İbn Teymiyye’ye Göre Müctehid İmamların Hadisleri Terketme Sebepleri -Refu‘l-melâm Özelinde-

Öz İslâm, insanlığa yeni bir hayat sunmuş ve bu dinin muhatapları için genel ilkeler vaz‘ etmiştir. Toplumun karşılaşabileceği kimi sorunlara temel esaslara bağlı kalınarak çözüm yolları göstermiştir. Bunun da sorumluluğunu âlimlere yüklemiştir. İctihad bu çözüm faaliyetine verilen bir isimdir. Bir müctehidin ictihatta bulunurken asgari olarak taşıması gereken bazı nitelikler vardır. Müctehid, meseleyi ele alırken göz önünde bulundurması gereken kaynakların başında Kur’an ve onun tebyîn ve tefsiri olan hadisler gelmektedir. Nassın sarihinde yer almayan hükmün istinbâtı için bu iki nassa başvurması gerekir. Hadislerin tesbît, tashîh ve tad‘îfinin ictihad semeresi olması, muhtelif fetvaların ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Nitekim bir müctehide göre, sahih olan hadis bir diğer müctehide göre sahih olmayabilir. Farklı bakış açısının farklı sonuçlar doğurması tabiîdir. Bu nedenle farklı hüküm beyan eden bir müctehidin kınanması ictihadın tabiatına aykırı olmasından ötürü doğru değildir. İbn Teymiyye, naslara muhalefet edenlere karşı sertliği ile bilinen bir âlimdir. Ancak yazdığı eser olan Ref‘u’l-melâm’da müctehid imamların hadislere aykırı olan fetvalarına karşın onları savunmaktadır. Bu çalışmada İbn Teymiyye’nin “âlimlerin savunusu” sayılacak mezkûr çalışmasını baz alarak hadislerin terkinde âlimlerin mazur sayılması yönündeki yaklaşımı ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, İbn Teymiyye, İctihad

PDF

___

Kaynakça Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. (İstanbul: Timaş, 1987). Buhârî, Cu‘fî Muhammed b. İsmail. el-Câmi‘. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en- Nâsır. Daru Tûkı’n-Necât, 1422. Dârekutnî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed b. Mihdî b. Mesud b. Nu‘mân b. ed- Dînâr. Sünenü’d-Dârekutnî. thk. Şuayb el-Arnâvût. (Beyrut: Muesesetü’r-Risâle, 1424/2004). Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as b. İshak el-Ezdî ez-Sicistânî. Kitâbü’l-merâsîl. Tahkik: Şuayb Arnavut, Beyrut: Muessesetü’r-Risâle,1418/ 1998. Ebû Hanîfe, Nu‘man b. Sâbit b. Zûtâ b. Mâh. el-Âlim ve’l-mute‘allim. tlk. Muhammed Zâhid b. Hasan el-Kevserî. (Kahire: Mektebetü’lEzheriyye,ts.). Ezdî, Ma‘mer b. Ebî Amr Raşid. el-Câmi‘. (Abdurrezâk’ın Musannef ile birlikte) thk. Habîbu’r-Rahman el-A‘zamî. (Beyrut: Mektebi’l-İslâmî), 1403, Cilt 10. Herevî, Ebû Ubeyde el-Kasım b. Sellâm b. Abdullah el-Bağdâdî, Garibü’l-hadis, thk. Muhammed Abdülmuîd Hân, (Haydârâbâd: Matbaati Dâireti’l- Mearifi’l-Osmaniyye, 1384/1964). Heytemî, Ahmed b. Muhammed b. Ali b.Hacer, Fetâva’l-hadîsîyye, thk. Mustafa el-Halebî, (Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1982). İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâi İsmail b. Ömer b. Kesîr. el-Bidâye ve’n-Nihâye, thk. Ali Şîrî, (Beyrut: Dâru İhyâu’t-Türâsi’l-Arabî, 1408/1988), Cilt 14. İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvafikuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed el-Makdisî. el-Muğnî, (Kahire: Mektebetü’l-Kahire, 1388/1968), İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Garibü’l-hadis, thk. Abdullah el-Cebûrî, Bağdâd: Matbaatü’l-Ânî, 1397, cilt 3. İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Sünen. thk. Şuayb el-Arnavût, Âdil Mürşid. (Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430/2009), İbn Hacer, Şihâbüddin Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askâlanî, Nüzhetü’n-nazar. Tahkik. Nureddin Itr. Karachi Mektebetü’l-Büşrâ, 1432/2011. İbn Teymiyye, Takîyuddin Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Abdulhalim b. Abdusselam b. Abdullah b. Ebu’l-Kasım b. Muhammed. Kitabu’n-nübüvvât, thk. Abdülaziz b. Sâlih (Riyad: Advâu’s-Selef, 1420/2000), --------, Minhacü’s-sünneti’n-nebeviyye fî nakdi kelâmi’ş-şîati’l-kaderiyye, thk. Muhammed Reşâd Sâlim, cilt 9, (Suudi Arabistan: İmam Muhammed Üniversitesi, 1406, 1986). ----------, Mecmû‘a’tü’l-fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım. (Medine-i Münevvere: Mecmau’l-Melik Fahd li-Tabâati’l-Mushafi’ş-Şerîf), 1416/1995. -----------, Ref’u’l-melâm ani’l-eimmeti’l-a‘lâm. (Riyad: er-Riasetu’l-Amme li-İdârâti’l-Bujûsi’l-İlmiyye ve’l-İftâ ve’d-Da‘ve ve’l-İrşâd). 1403/1983. Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer b. el-Hasan b. el-Hüseyin. el-Mahsûl, thk. Tâhâ Câbir Feyyâz el-Alvânî, (Beyrut: Muessetü’r-Risâle, 1418/1997). Müslim, Ebü’l-Hasan Müslim b. Haccâc el-Kuşeyr. Nebahânî, Yusuf b. İsmail. Şevahidu’l-hakk fi’l-istiğâse bi-Seyyidi’l-Halk. (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1428/2007). Tûsî, Ebû Alî el-Hasan b. Ali b. Nasr. Muhtasaru’l-ahkâm. thk. Uneys b. Ahmed b. Tahir. (Medine-i Münevvere, Mektebetü’l-Gurebâ, 1415). Polat, Selahattin. Mürsel Hadîsler ve Delil olma yönünden Değeri. Ankara: TDV., 2010. Pakistânî, Zekeriya b. Gulâm Kadir. Min Usûli’l-fıkıh alâ menheci ehli’l-hadis. Daru’l-Harâz, 1423/2002). Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Amr b. Ahmed. el-Fâik fî garîbi’l-hadis ve’l- eser. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî ve Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. (Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife). Zehebî, Şemsüddin Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymâz. el- Mevkıze fî ilmi mustalahi’l-hadîs. Thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. Halep: Mektebetü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1412.