AŞI KARARSIZLIĞI VE AŞI REDDİ KONUSUNA SOSYAL PAZARLAMA BAKIŞ AÇISINDAN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Öz Bu çalışma, halk sağlığı üzerinde önemli bir tehdit oluşturma potansiyeli olan aşı kararsızlığı ve reddi konusuna odaklanmaktadır. 19. yy’dan günümüze değin güçlenerek sürmekte olan aşı reddi hareketi, Türkiye’de de giderek artmakta ve çok sayıda uzman konuya dikkat çekmeye çalışmaktadır. Aşı reddi ve/veya kararsızlığı ile ilgili literatür incelendiğinde, konunun sosyal bilimcilerden ziyade sağlık bilimleri alanında fazlaca çalışıldığı görülmektedir. Halbuki sosyal bilim bakış açısının ve multi-disipliner yaklaşımların aşı reddi/kararsızlığı sorununa çözüm arayışlarında önemine giderek daha fazla dikkat çekilmektedir. Dolayısıyla bu çalışma alanda ortaya çıkan literatürü özetleyerek bir yandan sosyal bilimler alanındaki akademisyenlerin bu konuya yönelik dikkatlerini çekmeyi diğer taraftan ise sosyal pazarlama kapsamında konuya yönelik geliştirilebilecek stratejileri ve teorileri özetlemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada öncelikle aşı reddi ve kararsızlığı kavramları açıklanmakta, daha sonra bu konuya yönelik çözüm önerileri üretmek için kullanılan başlıca teoriler, sosyal pazarlama yaklaşımı içindeki çalışmalar ve tutum değişimi stratejileri özetlenmektedir. Literatür taraması sonucunda alanda yapılacak yeni çalışmalara ihtiyaç olduğu, bu yeni çalışmalarda sadece ret üzerinde değil aşı kararsızlığına öncelikle odaklanılması gerektiği, aşı kararsızı ya da reddi yapan ailelere doğru stratejilerin uygulanabilmesi için sosyal pazarlama bakış açısı ile hareket edilerek segmentasyon çalışmasına ihtiyaç olduğu ve son olarak konunun sosyal bilimlerin farklı alanlarından araştırmacılarca da çalışılarak daha zengin çözüm önerilerine ihtiyaç olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal pazarlama, Tutum değişimi stratejileri, Bölümlendirme, Aşı reddi, Aşı karasızlığı

PDF

___

Aker, A. A. (2018). Aşı Karşıtlığı, Toplum ve Hekim, 33(3), 175-186.
Argüt, N., Yetim, A. ve Gökçay, G. (2016). Aşı Kabulünü Etkileyen Faktörler, Çocuk Dergisi, 16(1-2), 16-24. doi:10.5222/j.child.2016.016
Arıcan, I. (2018). Sık Rastlanan Aşı Karşıtı İddialara Yanıtlar, Toplum ve Hekim, 33(3), 195-206.
Azap, A. (2018). Aşı Karşıtlığının Toplumsal Sonuçları, Toplum ve Hekim, 33(3), 217-219.
Badur, S. (2011). Aşı Karşıtı Gruplar ve Aşılara Karşı Yapılan Haksız Suçlamalar, ANKEM Dergisi, 25, 82-86. Erişim adresi: http://www.ankemdernegi.org.tr/ANKEMJOURNALPDF/ANKEM_25_Ek2_82_86.pdf
Bedford, H., Attwell, K., Danchin, M., Marshall, H., Corben, P. ve Leask, J. (2018). Vaccine hesitancy, refusal and access barriers: The need for clarity in terminology, Vaccine, 36, 6556-6558. doi: 10.1016/j.vaccine.2017.08.004
Broniatowski, D. A., Hilyard, K. M. ve Dredze, M. (2016). Effective vaccine communication during the disneyland measles outbreak, Vaccine, 34, 3225-3228. doi: 10.1016/j.vaccine.2016.04.044
Brown, A. L., Sperandio, M., Turssi, C. P., Leite, R. M. A., Berton, V. F., Succi, R. M., … Napimoga, M. H. (2018). Vaccine confidence and hesitancy in Brazil, Cad. Saúde Pública, 34(9), 1-12. doi: 10.1590/0102-311X00011618
Bozkurt, B. H. (2018). Aşı Reddine Genel Bir Bakış ve Literatürün Gözden Geçirilmesi, Kafkas J Med Sci, 8(1), 71-76. doi: 10.5505/kjms.2018.12754
Butler, R. ve MacDonald, N. E. (2015). Diagnosing the determinants of vaccine hesitancy in specific subgroups: The Guide to Tailoring Immunization Programmes (TIP), Vaccine, 33, 4176–4179. doi: 10.1016/j.vaccine.2015.04.038
Byström, E., Lindstrand, A., Likhite, N., Butler, R. ve Emmelin, M. (2014). Parental attitudes and decision-making regarding MMR vaccination in an anthroposophic community in Sweden-A qualitative study, Vaccine, 32, 6752-6757. doi: 10.1016/j.vaccine.2014.10.011
Cates, J. R., Diehl, S. J., Crandell, J. L. ve Coyne-Beasley, T. (2014). Intervention effects from a social marketing campaign to promote HPV vaccination in preteen boys, Vaccine, 32(33), 4171–4178. doi: 10.1016/j.vaccine.2014.05.044
Ceyhan, M. (2018). Aşının ve Aşılanmanın Önemi, Bilim ve Gelecek, 172, 12-13.
Çapanoğlu, E. (2018). Sağlık Çalışanı ve Ebeveyn Perspektifinden Çocukluk Çağı Aşılarının Reddi Niteliksel Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi, Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul). Erişim adresi: http://openaccess.acibadem.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11443/679/0015369.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Dubé, E., Gagnon, D., Ouakki, M., Bettinger, J. A., Guay, M., Halperin S., … MacDougall, H. (2016). Understanding Vaccine Hesitancy in Canada: Results of a Consultation Study by the Canadian Immunization Research Network, PLoS ONE 11(6), 1-16. doi:10.1371/journal.pone.0156118
Erdem, Ö., Toktaş, İ., Çelepkolu, T. ve Demir, V. (2017). Mop-Up Oral Polio Aşı Kampanyasında Aşıyı Reddetme Nedenleri: Bir Aile Sağlığı Merkezi Deneyimi, Konuralp Tıp Dergisi, 9(1), 19-23. doi: 10.18521/ktd.291931
Eskiocak, M. (2018). Aşılanmama Aşılatmama ve Türkiye’de “Aşı Reddi” Tartışmasına Kısa Bir Katkı, Toplum ve Hekim, 33(3), 220-222.
European Centre for Disease Prevention and Control. (2014). Social marketing guide for public health managers and practitioners. Erişim adresi: https://ecdc.europa.eu/sites/portal/files/media/en/publications/Publications/social-marketing-guide-public-health.pdf, Son erişim tarihi: 11 Aralık 2018.
European Centre for Disease Prevention and Control. (2018). Monthly measles and rubella monitoring report, November 2018. Erişim adresi: https://ecdc.europa.eu/sites/portal/files/documents/measles-rubella-monthly-monitoring-report-november-2018.pdf
Giambi, C., Fabiani, M., D’Ancona, F., Ferrara, L., Fiacchini, D., Gallo, T., … Rota, M. C. (2018). Parental vaccine hesitancy in Italy: Results from a national survey, Vaccine, 36, 779–787. doi: 10.1016/j.vaccine.2017.12.074
Gilkey, M. B., McRee A. L., Magnus B. E., Reiter, P. L., Dempsey, A. F., Brewer, N. T. (2016). Vaccination Confidence and Parental Refusal/Delay of Early Childhood Vaccines, PLoS ONE, 11(7), 1-12. doi:10.1371/journal.pone.0159087
Glanz, K. ve Rimer, B.K. (2005). Theory at a glance: A guide for health promotion practice (2nd Edition). National Cancer Institute (US). Washington, DC: NIH.
Glanz, K., Rimer, B.K. ve Viswanath, K. (2008). Health Behavior and Health Education: Theory, Research, and Practice (4th Edition). San Francisco, CA, US: Jossey-Bass.
Gowda, C., Schaffer,S. E., Kopec, K., Markel, A. ve Dempsey, A. F. (2013). Does the relative importance of MMR vaccine concerns differ by degree of parental vaccine hesitancy?, Human Vaccines & Immunotherapeutics, 9(2), 430-436. doi: 10.4161/hv.22065
Göktaş, B., Özdemir, M., Sülemiş, M. S., Akgün, D. ve Öcal, S. (2016, Mayıs). Antalya’da İlköğretim Okul Aşılarını Reddeden Ebeveynlerin Sosyodemografik Özellikleri ve Aşılamaya İlişkin Tutum ve Davranışları. 8. Temel Sağlık Hizmetleri Buluşması, İzmir.
Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü.(2014). 2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, T.C. Kalkınma Bakanlığı ve TÜBİTAK, Ankara, Türkiye.
İkiışık, H. (2018). Ebeveynlerin Aşı Kararı, Toplum ve Hekim, 33(3), 207-212.
Jarrett, C., Wilson, R., O’Leary, M., Eckersberger, E., ve Larson, H. J. (2015). Strategies for addressing vaccine hesitancy: A systematic review, Vaccine, 33, 4180–4190. doi: 10.1016/j.vaccine.2015.04.040
Karafillakis, E., Dinca, I., Apfel, F., Cecconi, S., Wurz, A., Takacs, J., … Larson, H. C. (2016). Vaccine hesitancy among healthcare workers in Europe: A qualitative study, Vaccine, 34, 5013-5020. doi: 10.1016/j.vaccine.2016.08.029
Karakaya, I. (2018). Otizm ve Aşılar Arasında Bir İlişki Var mı?, Toplum ve Hekim, 33(3), 213-216.
Lee, N. R. ve Kotler, P. (2011). Social marketing: influencing behaviors for good (4th ed). Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
MacDonald, N. E. (2015). The SAGE Working Group on Vaccine Hesitancy. Vaccine Hesitancy: Definition, Scope and Determinants, Vaccine, 33, 4161-4164. doi: 10.1016/j.vaccine.2015.04.036
MacDonald, N. E., Smith, J. ve Appleton, M. (2012). Risk communication, risk management and safety assessment: what can governments do to increase public confidence in their vaccine systems?, Biologicals, 40, 384–388. doi: 10.1016/j.biologicals.2011.08.001
McClure, C. C., Cataldi, J. R. ve O’Leary, S. T. (2017). Vaccine Hesitancy: Where We Are and Where We Are Going, Clinical Therapeutics, 39(8), 1550-1562. doi: 10.1016/j.clinthera.2017.07.003
McLeroy, K. R., Bibeau, D., Steckler, A., & Glanz, K. (1988). An ecological perspective on health promotion programs. Health Education Quarterly, 15, 351-377. doi: 10.1177/109019818801500401
Nowak, G. J., Gellin, B. G., MacDonald, N. E., ve Butler, R. (2015). Addressing vaccine hesitancy: The potential value of commercial and social marketing principles and practices, Vaccine, 33, 4204–4211. doi: 10.1016/j.vaccine.2015.04.039
Opel, D., Diekema, D., Lee, N. ve Marcuse, E. (2009). Social marketing as a strategy to increase immunization rates, Arch Pediatr Adolesc Med., 163(5), 432-437. doi: 10.1001/archpediatrics.2009.42
Öner, C., Çatak, B. ve Telatar, B. (2013, Nisan). Okul Aşılamalarında Başarı Oranları ve Aile Reddi. 8. İstanbul Aile Hekimliği Kongresi, İstanbul.
Ramanadhan, S., Galarce, E., Xuan, Z., Alexander-Molloy, J. ve Viswanath, K. (2015). Addressing the Vaccine Hesitancy Continuum: An Audience Segmentation Analysis of American Adults Who Did Not Receive the 2009 H1N1 Vaccine, Vaccines, 3, 556-578. doi: 10.3390/vaccines3030556
Repalust, A., Šević, S., Rihtar, S. ve Štulhofer, A. (2017). Childhood vaccine refusal and hesitancy intentions in Croatia: insights from a population-based study, Psychology, Health & Medicine, 22(9), 1045-1055. doi: 10.1080/13548506.2016.1263756
SAGE (2014). Report of the SAGE Working Group on vaccine hesitancy. Erişim adresi: http://www.who.int/immunization/sage/meetings/2014/october/1_Report_WORKING_GROUP_vaccine_hesitancy_final.pdf
SAGE Review. (2014). WHO SAGE working group dealing with vaccine hesitancy. In: Strategies for addressing vaccine hesitancy: a systematic review. Erişim adresi: https://www.who.int/immunization/sage/meetings/2014/october/3_SAGE_WG_Strategies_addressing_vaccine_hesitancy_2014.pdf
Silva, E.C. ve Mazzon, J.A. (2015). Social marketing for women's health campaigns, Journal of Public Administration and Policy Research, 7 (5), 89-97. doi: 10.5897/JPAPR2015.0310
Smith, P. J., Humiston, S. G., Marcuse, E. K., Zhao, Z., Dorell, C. G., Howes, C. ve Hibbs, B. (2011). Parental Delay or Refusal of Vaccine Doses, Childhood Vaccination Coverage at 24 Months of Age, and the Health Belief Model, Public Health Reports, 126, 135-146. doi: 10.1177/00333549111260S215
Suggs, S., Evans, D. ve Hsu, C. (2017, September). Social Marketing and vaccination acceptance: Understanding and addressing determinants of behaviors and mechanisms of change in context. Les Pensières Center for Global Health. Erişim adresi: https://www.fondation-merieux.org/wp-content/uploads/2017/01/vaccine-acceptance-2017-suzanne-suggs.pdf
Tafuri, S., Gallone, M. S., Cappelli, M.G., Marinelli, D., Prato, R. ve Germinario, C. (2014). Addressing the anti-vaccination movement and the role of HCWs, Vaccine, 32, 4860-4865. doi: 10.1016/j.vaccine.2013.11.006
Taner, Ş. (2018). Bağışıklamayı Kim Tehdit Ediyor: Aşı Karşıtları? Aşı Piyasası, Toplum ve Hekim, 33(3), 165-174.
Topçu, S., Almış, H., Başkan, S., Turgut, M., Orhon, F. Ş. ve Ulukol, B. (2019). Evaluation of Childhood Vaccine Refusal and Hesitancy Intentions in Turkey, The Indian Journal of Pediatrics, 86(1), 38-43. doi: 10.1007/s12098-018-2714-0
WHO, TIP. (2013). The guide to tailoring immunization programmes.WHO Regional Office for Europe 2013. Erişim adresi: http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0003/187347/The-Guide-to-Tailoring-Immunization-Programmes-TIP.pdf
Yavuz, M. (2018). Aşı Karşıtlığı Dosyası, Toplum ve Hekim, 33(3).
Yavuz, M. (2018). Aşı Karşıtlığının Tarihçesi, Toplum ve Hekim, 33(3), 187-194.
İnternet Adresleri
http://apps.who.int/immunization_monitoring/globalsummary/coverages?c=TUR
http://asicalistayi.org/gun2.html
http://www.diken.com.tr/650-bin-cocuk-10-yillik-gozlem-cocuk-asilariyla-otizm-arasinda-iliski-yok/