Derviş Zaim Sinemasını Tersten Okumak: Üç Perde Yapısına Sızan Metasinema
Derviş Zaim, geleneksel Osmanlı-İslam sanatları ile Türk sineması arasında sinematografik bir bağ kurarak anlatılarının çoğunu bu çerçeveden sunar. Filmler, bir yandan klasik anlatı yapısının özelliklerinden yararlanırken diğer yandan kendine referans veren kodları kullanarak metasinemanın/metakurmacanın özelliklerinden yararlanır. Bu noktada, filmler gelenekle olan bağını seyircisine metinlerarasılık ile yolculuğa çıkardığı film-zihin üzerinden ifşa eder ve çok katmanlı anlatı düzeyine seyirciyi de dahil eder. Çalışma, Derviş Zaim’in Cenneti Beklerken, Nokta, Gölgeler ve Suretler ve Rüya filmlerinin klasik anlatı dışında postmodern anlatı kodları içerisinde okunup okunamayacağı sorusuna cevap arar. Bu bağlamda çalışma, bu filmlerde yer alan görsel imgelerin anlamlarını çözümleyerek ve metakurmaca kodları irdeleyerek yönetmenin klasik anlatı yapısı dışındaki sinemasal dilini yorumlamayı amaçlar. Çalışma, imgelerin anlamlarının ortaya koyulabilmesi için kompozisyonel analizle değerlendirildiğinde, Zaim’in anlatılarında klasik üç perde yapısının dışında kendi yapıtını transparan hale getiren bir dile sahip olduğu, özellikle dördüncü duvarı yıkma, erken anlatım ve görsel devamsızlık gibi özellikleri kullanarak (öz)düşünümsel kırılmalara neden olduğu ve böylelikle, klasik anlatıdan ziyade metametinsel anlatıya yaklaştığı söylenebilir.
Reading Dervis Zaim Cinema Backwards: Metacinema Infiltrating Triple Screen Structure
Dervis Zaim presents most of his narratives with a perspective of a cinematographic link between the traditional Ottoman-Islamic arts and Turkish cinema. Films utilise both the characteristics of traditional narrative structure on one hand, and characteristics of metacinema/metafiction making use of self-referencing codes on the other hand. At this point, films reveal their link to traditional structure through film-intellect in which they take the audience on a journey with the use of intertextuality. This study seeks an answer to the question whether the films by Dervis Zaim, namely Cenneti Beklerken (a.k.a. Waiting for Heaven), Nokta (a.k.a. Dot), Gölgeler ve Suretler (a.k.a. Shadows and Faces), and Rüya (a.k.a. Dream) can be analysed within the framework of postmodern narrative codes except the classical narrative. In this sense, the study aims to interpret the cinematic language of the director, in addition to the classical narrative style of the director, analysing meanings of visual images in the said films and scrutinising metafiction codes. When the study is considered compositional interpretation in order to present the meanings of images and to link it with reality, it’s possible to suggest that Zaim’s narratives have a language other than triple scene structure which makes his work transparent; that they produce self-reflexive fractions making use of various characteristics, particularly breaking the fourth wall, mis en abyme and visual absence; and thus, approach a mentextual narrative rather than a classical one.
___
- Akbal-Süalp, Z. Tül. 2010. “Geniş Zamanlı Tarihin Şiiri.”, Derviş Zaim Sineması: Toplumsalın Eleştirisinden Geleneğin Estetiğine Yolculuk içinde, editör Aslıhan Doğan Topçu, 10-25. Ankara: De Ki Yayınları.
- Akbulut, Hasan. 2005. Nuri Bilge Ceylan Sinemasını Okumak. İstanbul: Bağlam Yayınları.
- Aktulun, Kubilay. 2000. Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki Yayınları.
- Ant, Metin. 2006. Geleneksel Türk Tiyatrosu: Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri. İstanbul: İnkılap Yayınları.
- Ant, Metin. 2007. Minyatürlerle Osmanlı-İslam Mitologyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Bordwell, David. 1985. Narration in the Fiction Film. Madison: University of Wisconsin Press.
- Bordwell, David. 2007. Poetics of Cinema. New York: Routledge.
- Brecht, Bertolt. 1981. Epik Tiyatro. Çeviren Kamuran Şipal. İstanbul: Say Yayınları.
- Candan, Ayşın. 2003. Yirminci Yüzyılda Öncü Tiyatro. İstanbul: Bilgi Yayınları.
- Chandler, Daniel. 2004. “‘Modes of Reflexivity’ Semiotics for Beginners.” Erişim tarihi 25 Mart 2017. http://www.aber.ac.uk/media/Modules/MC30820/reflexivity.html.
- Çam, Aydın. 2016. “Derviş Zaim: Bir Mekân Sineması’na Doğru.” Doktora Tezi, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Çetinkaya, Tuncer. 2010. “Zaim’le Vicdan ve Hakikat’in Peş inde.” Modern Zamanlar Sinema Dergisi 18. Erişim tarihi 28 Aralık 2018. https://sadibey.com/2010/10/18/dervis-zaimle-vicdan-ve-hakikatin-pesinde/#.XP0qQS3BJN0.
- Doğan-Topçu, Aslıhan. 2010. “Minyatür Aynasından Sinemaya Yansıyanlar: Cenneti Beklerken’de Anlatı ve Anlam.” Derviş Zaim Sineması: Toplumsalın Eleştirisinden Geleneğin Estetiğine Yolculuk içinde, editör Aslıhan Doğan Topçu, 167-189. Ankara: De Ki Yayınları.
- Foucault, Michel. 2001. Kelimeler ve Şeyler. Çeviren Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Kitabevi.
- Frampton, Daniel. 2013. Filmozofi. Çeviren Cem Soydemir. İstanbul: Metis Yayınları.
- Gürbilek, Nurdan. 2004. Kör Ayna Kayıp Şark, Edebiyat Endişe. İstanbul: Metis Yayınları.
- Kırel, Serpil ve Aylin Duyal. 2011. Derviş Zaim. Adana: Altın Koza Yayınları.
- Kırel, Serpil. 2010. “Derviş Zaim’ler: Senaryo yazarı Derviş Zaim ve Yönetmen Derviş Zaim.” Derviş Zaim Sineması: Toplumsalın Eleştirisinden Geleneğin Estetiğine Yolculuk içinde, editör Aslıhan Doğan Topçu, 94-133. Ankara: De Ki Yayınları.
- Kovacs, Andras Balint. 2010. Modernizmi Seyretmek: Avrupa Sanat Sineması 1950-1980. Çeviren Ertan Yılmaz. Ankara: De Ki Yayınları.
- Leader, Darian. 2002. Mona Lisa Neden Kaçırıldı? Çeviren Handan Akdemir. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Mardin, Şerif. 2000. Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Monaco, James. 2001. Bir Film Nasıl Okunur. Çeviren Ertan Yılmaz. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
- Özçınar, Meral. 2012. Türk Sinemasının Felsefi Arka Planı: Sinemayı Felsefeyle Düşünmek. İstanbul: Doruk Yayınları.
- Pamuk, Orhan. 2007. İstanbul Hatıralar ve Şehir. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Rose, Gillian. 2002. Visual Methodologies. Londra, Thousand Oaks, New Delhi: Sage Publications.
- Saydam, Barış ve Celil Civan. 2011. “Derviş Zaim: Karagöz Perdesi Bir Sonsuzluk Perdesidir.” Hayal Perdesi Sinema Dergisi 21: 32-41.
- Stam, Robert, Robert Borgoyne ve Sandy Flitterman-Lewis, 1992. New Vocabularies in Film Semiotic. Londra: Routledge.
- Tanpınar, Ahmet Hamdi. 1999. Huzur. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Tanpınar, Ahmet Hamdi. 2000. Yaşadığım Gibi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Tanpınar, Ahmet Hamdi. 2016. Beş Şehir. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Yavuz, Hilmi. 2010. “Derviş Zaim Filmlerinde İslam Estetiğin Yeniden İnşası: Cenneti Beklerken ve Nokta.” Derviş Zaim Sineması: Toplumsalın Eleştirisinden Geleneğin Estetiğine Yolculuk içinde, editör Aslıhan Doğan Topçu, 190-194. Ankara: De Ki Yayınları.
- Zaim, Derviş. 2007. “Derviş Zaim: Sinema Sanatının Seyirciyle Barışık Olması Gerektiğine İnanıyorum.” Sinema Söyleşileri: Boğaziçi Üniversitesi Mithat Alam Film Merkezi Söyleşi, Panel ve Sunum Yıllığı 2006 içinde, editörler Başak Deniz Özdoğan ve Ayşegül Oğuz, 71-88. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
- Zaim, Derviş. 2008. “Odaklandığın Şey Kendi Gerçeğindir: Türkiye Sineması, Alüvyonik Türk Sineması ve Uluslararası Kabul, 1. Bölüm.” Altyazı 78: 48-55.
- Zaim, Derviş. 2018. “Türkler Yapı Bozumunun Ustalarıdır.” TRT Akademi 5: 362-372.
- ISSN: 2148-7219
- Yayın Aralığı: 2
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Sosyal Medyanın Reklamcılıktaki Rolü: Instagram Üzerine Bir Araştırma
Zafer KIYAN, Ergin Şafak DİKMEN
Belleğin Mekânından Mekânın Belleğine: Kavramsal Bir Tartışma
Demokrat Parti ve Radyo: Bir Islahat Girişimi (1954)
Sosyal Medya Çağında Gazetecilik ve İnovasyon: Twitter’da Gazetecilik Pratikleri Üzerine Bir Analiz
Derviş Zaim Sinemasını Tersten Okumak: Üç Perde Yapısına Sızan Metasinema
Dijital Hediyeleşme Kültürü Bağlamında Hayran Altyazıları: Puzzle Fansub Topluluğu