Portre Ressamlığından Gazete İllüstratörlüğüne Uzanan Kariyerinde Sabiha Bozcalı

Bozcalı, zengin üslup ve üretim çeşitliliğine sahip bir sanatçıdır. Yurt içinde ve dışında öncü sanatçılardan eğitim almış; resimlerinde çağının eğilimlerini yakalamıştır. Ressam olmasının yanı sıra, reklamcılık ve basım-yayın sektöründe profesyonel bağlamda uzun soluklu çalışmalar yürüten ilk Türk kadın illüstratör olarak alan yazına geçmiştir. Yurt Gezileri ve Yassıada Duruşmaları’na müdahil olarak dönemine tanıklık eden belgesel çalışmalar ortaya koymuştur. Sanatçıyı niteleyen ya da alanındaki ilklere imza atmasını sağlayan belirleyici eserleri; portreleri, illüstrasyonları, endüstriyel üretim konulu resimleri ve gazeteci kimliğiyle yaptığı Duruşma resimlemeleridir. Çalışmayı şekillendiren bu tasnifleme; O’nu öncü kadın olma ekseninde değerlendiren araştırmalarda vurgulanan özelikler yardımıyla oluşturulmuştur. Referanslarda kısmen incelenen Yassıada Duruşmaları illüstrasyonlarının eklenmesiyle geliştirilen derleme çalışmasında; Bozcalı’nın portre ressamlığından gazeteciliğe uzanan kariyerindeki önemli noktaların açıklanması amaçlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Belgesel İllüstrasyon, Editöryel İllüstrasyon, Reklam İllüstrasyonu, Yassıada Duruşmaları illüstrasyonları.

SABIHA BOZCALI’S CAREER FROM PORTRAITURE TO NEWSPAPER ILLUSTRATOR

Bozcalı was an artist who had an opulent style and variety in production. Trained by leading artists both at home and abroad; in her paintings she catches up with the trends of the age. In addition to being a painter, she has her place in literature as the first Turkish female illustrator working in the field of advertising and printing/publication in the professional context for long term projects. By participating to Yurt Gezileri and Yassıada Hearings, she produced works that are qualified as documentaries reflecting the period. Determinative artworks that characterize the artist or directions that led her to be a pioneer in the field are her portraits, illustrations, paintings of industrial production and Yassıada Hearings portraying as her journalist identity. Sorting of this study is influenced from biographies that evaluated her on the axis of being a pioneer woman and with the help of her characteristics that are emphasized in researches. This compilation study is developed by adding Yassıada Hearings’ illustrations, which are partially examined in references, and aims to identify the important points in Bozcalı’s career extending from portrait painting to journalism. **Keywords: Documentary Illustration, Editorial Illustration, Advertising Illustration, Yassıada Hearings’ Illustrations. ** Çalışmanın beşinci bölümünde kullanılan görseller, Milli Kütüphane arşivinden temin edilmiştir.

Keywords:

Documentary Illustration, Editorial Illustration, Advertising Illustration Sabiha Bozcalı,

PDF

___

Akdenizli, F. (2008). 1960 Sonrası Türk Grafik Tasarımında Ulusal Üslup Sorunsalı, Yayınlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Grafik Anasanat Dalı.
Bektaş, D. (2016). Türkiye Tasarım Kronolojisi-Grafik. İstanbul: 3. İstanbul Bienali Yayınları.
Bozcalı, S. (1976). “Sabiha Bozcalı Kendisini Anlatıyor”, Türkiyemiz Kültür ve Sanat Dergisi, Sayı 20, s. 25-30.
Bozcalı, S. (1984, 13 Mart). “Bir Tanığın Seyir Defterinden: De Chirico'dan Koçu'ya Sabiha Bozcalı'nın Olağanüstü Serüveni”, Görüşme: Ayşe Özberki, İstanbul: Milliyet Yayınları.
Dursun, N. (2013). Evrimleşen Grafik ile İllüstrasyon ve Animasyon İlişkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Grafik Tasarımı Anasanat Dalı.
Eroğlu, Ö. (2016). Resmi Anlamak. İstanbul: Tekhne Yayınları.
Eyice, S. (Mart 1998). “İstanbul Ansiklopedisi Anıları”. Albüm, Sayı 2, s. 62-67.
Fişekçi, K. (2007). Pop Art’ da Kadın İmgelemi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim Ana Sanat Dalı.
Gençtürk Hızal, G. S. (2012). “Kültürel Üretim Mekânlarında Bir Aracı: İhap Hulusi Görey”, Folklor/Edebiyat Dergisi, Sayı 70, s. 67-92.
Giray, K. (1988). Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı.
Giray, K. (2012). “Cumhuriyet Kazanımları: Yurdu Gezen Ressamlar ve Yurt Sergileri”, B+ Beşiktaş Belediyesi Dergisi, Sayı 18, s. 14-21.
Koçu, R. E. (1963). “Bozcalı (Sabiha)”, İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 6, İstanbul: Koçu Yayınları.
Koçu, R. E. (1965). İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul: Koçu Yayınları, Cilt 7, s. 3.
Little, S. (2006). …izmler Sanatı Anlamak. İstanbul: Yapı Yayın.
Özsezgin, K. ve Aslıer, M. (1989). Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi, Cilt 4, İstanbul: Tiglat Yayınları.
Paşalıoğlu, H. B. (1996). İnas Sanayi-i Nefise Mektebi ve Mezunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Sanatı Ana Bilim Dalı.
Savacı, H. C. (2010). Cumhuriyet Dönemi Ressamlarının (1923- 1950) Anadolu Kültürünü Tanımaya Yönelik Çalışmaları ve Türk Resmine Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı.
Şerbetçi, F. (2008). D Grubu Sanatçılarının Türk Resim Sanatının Gelişim Sürecine Kazandırdığı Farklı Bakış Açıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı.
Toros, T. (1984). “İlk Kadın Ressamlarımız-5”, Sanat Dünyamız, Sayı 29. s. 32-48.
Ulucutsoy, H. (2015). “Reşad Ekrem Koçu’nun İstanbul Ansiklopedisi”, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Sayı 1, s. 103-125.
Ayangil, O. (2013). “Atatürk Portreleri”, A Yorum Haber Sitesi, http://www.ayorum.com/yazdir.asp?haber=3688&resim=True, Erişim tarihi: 14.08.2017.
Baruh, L. T. (2016). “Kurgulanmış Tarihin Terk Ettiği Ressam”, Evrensel e-Gazete, https://www.evrensel.net/haber/271716/kurgulanmis-tarihin-terk-ettigi-ressam, Erişim tarihi: 16.05.2017.
Durmaz, Ö. (2016). “Sabiha Bozcalı ve Türkiye Grafik Tasarım Tarihi”, https://www.researchgate.net/publication/312020635_Sabiha_Bozcali_ve_Turkiye_Grafik_Tasarim_Tarihi, Erişim tarihi: 15.08.2017.
İşli, E. N. ve Durmaz, Ö. (2016). “Ben Türkiye’nin İlk Kadın İllüstratörüydüm”, Salt Araştırma Arşivi, http://blog.saltonline.org/post/138545501329/ben-turkiyenin-ilk-kadin-illustratoruydum, Erişim tarihi: 16.07.2017.
Ulunay, R. C. (1958). “Bir Muvaffakiyetin Hakkı. Takvimden Bir Yaprak Köşe Yazısı” Milliyet Gazetesi Arşivi, http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/GununYayinlari/yfzirhPh_x2F__x2B_L2vzhPg8mDmg_x3D__x3D, Erişim tarihi: 02.05.2017.
Görsel 1. “Nevgice Erel Portresi”, ty., Toros, T. (1998). “Sabiha Bozcalı 95 Yaşında”, Antik Dekor, Sayı 46, s. 102-106.
Görsel 2. “Şövale Önünde Otoportre”, ty., Kağıt Üzerine Guaj, Salt Araştırma Arşivi. https://www.archives.saltresearch.org/R/BFUNJ61IFBNRPAHYSJVB78DJGLU7JA6188LMBKRUHCB3QBSVKC-04648, Erişim tarihi: 02.08.2017.
Görsel 3. “Madam Felik Tutto Gül ile”, ty., Kağıt Üzerine Mürekkep-Guaj, Salt Araştırma Arşivi. https://www.archives.saltresearch.org/R/BFUNJ61IFBNRPAHYSJVB78DJGLU7JA6188LMBKRUHCB3QBSVKC-04648, Erişim tarihi: 04.08.2017.
Görsel 4. “Tuvalet Masası Karşısında Kadın”, ty., Kağıt Üzerine Mürekkep-Suluboya, Salt Araştırma Arşivi. https://www.archives.saltresearch.org/R/BFUNJ61IFBNRPAHYSJVB78DJGLU7JA6188LMBKRUHCB3QBSVKC-00456?func=results-jump-full&set_entry=000003&set_number=004179&base=GEN01, Erişim tarihi: 12.08.2017.
Görsel 5. “Ayasofya”, ty., Kağıt Üzerine Kalem-Suluboya, Salt Araştırma Arşivi. https://www.archives.saltresearch.org/R/BFUNJ61IFBNRPAHYSJVB78DJGLU7JA6188LMBKRUHCB3QBSVKC-00292?func=results-jump-full&set_entry=000002&set_number=004186&base=GEN01, Erişim tarihi: 16.08.2017.
Görsel 6. “Bardaklı Sürahili Natürmort”, ty., Kağıt Üzerine Kalem-Guaj, Salt Araştırma Arşivi. https://www.archives.saltresearch.org/R/BFUNJ61IFBNRPAHYSJVB78DJGLU7JA6188LMBKRUHCB3QBSVKC-04648, Erişim tarihi: 05.08.2017.
Görsel 7. “Atatürk Portresi”, 1981, Tuval Üzerine Yağlıboya, İstanbul Deniz Müzesi Koleksiyonu, http://www.denizmuzeleri.tsk.tr/tr/atatuerkle-ilgilitablo-fotograf-ve-madalyalar, Erişim tarihi: 13.08.2017.
Görsel 8. “İnhisarlar İdaresi Reklam Taslakları”, ty., Kağıt Üzerine Pastel, Taha Toros Arşivi. http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/13548/001590125012.pdf?sequence=7&isAllowed=y, Erişim tarihi: 16.08.2017.
Görsel 9. “Kadın Portreleri”, ty., Kağıt Üzerine Mürekkep, Taha Toros Arşivi. http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/13446/001590069012.pdf?sequence=9&isAllowed=y, Erişim tarihi: 14.08.2017.
Görsel 10. “Bristamin Losyon reklam illüstrasyonu, ty., Taha Toros Arşivi. http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/21097/001590275012.pdf?sequence=2&isAllowed=y, Erişim tarihi: 11.08.2017.
Görsel 11. “VIM Deterjanı reklam illüstrasyonu”, ty., Taha Toros Arşivi. http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/16207/001508847006.pdf?sequence=1&isAllowed=y, Erişim tarihi: 16.08.2017.
Görsel 12. “Mehmetçik İllüstrasyonu”, 1955. Milliyet Gazetesi Arşivi. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/GununYayinlari/GmbU9R1dVm8aQ_x2B_L3oZT_x2F_Kg_x3D__x3D_, Erişim tarihi: 16.08.2016.
Görsel 13. “Evliya Çelebi illüstrasyonu”, 1953. Durmaz, Ö. (2011). İstanbul’un 100 Grafik Tasarımcısı ve İllüstratörü. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, s.59.
Görsel 14. “Nasreddin Hoca illüstrasyonu”, 1958. Araz, N. (1958). Anadolu Evliyaları, Fatiş Yayınevi, İstanbul, s. 297.
Görsel 15. “Yeniçeri Mimar Sinan İllüstrasyonu”, 1964. Koçu, R. E. (1964). Yeniçeriler, Koçu Yayınları, İstanbul, s. 133.
Görsel 16. “The Turkish Twins kitabından İllüstrasyon”, 1956. Uçuk, C. (1956). The Turkish Twins, çev. Dorothy Blatter, Oxford: Alden Press, s. 34.
Görsel 17. “Toprak Tencere ile Bakır Tencere İllüstrasyonu”, ty. La Fontaine’in Masalları. (1962). 3. Basım, çev. Orhan Veli Kanık, İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları, s.34.
Görsel 18. Maden Ocağı, 1939, Tuval Üzerine Suluboya. Bugay, B. (2006). 1923’ten Günümüze Sosyo-Politik Durumun Türk Resim Sanatında Yansımaları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim Anasanat Dalı.
Görsel 19. “Adnan Menderes Portresi”, 1960-1961, Kağıt Üzerine Kalem, Salt Araştırma Arşivi. https://www.archives.saltresearch.org/R/MX97HTL8P3IRH5A2SJTTXIIHXAPIDL4CR9TPDT7SSC652YEYQN-01219?func=results-jump-full&set_entry=000003&set_number=004424&base=GEN01, Erişim tarihi: 16.08.2016.
Görsel 20. “Celal Bayar Portresi”, 1960-1961, Kağıt Üzerine Kalem-Mürekkep, Salt Araştırma Arşivi. https://www.archives.saltresearch.org/R/MX97HTL8P3IRH5A2SJTTXIIHXAPIDL4CR9TPDT7SSC652YEYQN-00635, Erişim tarihi: 16.08.2016.