Zeka geriliği ve psikoz komorbiditesi: Tanısal gölgelemenin neresindeyiz?

Amaç: Zeka geriliği DSM-IV’te 70’in altında bir zeka bölümü (ZB, Intelligence Ouotient, IQ) ile karakterize edilen normal altı bilişsel işlevler ve toplumsal ve kişisel bağımsızlığı engelleyecek işlev bozukluğu olmak üzere iki özellik ile tanımlanmaktadır. Hafif zeka geriliği olan hastalarda psikiyatrik problemler toplum geneline benzer ancak daha sıkken, daha ağır zeka geriliğinde psikiyatrik sorunların hem sıklığı, hem de görünümü değişmektedir. Bu çalışmanın hedefi zeka geriliği olan hastalarda şizofreni ve psikoz oranları üzerine yapılmış çalışmaların sonuçlarını özetlemek ve bu hasta popülasyonunda psikotik belirtilerin tanınması ve yorumlanması için önerileri gözden geçirmektedir. Yöntem: Zeka geriliği olan bireylerde psikoz ve psikopatoloji riski için yapılmış çalışmalar PubMed veri tabanı taranarak gözden geçirilmiştir. Sonuçlar: Çalışmalarda zeka geriliği olan bireylerde şizofreni oranı %0-19, psikotik bozukluk oranı ise %0-24 arasında değişmektedir. Özellikle sosyal desteğin yetersizliği, biyokimyasal ve nörolojik anormalliklerin varlığı ve genetik etiyolojiler psikopatoloji riskini artırmaktadır. Tartışma: Çalışmaların yöntembilimsel farklılıklarının olması, çoğu çalışmanın şizofreni ve psikotik bozukluk tanılarını ayırmaması ve bazı çalışmaların sadece davranış gözlemi ve dosya taraması yollarıyla yapılması sınırlılıkları arasındadır. Hatalı tanıyı önlemek amacıyla yakınlardan öykü alma, görüşmeyi hastanın gelişimsel düzeyine uygun biçimde yürütme ve bireyi biyopsikososyal bir bütün içerisinde değerlendirmenin önemi vurgulanmaktadır. Özellikle ağır ve ciddi zeka geriliği olan hastalarda tanı için yarı yapılandırılmış görüşmelerin kullanılmasının tanısal güvenilirlik ve geçerliliği artırabileceği, ancak tanıda altın standardın halen klinisyenin deneyimi olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Tanı, ayırıcı, Psikotik bozukluklar, Şizofreni ve psikotik özellikli bozukluklar, Psikopatoloji, Zeka geriliği, Tanı hataları, Şizofreni, Eş tanı

PDF

___

1. Folkman S. Personal control and stress and coping processes: a theoretical analysis. J Pers Soc Psychol 1984; 46:839-852.
2. Folkman S, Lazarus RS, Gruen RJ, DeLongis A. Appraisal, coping, health status, and psychological symptoms. J Pers Soc Psychol 1986; 50:571-579.
3. Holahan C, Moos RH. Personal and contextual determinants of ccoping strategies. J Pers Soc Psychol 1987; 52:946-955.
4. Lehman AF, Mand NC, Linn LS. Chronic mental patients: the quality of life issue. Am J Psychiatry 1983; 10:1271-1276.
5. Ostell A. Coping, problem solving and stress: a framework for intervention strategies. Br. J Med Psychol 1991; 64:11-24.
6. Folkman S, Lazarus RS. An analysis of coping in a middle-aged community sample. J Health Soc Behav 1980; 21:219-239.
7. Holahan C.J, Moos RH. Risk, resistance, and psychological distress: A longitudinal analysis with adults and children. J Abnorm Psychol 1987; 96:3-13.
8. Rohde P, Lewinshon TM, Tilson M, Seeley J. Dimensionality of coping and its relation to depression. J Pers Soc Psychol 1990; 58:499-511.
9. Spurrelll MT, McFarlane AC. Post-travmatic stress disorder and coping after a natural disaster. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 1993; 28:194-200.
10. Wegner DM, Schneider DJ, Carter SR, White TL. Paradoxical effects of thought suppression. J Pers Soc Psychol 1987; 53:5-13.
11. Carver CS, Scheier MF, Weintraub JK. Assessing coping strategies: A theoretically based approach. J Pers Soc Psychol 1989; 56:267-283.
12. Carver CS. You want to measure coping but your protocol’s too long: Consider the brief COPE. Int J Behav Med 1997;4:91-100.
13. Barke C, Pistrang N, Shapiro DA, Shaw I. Coping and seeking in the UK adult population. Br J Clin Psychol 1990; 29:271-285.
14. Folkman S, Lazarus RS. If it changes it must be a processes emotion and coping during three stages of a college examination. J Pers Soc Psychol 1985; 48:150-170.
15. Billings AG, Moos RH. Coping, stress, and social resources among adults with unipolar depression. Social Psychol 1984; 46:877-891.
16. Swindle WR, Cronkite RC, Moos RH. Life stressors, social resources, coping and and the 4-year course of unipolar depressions. J. Abnorm Psychol 1989; 98:468-477.
17. Nezu MA, Ronan GF. Life stress, current problems, problem solving, and depressive symptoms: an integrative model. J Consult Clin Psychol 1985; 53:693-697.
18. Maxin PE, Hunt DE. Appraisal and coping in the process of patient during short-term psychotherapy. J Personal Disord 1990; 78:235-241.