Kur’an-ı Kerim’in Kürtçe Tercümeleri ve Zazaca İlk Kur’an-ı Kerim Tercümesinin Dilbilimsel Analizi

Öz Kur’an Müslümanların kutsal kitabı olmasından dolayı, İslamiyet’in farklı milletlerin arasında yayılmaya başlamasından sonra yoğun bir şekilde tercüme edilmeye başlanmıştır. Dünyanın birçok diline tercüme edilen Kur’an, kısa süre önce de Zazacaya tercüme edilmiştir. Çalışmanın amacı Zazaca Kur’an tercümesinin dilbilim kriterleri açısından incelenmesidir. Çalışmada kutsal kitap tercümelerinin genel bir çerçevesi çizilmiş, Kürtçe tercümelerin değerlendirilmesi yapılmıştır. Zazaca tercüme, çeviri bilim ve genel dilbilim kuralları açısından değerlendirilmiştir. Eldeki Kur’an tercümesi Zazaca ilk tercüme olmasından dolayı önemlidir. Klasik edebiyatta bazı ayetler fragman olarak çevrilmişse de Kur’an’ın tamamı Zazacaya tercüme edilmemiştir. Yapılacak değerlendirme, yapılacak tercümelerin önüne açmaya ve geliştirmeye yöneliktir.
Anahtar Kelimeler:

Kur'an, Zazaca, Dilbilim, Tercüme

___

  • Abdullah Varli. Qurana Pîroz û Arşa Wêya Bilind. İstanbul: Biçem Dizgi, Cihan Ofset, 1994.
  • Abdülmelik b. Hişâm. es-Sîretü’n-Nebeviye. Kahire: Mustafa es-Sekka vd. 1355/1936.
  • Akbaş, Mehmet. “Kürtler”, TDV İslam Ansiklopedisi. c. Ek 2. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2019.
  • Akpınar, Ali. Kur’an Tercüme Teknikleri. Konya: Serhat Kitabevi, 2011.
  • Aksoy, Berrin. Sosyal Bilimler Metinleri Çevirileri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 16/ 2 (1999): 21-27.
  • Aldatmaz, Nadîre Guntaş. Folklorê Kirmancan Ser o. Dîyarbekir: Weşanxaneyê Roşna, 2014.
  • Amedî, Fîkrî. Qur’ana Kerîm û Meala Wê Ya Kurdî. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
  • Aydar, Hidayet. Kur’an-ı Kerim’in Tercümesi Meselesi. İstanbul: Kur’an Okulu Yayıncılık, İstanbul, 1996.
  • Bedir-Xan, Kamran. Ji Tefsîra Quranê. Paris Kürt Ensititüsü, Paris, 1971.
  • Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1991.
  • Ciwamêr, Muhsin. Ji Destpêkê Heya Bi Îro Tefsîr û Mealên Kurdî. Nûbihar Kovara Çandî Hunerî Edebî, h. 90, Payîz 2003.
  • Çağlayan, Ercan. Zazalar: Tarih, Kültür ve Kimlik, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları: İstanbul: 2016.
  • Çolîg, Feqî. Tefsîrê Qur’onê Kerîm Zazakî. İstanbul: Astun, 2014.
  • Demirci, Muhsin. Kur’ân Tarihi, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2015.
  • Ez-Zurqanî, Muhemed Ebdulezîm. Menahîlu’l-Îrfan. Beyrut: Daru’l-Marîfe, 2005.
  • Grûba Xebate ya Vateyî, Rastnuştişe Kirmancki (Zazaki). İstanbul: Vate Yayınevi, 2005.
  • Grûba Xebate ya Vateyî, Sözlük Türkçe-Kırmancca (Zazaca), Ferhengê Tirkî-Kirmanckî. İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî, 2019.
  • Hamidullah, Muhammed. Hz. Peygamber’in Altı Orijinal Diplomatik Mektubu. Çev. Mehmet Yazgan, İstanbul: Beyan Yayınları, 2013.
  • Hamidullah, Muhammed. Kur’anı Kerim Tarihi. İstanbul: İFAV Yayınları, 1993.
  • Kaya, Mehmed S. Zaza Kürtler. İstanbul: Weşanxaneya Rûpelê, 2014.
  • Kırkan, Ahmet. Zazacanın Fonetik Açıdan İncelenmesi; Kuzey, Güney ve Merkez Zazacasının Karşılaştırılması. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2019.
  • Kirkan, Ahmet. Mewlîdê Usman Esad Efendiyê Babıjî û Destpêkê Edebîyatê Klasîk yê Kirmanckî. İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî, 2018.
  • Komisyon, Qurana Pîrozû Meala Wê Ya Kurdî. Ankara: DİB Yayınları, 2015.
  • Komisyon. Qurana Pîrozû Meala Wê Ya Kurdî. İstanbul: Şura Yayınları, 2014.
  • Komisyon. Wergera Qurana Pîroz Bi Zimanê Kurdî. İstanbul: Nubîhar, 2011.
  • Küçük, Murat. Eski Anadolu Türkçesine Dönemine Ait Satır Arası İlk Kur’an Tercümesi. Ankara: TDK Yayınları, 2013.
  • M. Muhemmed Şîrîn. Tefsîra Şîrîn Bi Ezmanê Kurdî. Dîyarbekir: Mektebeyê Seyda, 2008.
  • Malmîsanij, M. Kurmancca İle Karşılaştırmalı Kırmancca (Zazaca) Dilbilgisi, İstanbul: Vate Yayınevi, 2015.
  • Mela Ahmedê Cizîrî. Dîwan. İstanbul: Nûbihar, 2008.
  • Mela Mehdî Licêyî. Beyanu’l-Quran Bi Zimanê Kurdî. Dîyarbekir: Mektebeyê Seyda, 2010.
  • Mela Mehemedê Hezanî. Tefsîrê Roşnayî. Diyarbakır: Enstîtuya Kurdî, 2016.
  • Mela Muhemedê Şoşikî. Tefsîra Quran Nûra Qelban. İstanbul: Nûbihar, 2010.
  • Muhammed b. Sa‘d. et-Tabaḳātü’l-Kübrâ, Beyrut: İhsan Abbas vd. 1388/1968.
  • Mutçalı, Serdar. Türkçe - Arapça Sözlük. İstanbul: Dağarcık, 2012.
  • Özcoşar, İbrahim. “Kürtler”, TDV İslam Ansiklopedisi. c. Ek 2. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2019.
  • Özdaş, Haşim. “Kur’an’ın Kürtçe Çevirilerinde Karşılaşılan Problemler ‘Meala Fîrûz Şerha Qur’ana Pîroz’ Örneği”. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Tefsir Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2015.
  • Özkan, Halit. “Takrir”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 39. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
  • Sadînî, M. Xalid. Feqîyê Teyran (Jiyan, Berhem û Helbestên Wî). İstanbul: Nûbihar, 2000.
  • Xasî, Ehmedê. Mewlîdê Kirdî, amd. Roşan Lezgîn, İstanbul: Nûbihar, 2013.
  • Yıldırım, Kadri. Ehmedê Xanî, Mem û Zîn Kurtçe-Turkçe Kavramsal Tahlil. İstanbul: Avesta, 2010.
  • Yoldaş, Yusuf. İslami Fetih Döneminde Kürtler (622-652), Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2018.