). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Erzincan: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
Müfîd, DİB Yazmalar Kitaplığının 004371 numarada yer alan yazması kullanılmıştır.
https://yazmaeserler.diyanet.gov.tr/resource?itemId=10389&dkymId=60453 E.T: 05.11.2020
Namlı, A., (2001). İsmâil Hakkı Bursevî. 23. İstanbul. 11(5), 2020 tarihinde https://islamansiklopedisi.org.tr adresinden alındı
Paksoy, K., (2012). Bursevî İsmaîl Hakkı şerh-i pend-i attâr (İnceleme-Metin-Sözlük). (Yayınlanmamış doktora tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anbilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı.
Şerh-i pend-name-i Attar [mikroform]/ Şarih: İsma’il Hakkı Bursavi; müstensih: Şerif Ali
b.Fevzî Sandakaı-zade Bursavî Tilmizi, 1963. Mf1994 A 3909.
Yerdemir, F., (2019). Sûdî'nin Gülistân ve Bostan şerhlerinde Türkçe deyimler. Bilig-Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, (90), ss. 191-214.