Toplumsal Hareketlerin Siyaset Psikolojisi Kavramları ile İncelenmesi: Arap Baharı Sürecinde Tunus ve Mısır

Siyaset bilimi ve psikoloji disiplinlerinin sınırları içerisinde şekillenen siyaset psikolojisi alanı; insanların, grupların ve devletlerin siyasal davranışlarını, insanların duygu durumları ile ilişkilendirerek anlamlandırılmasında yardımcı olmaktadır. Toplumsal hareketlerin oluşum süreci, katılımcıları, karşıtlıkları, devamlılığı, yaygınlaşması ve gelişimi itibariyle birçok ihtilaflı kuram ve kavramın ortaya çıkmasına neden olmuş ve her iki disiplininin akademik yazınında kendine yer bulmuştur. Toplumsal hareketlerin, insanların siyasal davranış üretebilecekleri motivasyonlar ile oluşmaları, bu sürecin siyaset psikolojisi kavramlarıyla incelenmesinin yolunu açmıştır. 2010 yılının sonunda başlayan Arap Baharı hareketleri, Ortadoğu siyasal tarihinde önemli bir dönüm noktasını oluşturmaktadır. Tunus’ta başlayan protestoların internetteki Facebook, Twitter ve YouTube gibi sosyal ağ veya paylaşım siteleri ve El Jezire gibi uydu üzerinden yayın yapan kuruluşlar aracılığıyla yayılarak uluslararası boyutta seslerini duyurmaları ve büyük ölçüde lidersiz olarak gelişmeleri, Arap Baharı hareketlerini daha önceki toplumsal hareketlerden farklılaştırmıştır. Bu nedenle bu çalışmada Arap Baharı hareketleri “meydan hareketleri” olarak tanımlanmış ve değerlendirilmiştir. Bu kapsamda çalışmanın amacı, Arap Baharı sürecinde önemli bir yer tutan Tunus ve Mısır’daki toplumsal hareketlerin siyaset psikolojisi kavramlarından yararlanarak analiz edilmesi ve açıklanmasıdır. Bu amaç doğrultusunda, toplumsal hareket kuramları, akademik literatürdeki tartışmalardan beslenerek incelenmiş, Arap Baharı hareketleri meydan hareketleri olarak tanımlanmış ve Tunus ve Mısır’da 2011 yılında rejim değişikliklerine yol açan gelişmeler de ‘duygular’, ‘siyasallaşmış ortak kimlikler’ ve ‘göreli yoksunluk’ kavramları çerçevesinde açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Arap Baharı, Siyaset Psikolojisi, Duygular, Siyasallaşmış Ortak Kimlikler, Göreli Yoksunluk

PDF

___

Allagui, I. ve Kuebler, J. (2011). The Arab Spring and the role of ICTs: Editorial introduction. International Journal of Communication, 5, 1435–1442. Erişim adresi: https://www.academia.edu/27870502/The_Arab_Spring_and_the_Role_of_ICTs_Introduction
Allinson, J. (2015). Class forces, transition and the Arab uprisings: A comparison of Tunisia, Egypt and Syria. Democratization, 22(2), 294-314. doi: https://doi.org/10.1080/13510347.2015.1010812
Anderson, L. (2011). Demystifying the Arab Spring: Parsing the differences between Tunisia, Egypt, and Libya. Foreign Affairs, 90(3), 2-7. Erişim adresi: https://www.foreignaffairs.com/articles/libya/2011-04-03/demystifying-arab-spring
Babacan, M. E. (2011). Sosyal medya ve Arap Baharı. Akademik İncelemeler Dergisi, 6(2), 63–91. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/17775
Budak, S. (2000). Psikoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Castells, M. (2013). İsyan ve umut ağları: İnternet çağında toplumsal hareketler, (E. Kılıç, Çev.). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Cottam, M., Mastors, E., Preston, T. ve Dietz, B. (2017). Siyaset psikolojisine giriş (E. Şenol, Çev.). Ankara: BB101 Yayınları.
Coşkun, E., R. (2019). The role of emotions during the Arab Spring in Tunisia and Egypt in light of repertoires. Globalizations, 16(7), 1198-1214. doi: https://doi.org/10.1080/14747731.2019.1578017
Dornschneider, S. (2021). Hot contention, cool abstention. Positive emotions and protest behavior during the Arab Spring. New York: Oxford University Press.
Durac, V. (2013). Protest movements and political change: An analysis of the Arab uprisings of 2011. Journal of Contemporary African Studies, 31(2), 175-193. doi: https://doi.org/10.1080/02589001.2013.783754
El-Baghdadi, I. (2011, 2 Şubat). Asmaa Mahfouz's vlog on the eve of the revolution [Video] Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=1UUbVr3eB9c&list=PLhYH58DuzFHmvEqk9UwQisWQ2gi2PJC7&index=5 (Erişim Tarihi: 18.08.2020).
Egypt revolution 2011 Demonstrators vs police fighting. (2011, 30 Ocak). [Video] Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=dBtYLBQPRGQ (Erişim Tarihi: 18.08.2020).
Gelvin, J. L. (2015). The Arab uprisings: What everyone needs to know. Oxford: Oxford University Press.
Giddens, A. (2010). Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da internet: Tedbirli bir başlangıç (Ed. Antony Giddens), Sosyoloji Başlangıç Okumaları. İstanbul: Say Yayınları.
Gurr, T. R. (1970). Why men rebel. Princeton: Princeton University Press.
Hafez, S. (2012). No longer a bargain: Women, masculinity, and the Egyptian uprising. American Ethnologist, 3 9(1), 37–42. doi: https://doi.org/10.1111/j.1548-1425.2011.01344.x
Hinnebusch, R. (2015). Introduction: Understanding the consequences of the Arab uprisings – Starting points and divergent trajectories. Democratization, 22(2), 205-217. doi: https://doi.org/10.1080/13510347.2015.1010807
Howard, P. N., Hussain, M. M., Duffy, A., Freelon, D. Mari, W. ve Mazaid, M. (2011). What was the role of social media during the Arab Spring, Project on Information Technology and Political Islam, SSRN Electronic Journal, 1-30. Erişim adresi: https://deepblue.lib.umich.edu/bitstream/handle/2027.42/117568/2011_Howard-Duffy-Freelon-Hussain-Mari-Mazaid_PITPI.pdf?sequence=1andisAllowed=y
Jasper, J. J. (2002). Ahlaki protesto sanatı: Toplumsal hareketlerde kültür, biyografi ve yaratıcılık, (S. Öner, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Johnston, H., Larana, E. ve Gusfield, J. R. (1999). Kimlikler, şikayetler ve yeni sosyal hareketler. K. Çayır (Ed.), Yeni sosyal hareketler: Teorik açılımlar (s. 131-161) içinde. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Kennedy, H. (1992). Anger and irritability. British Journal of Psychiatry, 161(2), 145-153. doi: https://doi.org/10.1192/bjp.161.2.145
Klandermans, B. (1984). Mobilization and participation in a social movement: Social psychological expansions of resource mobilization theory. American Sociological Review, 49(5), 583-600. doi: https://doi.org/10.2307/2095417
Kılavuz, T. (2020). Determinants of participation in protests in the Arab uprisings: Grievances and opportunities in Egypt and Tunisia. Uluslararası İlişkiler, 17(67), 81-96. doi: https://doi.org/10.33458/uidergisi.777327
Marcus, G. E., Nuuman, W. R. ve Mackuen, M. (2000). Affective intelligence and political judgement. IL: University of Chicago Press.
Merton, R. (1968). Social theory and social structure. New York: Free Press.
Noueihed, L. ve Warren, A. (2013). The battle for the Arab Spring: Revolution, counter-revolution and the making of a new era. New Haven: Yale University Press.
Novaco, R. W. (1975). Anger control: The development and evaluation of an experimental treatment. Lexington: Lexington Books.
Pearlman, W. (2013). Emotions and the microfoundations of the Arab Uprisings. Perspectives on Politics, 11(2), 387-409. doi: https://doi.org/10.1017/S1537592713001072
Protesters killed in Tunisia riots. (2011, 9 Ocak). [Video] Erişim adresi: https://www.aljazeera.com/news/africa/2011/01/2011191414183128.html (Erişim Tarihi: 17.08.2020).
Simon, B., Klandermans, B. (2001). Politicized collective identity: A social psychological analysis. American Psychologist 56(4), 319–331. doi: https://doi.org/10.1037/0003-066X.56.4.319
Solomon, T. (2018). Ontological security, circulations of affect and the Arab Spring. Journal of International Relations and Development, 21, 934–958. doi: 10.1057/s41268-017-0089-x
Taher, N. (2012). We are not women, We are Egyptians. City, 16(3), 369–376. doi: https://doi.org/10.1080/13604813.2012.687880
Tajfel, H. (1978). Social categorization, social identity and social comparison, (Ed. Henri Tajfel), Differentiation between social groups. London: Academic Press.
Tanrıverdi, N. (2011). Yaklaşan seçim öncesi Tunus’ta siyasal denklemler. Ortadoğu Analiz, 3(34), 5-20. Erişim adresi: https://www.orsam.org.tr//d_hbanaliz/5nebahat.pdf
Taylor, V. (2013). Social movement participation in the global society: Identity, networks, and emotions. J. vanStekelenburg, C. Roggeband, ve B. Klandermans (Ed.), The future of social movement research: Dynamics, mechanisms, and processes (s. 37-57) içinde. Minneapolis: The University of Minnesota Press.
Telci, İ. N. (2014). Mısır devrim sürecinde işçi hareketinin rolü. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 1(1), 81-112. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/159011
The death of fear (2015, 16 Aralık). [Video] Erişim adresi: https://www.aljazeera.com/program/the-rageh-omaar-report/2015/12/16/the-death-of-fear (Erişim Tarihi: 16.08.2020).
Tunisie Sidi Bouzid manifestations (2010, 19 Aralık). [Video] Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=qP0ZGsAD_6M&t=9s (Erişim Tarihi: 16.08.2020).
Tyler, T. R. ve Smith, H. J. (1995). Social justice and social Movements. IRLE Working Paper, 61(95), http://irle.berkeley.edu/workingpapers/61-95.pdf (Erişim Tarihi: 24.04.2020).
Underhill, H. (2019). Learning in social movements. Emotion, identity and Egyptian diaspora becoming ‘logically and emotionally invested’ in the continuing struggle. Australian Journal of Adult Learning, 59(3), 365-388. Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1237527.pdf
Wall, M. ve Zahed, S. E. (2011). I’ll be waiting for you guys: A YouTube call to action in the Egyptian revolution. International Journal of Communication, 5, 1333-1343. Erişim adresi: https://www.academia.edu/download/67262996/1241-5222-1-PB.pdf
Zomeren, M., Postmes, T. ve Spears, R. (2008). Toward an integrative social identity model of collective action: A quantitative research synthesis of three socio-psychological perspectives. Psychological Bulletin, 134(4), 504-535. doi: 10.1037/0033-2909.134.4.504
25 Jan 2011: The people demands regime steps down. (2011, 27 Ocak). [Video] Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=a49rZB-E4Oo (Erişim Tarihi: 18.08.2020).