Meltem DÜZGÜN, Banu CİNGÖZ-ULU, Gülden SAYILAN

SAĞ KANAT YETKECİLİĞİ: KAVRAMSALLAŞTIRMA, ÖLÇÜM VE TÜRKİYE’DEKİ BULGULARA DAİR SİSTEMATİK BİR DERLEME

Sağ kanat yetkeciliği (SKY) olgusu sosyal psikoloji alanının ve özellikle de gruplar arası ilişkiler araştırmalarının en ilgi çekici konularından biri olagelmiştir. Dünya’nın çeşitli yerlerinde ve Türkiye’de yapılan araştırmalar sağ kanat yetkeciliğinin pek çok sosyopolitik tutumla ilişkili bir değişken olduğunu ortaya koymaktadır. Bu olgu, genel olarak geleneksellik, otoriteye boyun eğme ve toplumsal otoritenin koyduğu kuralları esneten ya da onlara uymayan kişileri cezalandırma arzusu gibi özellikleriyle tanımlanmaktadır (Altemeyer, 1996, s. 8, 1998, s. 85-86). Bu çalışma sağ kanat yetkeciliğinin kavramsallaştırılmasına, ölçülmesine ve Türkiye’deki sağ kanat yetkeciliği ile ilgili araştırmalara ilişkin sistematik bir derleme niteliği taşımaktadır. Sağ kanat yetkeciliğinin Türkiye’deki ölçümleri, Altemeyer tarafından 1996 yılında geliştirilmiş ölçeğin farklı adaptasyonlarına dayanmaktadır. Ancak gerek sağ kanat yetkeciliğinin kavramsallaştırılmasına yönelik, gerekse kullanılan ölçeklere dair dünyadaki süregelen tartışmalarla beraber Türkiye’deki ölçümlerde karşılaşılan sorunlar nedeniyle ölçeğe dair soru işaretleri bulunmaktadır. Dünyadaki tartışmalar, SKY’nin kavramsallaştırılmasına, Altemeyer’in SKY ölçeğinin alt boyutlarıyla beraber tutarlılığına, farklı ölçeklerle tutarlılığına ve kültürel geçerliliğine yapılan eleştirilerden oluşmaktadır. Ek olarak, Türkiye’de kullanılan ölçeklerde tutarlılıkla ilgili problemlerin bulunmasının yanı sıra, SKY ölçeğinin Altemeyer’ın belirttiğinin aksine tekli faktör yapısına sahip olmamasının sorun yarattığı düşünülmektedir. Ayrıca, görece uzun olan bu ölçek için daha iyi hazırlanmış bir kısa formun gerekli olduğu sonuçlarına varılabilir. Tüm bunlardan yola çıkarılarak, mevcut problemlerin giderilmesi ve de Türkiye’deki SKY alanyazınının daha sağlam temellere oturabilmesi için önemli görülen önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Sağ kanat yetkeciliği, Yetkecilik, Yetkeci kişilik, Türkiye

RIGHT-WING AUTHORITARIANISM: CONCEPTUALIZATION, MEASUREMENT AND A SYSTEMATIC REVIEW OF FINDINGS IN TURKEY

Right-wing authoritarianism (RWA) is one of the most interesting topics in social psychology, especially in intergroup relations research. Studies conducted in various regions of the world and Turkey reveal that RWA is associated with various sociopolitical attitudes. This phenomenon is generally defined by traditionalism, submission to authority, and the desire to punish those who bend the rules set by social authority or do not comply (Altemeyer, 1996, p. 8, 1998, p. 85-86). This study presents a systematic review related to the conceptualization and measurement of RWA as well as the studies related to RWA in Turkey. Measurements of RWA in Turkey are based on different adaptations of the scale developed by Altemeyer in 1996. However, in addition to debates on the conceptualization of RWA and the scales used, there are question marks about the scale due to the measurement problems encountered in Turkey. The debates in the world consist of criticism related to the conceptualization of RWA, the consistency of Altemeyer's RWA scale with its sub-dimensions and with different scales, and its cultural validity. There are problems with consistency in the scales used in Turkey, and the RWA scale does not have a single factor structure, contrary to what Altemeyer suggested. In addition, it can be concluded that a better prepared short form is required for this relatively long scale. Based on all these, some critical suggestions have been made to eliminate the existing problems and put the RWA literature in Turkey on a more solid foundation.

Keywords:

Right-wing Authoritarianism, Authoritarianism, Authoritarian personality, Turkey,

PDF

___

Adorno, T. W., Frenkel-Brunswik, E., Levinson, D. J. ve Sanford, R. N. (1950). The Authoritarian Personality. New York: Harper.
Aho, J. (2020). Revisiting authoritarianism. Critical Sociology, 46(3), 329–341. doi: 10.1177/0896920519830749
Akrami, N. ve Ekehammar, B. (2006). Right-wing authoritarianism and social dominance orientation: Their roots in big-five personality factors and facets. Journal of Individual Differences, 27(3), 117–126. doi: 10.1027/1614-0001.27.3.117
Altemeyer, B. (1996). The Authoritarianism Specter. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Altemeyer, B. (1998). The other "authoritarian personality". Advances In Experimental Social Psychology, 30(131), 47–92. doi: 10.1016/S0065-2601(08)60382-2
Asbrock, F., Sibley, C. G. ve Duckitt, J. (2010). Right-wing authoritarianism and social dominance orientation and the dimensions of generalized prejudice: A longitudinal test. European Journal of Personality. doi: 10.1002/per.746
Avcı, N. (2014). The Investigation of Attitudes toward the Solution of Kurdish Question in Terms of Basic Human Values (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: http://etd.lib.metu.edu.tr/upload/12617621/index.pdf
Balaban, Ç. D. (2013). The roles of intergroup threat, social dominance orientation and right-wing authoritarianism in predicting Turks’ prejudice toward Kurds. (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: http://etd.lib.metu.edu.tr/upload/12616457/index.pdf
Brown, R. (2004). The authoritarian personality and the organization of attitudes. J.T. Jost ve J. Sidanius (Ed.), Political Psychology: Key Readings (s. 39–68) içinde. New York: Psychology Press.
Costello, T. H., Bowes, S. M., Stevens, S. T., Waldman, I. D., Tasimi, A., & Lilienfeld, S. O. (2021). Clarifying the structure and nature of left-wing authoritarianism. Journal of Personality and Social Psychology. Advance online publication. https://doi.org/10.1037/pspp0000341
Çağlar Akoğlu, S. (2014). Ekolojik İkilemler ve Hayvan hakları: Yetkecilik, Sosyal Baskınlık Yönelimi ve Değerler Açısından Bir İnceleme (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=gyLHMouPes-CvnhRcjQsKTAVwWbqND28_nrf_-L1tXHwarZ1WJH5WVt8d2lHZi79
Duckitt, J. (1989). Authoritarianism and group identification: A new view of an old construct. Political Psychology, 10(1), 63-84. doi: 10.2307/3791588
Duckitt, J. (1993). Right-wing authoritarianism among white South African students: Its measurement and correlates. The Journal of Social Psychology, 133(4), 553–563. doi: 10.1080/00224545.1993.9712181
Duckitt, J. (2001). A dual-process cognitive-motivational theory of ideology and prejudice. Advances in Experimental Social Psychology Volume 33, 41–113. doi: 10.1016/s0065-2601(01)80004-6
Duckitt, J. (2006). Differential effects of right wing authoritarianism and social dominance orientation on outgroup attitudes and their mediation by threat from and competitiveness to outgroups. Personality and Social Psychology Bulletin, 32(5), 684–696. doi: 10.1177/0146167205284282
Duckitt, J. ve Bizumic, B. (2013). Multidimensionality of right-wing authoritarian attitudes: Authoritarianism-conservatism-traditionalism. Political Psychology, 34(6), 841–862. doi: 10.1111/pops.12022
Duckitt, J., Bizumic, B., Krauss, S. W. ve Heled, E. (2010). A tripartite approach to right-wing authoritarianism: The authoritarianism-conservatism-traditionalism model. Political Psychology, 31(5), 685–715. doi: 10.1111/j.1467-9221.2010.00781.x
Duckitt, J. ve Fisher, K. (2003). The impact of social threat on worldview and ideological attitudes. Political Psychology, 24(1), 199–222. doi: 10.1111/0162-895x.00322
Duckitt, J. ve Sibley, C. G. (2007). Right wing authoritarianism, social dominance orientation and the dimensions of generalized prejudice. European Journal of Personality, 21(2), 113-130. doi: 10.1002/per.614
Duncan, L. E., Peterson, B. E. ve Winter, D. G. (1997). Authoritarianism and gender roles: Toward a psychological analysis of hegemonic relationships. Personality and Social Psychology Bulletin, 23(1), 41–49. doi: 10.1177/0146167297231005
Duriez, B. ve van Hiel, A. (2002). The march of modern fascism. A comparison of social dominance orientation and authoritarianism. Personality and Individual Differences, 32(7), 1199–1213. doi: 10.1016/s0191-8869(01)00086-1
Düzgün, M. (2019). (Yüksek Lisans Tezi). Gender-congruent leadership style and prejudiced personality in relation with job/leader satisfaction and trust. Erişim adresi: https://etd.lib.metu.edu.tr/upload/12624064/index.pdf
Ekehammar, B., Akrami, N., Gylje, M. ve Zakrisson, I. (2004). What matters most to prejudice: Big five personality, social dominance orientation, or right‐wing authoritarianism? European Journal of Personality, 18(6), 463–482. doi: 10.1002/per.526
Erkurt, A. (2015). Kadına Yönelik Şiddet: Çelişik Duygulu Cinsiyetçilik, Yetkecilik ve Sosyal Baskınlık Yönelimi Açısından Bir İnceleme (Yüksek lisans tezi). Erişim Adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=jamQQ7c699KLQnRdysjMaA&no=Ho9s_T5yPL6VPd9dhCgGjQ
Feldman, S. (2003). Enforcing social conformity: A theory of authoritarianism. Political Psychology, 24(1), 41–74. doi: 10.1111/0162-895x.00316
Feldman, S. ve Stenner, K. (1997). Perceived threat and authoritarianism. Political Psychology, 18(4), 741–770. doi: 10.1111/0162-895x.00077
Funke, F. (2005). The dimensionality of right-wing authoritarianism: Lessons from the dilemma between theory and measurement. Political Psychology, 26(2), 195–218. doi: 10.1111/j.1467-9221.2005.00415.x
Güldü, Ö. (2011). Sağ kanat yetkeciliği ölçeği: Uyarlama çalışması (Right-Wing Authoritarianism Scale: The Adaptation Study). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (Ankara University Journal of Social Sciences), 2(2), 27-51. Erişim adresi: https://ssrn.com/abstract=3285142
Gümüş, A. ve Gömleksiz, M. (1999). Din, milliyetçilik ve otoriteryenizm: Lise ve üniversite gençliği üstüne 1945'lerden günümüze toplumlararası karşılaştırmalı bir araştırma. Eğitim-Sen Yayınları Araştırma Dizisi, 3.
Göregenli, M. (2010). Farklı toplumsal gruplarda Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne girişine yönelik tutumlar (Proje No. 107K082), TÜBİTAK. Erişim adresi: https://app.trdizin.gov.tr/ara?from=1960&to=2021&database=Proje&query=TRDDocument.project_number-AND-107K082&order=score-DESC
Manson, J. H. (2020). Right-wing Authoritarianism, Left-wing authoritarianism, and pandemic-mitigation authoritarianism. Personality and Individual Differences, 167, 110251. https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110251.
Hasta, D. ve Karaçanta, H. (2017). Yetkecilik, Sosyal Baskınlık Yönelimi ve Siyasal Görüş. Türk Psikoloji Yazıları, 20(40), 23–34. https://www.psikolog.org.tr/tr/yayinlar/dergiler/1031828/tpy1301996120170000m000016.pdf
Hasta, D. ve Dönmez, A. (2009). Yetkecilik ve bilişsel karmaşıklık düzeyi ile siyasal ideoloji arasındaki ilişki. Türk Psikoloji Dergisi, 24(64), 19–29. https://bursa.psikolog.org.tr/tr/yayinlar/dergiler/1031828/tpd1300443320090000m000115.pdf
Halkjelsvik, T. ve Rise, J. (2014). Social dominance orientation, right-wing authoritarianism, and willingness to help addicted individuals: The role of responsibility judgments. Europe’s Journal of Psychology,10(1), 27-40. doi: 10.5964/ejop.v10i1.669
Hetherington, M. ve Suhay, E. (2011). Authoritarianism, threat, and Americans’ support for the war on terror. American Journal of Political Science, 55(3), 546–560. doi: 10.1111/j.1540-5907.2011.00514.x
Hodson, G. ve Costello, K. (2007). Interpersonal disgust, ideological orientations, and dehumanization as predictors of intergroup attitudes. Psychological Science, 18(8), 691–698. doi: 10.1111/j.1467-9280.2007.01962.x
Hunsberger, B., Owusu, V. ve Duck, R. (1999). Religion and prejudice in Ghana and Canada: Religious fundamentalism, right-wing authoritarianism, and attitudes toward homosexuals and women. The International Journal for the Psychology of Religion, 9: 181–194. doi: 10.1207/s15327582ijpr0903_2
Hasta, D., & Karaçanta, H. (2017). Yetkecilik, sosyal baskınlık yönelimi ve siyasal görüş. Türk Psikoloji Yazıları, 20(40), 23–34.
Lavine, H., Lodge, M. ve Freitas, K. (2005). Threat, authoritarianism, and selective exposure to information. Political Psychology, 26(2), 219–244. doi: 10.1111/j.1467-9221.2005.00416.x
Ludeke, S., Johnson, W. ve Bouchard, T. J. (2013). “Obedience to traditional authority:” A heritable factor underlying authoritarianism, conservatism and religiousness. Personality and Individual Differences, 55(4), 375–380. doi: 10.1016/j.paid.2013.03.018
Manganelli Rattazzi, A. M., Bobbio, A. ve Canova, L. (2007). A short version of the right-wing authoritarianism (RWA) scale. Personality and Individual Differences, 43(5), 1223–1234. doi: 10.1016/j.paid.2007.03.013
Martin, J. L. (2001). The authoritarian personality, 50 years later: What questions are there for political psychology? Political Psychology, 22(1), 1–26. doi: 10.1111/0162-895x.00223
McColosky, H. ve Chong, D. (1985). Similarities and differences between left-wing and right-wing radicals. British Journal of Political Science, 15(3), 329-363. 10.1017/S0007123400004221
McCrae, R. R. ve Costa, P. T., Jr. (1999). A five-factor theory of personality. L.A. Pervin ve O.P. John (Ed.), Handbook of personality: Theory and research (2. bs., s. 139–153), içinde. New York: Guilford.
Nicol, A. A. M. ve Rounding, K. (2013). Alienation and empathy as mediators of the relation between social dominance orientation, right-wing authoritarianism and expressions of racism and sexism. Personality and Individual Differences, 55(3), 294–299. doi: 10.1016/j.paid.2013.03.009
Pratto, F., Sidanius, J., Stallworth, L. M. ve Malle, B. F. (1994). Social dominance orientation: A personality variable predicting social and political attitudes. Journal of Personality and Social Psychology, 67, 741-763. doi: 10.1037/0022-3514.67.4.741
Reynolds, K. J., Turner, J. C., Haslam, S. A. ve Ryan, M. K. (2001). The role of personality and group factors in explaining prejudice. Journal of Experimental Social Psychology, 37(5), 427–434. doi: 10.1006/jesp.2000.1473
Rokeach, M. (1956). Political and religious dogmatism: An alternative to the authoritarian personality. Psychological Monographs: General and Applied, 70(18), 1–43. doi: 10.1037/h0093727
Saucier, G. (2000). Isms and the structure of social attitudes. Journal of Personality and Social Psychology, 78(2), 366–385. doi: 10.1037/0022-3514.78.2.366
Sayılan, G. (2018). Worldviews and ideological orientations: An integration of polarity theory, dual process model, and moral foundations theory. (Doktora Tezi). Erişim adresi: http://etd.lib.metu.edu.tr/upload/12622386/index.pdf Sayılan, G., Türkoğlu, B. ve Cingöz-Ulu, B. (2020). Keeping my distance: Prejudice towards transwomen and its socio-political and moral predictors. Psychology and Sexuality, 11(1-2), 135–149. doi: 10.1080/19419899.2019.1686055
Sibley, C. G. ve Duckitt, J. (2008). Personality and prejudice: A meta-analysis and theoretical review. Personality and Social Psychology Review, 12(3), 248–279. doi: 10.1177/1088868308319226
Sibley, C. G. ve Duckitt, J. (2010). The ideological legitimation of the status quo: Longitudinal tests of a social dominance model. Political Psychology, 31(1), 109–137. doi: 10.1111/j.1467-9221.2009.00747.x
Sibley, C. G., Robertson, A. ve Wilson, M. S. (2006). Social dominance orientation and right-wing authoritarianism: Additive and interactive Effects. Political Psychology, 27(5), 755–768. doi: 10.1111/j.1467-9221.2006.00531.x
Sidanius, J., & Pratto, F. (1999). Social Dominance An Intergroup Theory of Social Hierarchy and Oppression. Cambridge University Press.
Stellmacher, J. ve Petzel, T. (2005). Authoritarianism as a group phenomenon. Political Psychology, 26(2), 245–274. doi: 10.1111/j.1467-9221.2005.00417.x
Stone, W. F. (1980). The Myth of Left-Wing Authoritarianism. Political Psychology, 2(3/4), 3–19. https://doi.org/10.2307/3790998
Sönmez, B. (2014). Politik Güven: Dindarlık, Yetkecilik, Sistemi Meşrulaştırma ve Değerler Açısından Bir İnceleme (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=gyLHMouPes-CvnhRcjQsKfirNUgNkAVN0wMPRQ0o3euD6HDxL9bm399Fzlb659o9
Thomas, C. A. ve Esses, V. M. (2004). Individual differences in reactions to sexist humor. Group Processes ve Intergroup Relations, 7(1), 89–100. doi: 10.1177/1368430204039975
Toy Kaplan, G. (2021). Yetkeciliğin Ve Sosyal Baskınlık Yöneliminin Çevrecilikle İlişkisinde Tehdit Algısı Ve Psikolojik Mesafenin Rolü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
van Hiel, A., Cornelis, I., Roets, A. ve de Clercq, B. (2007). A comparison of various authoritarianism scales in Belgian Flanders. European Journal of Personality, 21(2), 149–168. doi: 10.1002/per.617
Vilanova, F., Milfont, T. L., Cantal, C., Koller, S. H. ve Costa, Â. B. (2020). Evidence for cultural variability in right-wing authoritarianism factor structure in a politically unstable context. Social Psychological and Personality Science, 11(5), 658–666. doi: 10.1177/1948550619882038
Weber, C. ve Federico, C. M. (2007). Interpersonal attachment and patterns of ideological belief. Political Psychology, 28(4), 389-416. doi: 10.1111/j.1467-9221.2007.00579.x
Whitley, B. E. (1999). Right-wing authoritarianism, social dominance orientation, and prejudice. Journal of Personality and Social Psychology, 77(1), 126–134. doi: 10.1037/0022-3514.77.1.126
Wilson, M. S. ve Sibley, C. G. (2012). Social dominance orientation and right-wing authoritarianism: Additive and interactive effects on political conservatism. Political Psychology, 34(2), 277–284. doi: 10.1111/j.1467-9221.2012.00929.x
Zakrisson, I. (2005). Construction of a short version of the right-wing authoritarianism (RWA) scale. Personality and Individual Differences, 39(5), 863-872. doi: 10.1016/j.paid.2005.02.026