İslamcı Feminizm: Kavramsal Bir Tartışma

Öz İslamcı feminizm kavramı, karmaşık ve tartışmalı bir yapıya sahiptir. Bu karmaşıklığın ve tartışmalılığın göze çarpan bir tarafı da kavramsaldır. Kavramsal yönüyle bu, İslamcı feminizmi isimlendirme kargaşasıdır. Zira bugüne kadar İslamcı feminizmi isimlendirmek için “feminizm” ve “kadın hareketi” kavramlarını vasıflandıran ‘İslamcı’, ‘İslâmî’, ‘Müslüman’, ‘dindar’, ‘türbanlı’, ‘türbancı’, ‘başörtülü’ kavramlarıyla geliştirilmiş pek çok farklı kavramsal terkibe atıfta bulunulmuştur. Bazen Türkçe literatürde, müstakil bir çalışmada bile geliştirilmiş isimlendirmelerden en az iki veya üç tanesine, birbirini karşılamadığı halde yer verilmekte, bazen de vasıflandıran kavramlardan en az iki tanesinin arasına ayraç işareti konularak aynı anda kullanıldığı görülmektedir. Dolayısıyla bu çalışmada sorunsallaştırılan şey bir isimlendirme eksikliği değil, birçok isimlendirmenin yol açtığı kargaşadır. İslamcı feminizmin çetrefilli ve heterojen yapısı, üzerindeki isimlendirme kargaşasının temelini oluşturmaktadır. Ancak bunun yanı sıra, bu isimlendirme kargaşasında, dile, kültüre, dönemsel politik hayata ve diller arası çeviriye bağlı bazı alt sebepler de bulunmaktadır. İşte bu çalışmada, geliştirilen çeşitli kavramsal terkiplerle isimlendirilen İslamcı feminizm üzerine kavramsal bir tartışma yürütülmek istenmektedir. Bu çerçevede, araştırma, anlamaya ve yorumlamaya dayalı nitel bir çalışmadır. Bu tartışma, bugüne kadar geliştirilmiş isimlendirmelerden birini tercih edip diğerlerini elemek anlamına değil, sebeplerin işaret ettiği sonuca ulaşma çabası anlamına gelmektedir. Çalışmanın yaptığı irdeleme, “İslamcı feminizm” kavramsal terkibinin sosyal bilimsel açıdan daha kullanışlı bir isimlendirme olduğu sonucuna ulaşmaktadır. En nihayetinde ise, bu çalışma, bu tartışma için son noktayı ifade etmezken, bu konular çerçevesinde yapılacak başka çalışmalara katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İslam, Feminizm, Kadın Hareketi, İslamcı Feminizm

Islamist Feminism: A Conceptual Discussion

PDF

___

Acar, F. (1993). “Türkiye’de İslamcı Hareket ve Kadın: Kadın Dergileri ve Bir Grup Üniversite Öğrencisi Üzerinde Bir İnceleme”. Ş. Tekeli (Ed.), 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar, 2.basım, İstanbul: İletişim Yay. 79-101.
Aktaş, C. (2006). “Feminizmin Beyaz Batılı Kadın Seçkinliği”, International Conference on New Perspectives on Human Rights, Mazlum-Der, İstanbul 27-29 Mayıs.
--------------(2016). Bacıdan Bayana: İslamcı Kadınların Kamusal Alan Tecrübesi, 7.basım, İstanbul: İz Yay.
Ali, Z. (2014). İslami Feminizmler, (çev. Ö. Elitez), 2.basım, İstanbul: İletişim Yay.
Arat, Y. (1993). “Feminizm ve İslam: Kadın ve Aile Dergisinin Düşündürdükleri”. Ş. Tekeli (Ed.), 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar, 2.basım, İstanbul: İletişim Yay. 101-113.
Badran, M. (2009). Feminism in Islam: Secular and Religious Convergences, London: One World Oxford.
Bozok, M. (2009). “Feminizmin Erkekler Cephesindeki Yankısı: Erkekler ve Erkeklikler Üzerine Eleştirel İncelemeler”, Cogito Dergisi, 58, 269-84.
Carrigan, T., Connell, B., and Lee, J. (1985). “Toward a New Sociology of Masculinity”, Theory and Society, 14(5): 551-604.
Çamdereli, R. (2018). Ocak 2018’de Yapılan Kişisel Görüşme.
Çayır, K. (2000). “İslamcı Bir Sivil Toplum Örgütü: Gökkuşağı İstanbul Kadın Platformu”. İslam’ın Yeni Kamusal Yüzleri: İslam ve Kamusal Alan Üzerine Bir Atölye Çalışması, İstanbul: Metis Yay. 41-68.
Durkheim, E. (2004). Sosyolojik Yöntemin Kuralları, (çev. C. Saraçoğlu), İstanbul: Bordo Siyah Yay.
Erarslan, S. (2005). “İslamcı Kadının Siyasette Zaman Algısı Üzerine”. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de İslami Düşünce İslamcılık, 2.basım, İstanbul: İletişim Yay. 818-825.
Göle, N. (1996). The Forbidden Modern: Civilization and Veiling, AnnArbor: University of Michigan Press.
------------(2011). Modern Mahrem: Medeniyet ve Örtünme, 11. basım, İstanbul: Metis Yay.
Güç, A. (2008). “İslamcı Feminizm: Müslüman Kadınların Birey Olma Çabaları”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(2): 649-73.
Kirman, M. A. (2016). Din Sosyolojisi Sözlüğü, Adana: Karahan Yay.
Kirman, M. A. ve Tunç, H. (2015). “Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Din ve Kadın: Eşitlikçi ve Adaletçi Bakışlar”. Gülseren Ağrıdağ (Ed.), Türkiye’de ve Dünyada Kadın Araştırmaları, Adana: KADAUM, 296-304.
Sancar, S. (2009a). Erkeklik: İmkânsız İktidar Ailede, Piyasada ve Sokakta Erkekler, İstanbul: Metis Yay.
--------------(2009b). “Türkiye’de Feminizm ve Kadın Hareketi Üzerine Yasemin Akis ve Ülkü Özakın ile Söyleşi”, Cogito Dergisi, Sayı 58: 245-59.
Segal, R. A. (2016). “Sosyal Bilimlerle İlgili Yanılgılar”, (çev. M. A. Kirman), Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16 (1): 305-324.
Sönmez, B. (2018). Nisan 2018’de Yapılan Kişisel Görüşme.
Tohidi, N. (2003). “Islamic Feminism: Perils and Promises”. Middle Eastern Women on the Move: Openings for and the Constraints on Women’s Political Participation in the Middle East, Woodrow Wilson International Center for Scholars, 135-147.
Yılmaz, Z. (2015). Dişil Dindarlık: İslamcı Kadın Hareketinin Dönüşümü, İstanbul: İletişim Yay.