İbn Hazm’ın Mürcie’den Saydığı Ekollerin İman Tanımlarına Yönelttiği Eleştiriler

Mürcie, siyasî ve itikadî bir fırka olarak büyük günah işleyenlerin durumlarını Allah’a havale edip, dini anlamdaki sorumlulukları hakkında fikir beyan etmeyen kişilere verilen ortak bir isimdir. Bununla beraber Mürcie hakkında “amelleri niyet ve inançtan sonraya bırakanlar”, “büyük günah işleyenlere ümit verenler” veya “imanı sırf dille ikrardan ibaret görenler” şeklinde çeşitli isimlendirilmeler de yapılmıştır. Mürcie, Emevîler’in Hâricîler ve onların dışında diğer muhaliflerine karşı acımasız davranışlarına ve mevâlîyi küçük görmelerine, özellikle de Müslümanların birbirlerini öldürmelerine tepki olarak ortaya çıkmış, uzlaşmacı ve ümmetin birliğini savunan bir ekoldur. İʻtikadî, siyasî, fıkhî ve tasavvufî konularda pek çok görüş ortaya koyan Mürcie, daha çok iman nazariyeleriyle dikkat çekmiştir. İslam kaynaklarında onlardan söz edilirken özellikle iman hakkındaki görüşleri üzerinde durulmuş ve onlara çeşitli eleştiriler yapılmıştır. İbn Hazm, Tarih, Coğrafya Dinler Tarihi, Kelam, Fıkıh ve daha başka alanlarda derin bilgi sahibi olan Endülüslü Müslüman âlimlerden biridir. O, yazdığı eserlerinde bu disiplinlerin kapsamına giren konulara dair kendi görüşlerini ortaya koymuştur. Bununla beraber yanlış gördüğü, kendi düşüncesine aykırı bulduğu kişi ve fırkaları düşüncelerini eleştirmekten çekinmemiştir.Bu çalışmada İbn Hazm’ın benimsediği Ehl-i Sünnetin iman anlayışı çerçevesinde imanın tanımının ve kapsamının ne olduğu ortaya konulmaya çalışılacak İbn Hazm’ın kendi iman anlayışına uymayan diğer ekolleri Mürcie’den sayıp onlara yönelttiği eleştiriler ve bu ekollerin iman hakkındaki görüşlerinin yanlışlığını ortaya koymak adına getirdiği deliller ele alınacaktır.

The Crıtıcısım Of Ibn Hazm Towards The Definitions Of Faith Of Theological Ecoles Considered As Murjiah

As a political and theological sub-sect (firka), the Murji’ah who postpone the judgment on committers of major sins is a common name given to people that leave the status of those who commit major sins to Allah and do not express their opinions about the spiritual responsibilities of these major sinners. Along with this, various names were made about Murji’ah as "those who leave deeds (‘amal) after intention and belief", "those who give hope to those who commit major sins" or “those who see that faith consists only spoken confession by the tongue”. Murji’ah is a compromising political sub-sect that defends the unity of the Ummah, which emerged as a reaction to the ruthless attitude of the Umayyads towards the Kharijites and their other opponents other than the Kharijites and their contempt for Mawali (non-Arabs), especially the killing of Muslims each other. Murji’ah, who express many views on religious, political, fiqh and sufistical issues, stood out mostly with the theories of faith (Imaan). While mentioning them in Islamic sources, their views on faith were emphasized and various criticisms were made to them. In this context, Ibn Hazm is one of the Andalusian Muslim scholars who has a deep knowledge of History, Geography, History of Religions, Kalam (Islamic Theology), Fiqh (Islamic Jurisprudence) and other disciplines. He also revealed his own views on the issues that these disciplines included in his works. However, he did not hesitate to criticize the thoughts of the people and sub-sects that he considered to be wrong and contrary to his own thoughts. In this study, it will be tried to reveal what is the definition and scope of faith within the framework of the faith understanding of the Ahl as-Sunnah adopted by Ibn Hazm. In addition, Ibn Hazm's criticisms towards other theological ecoles that do not conform to his understanding of faith considered as Murji’ah and the evidences brought by him in order to reveal the wrongness of views of these ecoles on faith will be discussed.

PDF

___

Apaydın H. Y. (1999). “İbn Hazm”, DİA, İstanbul: TDV Yayınları, 20/58-51
Bağdâdî, A. (ts). el-Farku beyne’l-firak. Kahire: Mektebetu İbn Sînâ.
Buhârî, E.A. (2002). el-Camiu’s-sahih. Dımeşk: Daru İbn Kesir.
Ebu Hanife, N. (2017). Fıkhu’l-Ekber, İmam Azam’ın Beş Eseri. Çev. Mustafa Öz, 13. Baskı İstanbul: İfav Yayınları.
İbn Hallikân, A. (1968). Vefeyâtu’l-a‘yân, ve ebnâu ebnâi’z-zaman. Thk. Dr. İhsan Abbas, Beyrut: Daru Sadır.
İbn Hazm, E.M. (2017). el-Fasl Dinler ve Mezhepler Tarihi. Çev. Halil İbrahim Bulut, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
-----------------(1996). el-Fasl fi’l-milel el-ehvai ve’n-nihal. Dr. Muhammed İbrahim Nasr, Dr. Abdurrahman Ümeyre, Beyrut: Daru’l-Cil.
------------------(2016). Tavku’l-hemame fi’l-ülfeti ve’l-üllefi. Kahire: Muessesetu Hindavi.
------------------(2018). et-Takrib li haddi’l-Mantık, Mantık ve Dini ilimler. Çev. İbrahim Çapak, Yusuf Arıkaner, İstanbul: TYEK Başkanlığı Yayınları.
-----------------(2009). ed-Durre fima yecibu i‘tikaduhu.
Thk. Abdulhayy et-Türkmanî, Beyrut: Daru İbn Hazm, ----------------(2004). el-Usûl ve’l-furû‘. Thk, tlk, tsh, Dr.
Atıf İrakî, Dr. Semir Fadlullah Ebu Vafiye, Dr. İbrahim Hallal, Kahire: Mektebetu’s-sikafetu’d-diniyye.
Karadaş C. (2009). “İbn Hazm ve Eş‘ârîlik Eleştirisi” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18/1, Bursa: 89-102.
Kutlu S. (2006). “Mürcie” Maddesi, DİA., İstanbul: TDV Yayınları, 32/41-54.
----------------(2018). Türklerin İslamlaşma Sürecinde Mürcie ve Tesirleri. 4. Baskı, Ankara: TDV Yayınları.
Öz M. (2014). Başlangıçtan Günümüze İslam Mezhepleri Tarihi. 3. Baskı, İstanbul: Ensar Yayınları.
Serdar M. (2005). İbn Hazm’ın Kelâmî Görüşleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
-----------------(2015). İbn Hazm’ın Eş‘arî Kelâmına Yönelik Eleştirileri, Uluslararası İmam Eş‘arî ve Eş‘arîlik Sempozyumu Bildirileri, İstanbul: Beyan Yayınları, 2/89-120.
Şehristânî, T. (1998). el-Milel ve’n-nihal. Thk. Emir Ali Mehna Ali Hasan Fauʻr, 7. Baskı, Beyrut: Daru’l- Marife.
Türcan G. (2011). “Ehl-i Sünnetin İman Tanımı Hakkında İbn Hazm’ın Eleştirilerinin Değerlendirilmesi” Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Isparta: 26/1, 65-79.
Üveys A. (1998). İbn Hazm el-Endelûsî ve cuhuduhu fi’l- bahsi’t-tarihî ve’l-hedarî. Kahire: İkinci baskı.
Üzüm İ. (2004). “Mezhep” maddesi, DİA., Ankara: TDV Yayınları, 29/537-542.
Zehebî, Ş. (1994). Tarihu’l-İslam ve vefayatu’l-meşahiri ve’l-aʻlam. Thk. Ömer Abduselam Tedmuri, Beyrut: DaruTurasi’l-Arabi.