Murat BOYSAN, LÜTFULLAH BEŞİROĞLU, Hayrettin KARA, Murat KAYRİ, Sıddık KESKİN

Sınırlılık algısının depresyonla ilişkisi: Psikometrik bir analiz

Amaç: Sınırlılık algısı, gelişim ve motivasyon kaynağı olarak kişiler arası ilişkileri ve yaşam olanaklarını sınırlı, sabit ve birbiriyle bağımlı biçimde değerlendirmeleri ifade eden bilişsel bir yönelimdir. Sınırlılık algısı depresyonun ortaya çıkışında bir risk faktörü olabileceği düşünülmektedir. Bu çalışmada sınırlılık algısı, depresyon ve depresyonla ilişkili diğer risk faktörleri arasındaki ilişkilerin araştırılması amaçlanmıştır. Yöntem: Bilişsel düşünme biçiminde sınırlılık yöneliminin düzeyini belirleyebilmek için Sınırlılık Şemaları Ölçeği geliştirildi. Yedi yüz atmış yedi üniversite öğrencisi ve 142 yetişkine Sınırlılık Şemaları Ölçeği, Beck Depresyon Ölçeği, Beck Anksiyete Ölçeği, Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği ve Öğrenilmiş Çaresizlik Ölçeği uygulandı. Şınırlılık Şemaları Ölçeği’nin alt faktörleri temel bileşenler analizi kullanılarak bulundu. Birlikte geçerlik düzeyleri için psikolojik değişkenlerin sınırlılık algısı düzeyleriyle korelasyonları hesaplandı. Bulgular: Sınırlılık Şemaları Ölçeği’nin iç tutarlılığı 0.89 bulunmuştur. Sınırlılık Şemaları Ölçeği’ne ilişkin dört faktörlü bir yapı elde edilmiştir. SŞÖ toplam puanları ve alt ölçekleriyle depresyon, anksiyete, benlik saygısı ve öğrenilmiş çaresizlik arasında istatistiksel olarak önemli korelasyon değerleri elde edilmiştir. Tartışma: Elde edilen bulgular Sınırlılık Şemaları Ölçeğinin güvenilir ve geçerli bir ölçme aracı olduğunu ortaya koymuştur. Sınırlılık algısıyla ilişkili bu çalışmanın sonuçları, sınırlılık algısının depresyon için önemli bir bilişsel yatkınlık faktörü olabileceğini göstermektedir. Sınırlılık algısı, diğer psikopatoloji çeşitleri için de bilişsel bir risk etkeni olabilir.

Anahtar Kelimeler:

Test kaygı ölçeği, Risk faktörleri, Psikometri, Psikolojik testler, Depresyon, Kaygı

PDF

___

1. Global Youth Tobacco Survey Collaborating Group. Differences in worldwide tobacco use by gender: Findings from the Global Youth Tobacco Survey. J School Health 2003; 75:207-215.
2. Ezzati M, Lopez AD. Regional, disease specific patterns of smoking-attributable mortality in 2000. Tob Control 2004; 13:388-395.
3. Peto R, Chen ZM, Boreham J. Tobacco-The growing epidemic. Nature Med 1999; 5:15-17.
4. World Bank. Curbing the epidemic: Governments and the economics of tobacco control. Washington, D.C., World Bank, 1999.
5. CDC. Cigarette smoking among adults-United States, 1997. Morbidity and Mortality Weekly Report 1999; 48:993-996.
6. Stanton WR, Oei TPS, Silva PA. Sociodemographic characteristics of adolescents’ smokers. Int J Addict 1994; 24:913-925.
7. Kocabaş A. Türkiye’de sigara içme alışkanlığının yaygınlığı ve bazı özellikler. (çok yazarlı kitap) Sigara ve Sağlık. İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994, s.24-29.
8. Ögel K, Tamar D, Özmen E, Aker T, Sağduyu A, Boratav C, Liman O. İstanbul örnekleminde sigara kullanım yaygınlığı. Bağımlılık Dergisi 2003;4:105-108.
9. Başer S, Hacıoğlu M, Evyapan F, Özkurt S, Kıter G, Zincir M. Denizli il merkezinde yaşayan erişkinlerin sigara içme özellikleri. Toraks Dergisi 2007; 8:179-184.
10. www.psikiyatridizini.org/journal_details.php? journalid=5 (25.05.2008).
11. Weschler H, Kelley K, Seibring M, Kuo M, Rigotti NA. College students’ smoking policies and smoking cessation programs: Results of a survey of college health center directors. J Am Coll Health 2001; 5:205-212.
12. Altındağ A, Yanık M, Yengil E, Karazeybek AH. Şanlıurfa’da üniversite öğrencilerinde madde kullanımı. Bağımlılık Dergisi 2005; 6:61-66.
13. Karlıkaya C. Edirne’de lise öğrencilerinde sigara içme prevalansı, kaçakçılık, reklamlar ve ergenlerin sigaraya ulaşması. Toraks Dergisi 2002;3:7-12.
14. Bilir Ş, Mağden D. Hacettepe üniversitesi öğrencilerinin sigara-alkol-ilaç alma ve uyuşturucu madde kullanma alışkanlıklarının araştırılması. Sağlık Dergisi 1984; 58:15-30.
15. Kaya N, Çilli AS. Üniversite öğrencilerinde nikotin, alkol ve madde bağımlılığının 12 aylık yaygınlığı. Bağımlılık Dergisi 2002; 3:91-97.
16. Kenford SL, Wetter DW, Welsch SK, Smith SS, Fiore MC, Baker TB. Progression of college-age cigarette samplers: What influences outcome. Addict Behav 2005; 30:285-294.
17. Lam TH, Stewart SM, Ho SY, Lai MK, Mak KH, Chau KY, et al. Depressive symptoms and smoking among Hong Kong Chinese adolescents. Addiction 2005; 100:1003-1011.
18. Marakoğlu K, Çivi S, Şahsıvar Ş, Özdemir S. Tıp fakültesi birinci ve ikinci sınıf öğrencilerinde sigara içme durumu ve depresyon yaygınlığı arasındaki ilişki. Bağımlılık Dergisi 2006; 7:129-134.
19. Güleç M, Bakır B, Özer M, Uçar M, Kılıç S, Hadse M. Association between cigarette smoking and depressive symptoms among military medical students in Turkey. Psychiatry Res 2005;134:281-286.
20. Yazıcı H, Çetinkaya B, Kahveci H, Demirci S. Genç bireylerde depresif belirtiler ve sigara içmeye dönük tutumlar. Bağımlılık Dergisi 2007; 8:79-84.
21. Allgöwer A, Wardle J, Steptoe A. Depressive symptoms, social support, and personal health behaviors in young men and women. Health Psychol 2001; 20:223-227.
22. Belloc NB, Breslow L. Relationship of physical health status and health practices. Prev Med 1972; 1:409-421.
23. Toda M, Monden K, Kubo K, Morimoto K. Mobile phone dependence and health-related lifestyle of university students. Soc Behav Pers 2006;34:1277-1284.
24. Savaşır I, Şahin NH. Bilişsel-Davranışçı Terapilerde Değerlendirme: Sık Kullanılan Ölçekler. Ankara, Türk Psikologlar Derneği Yayınları, 1997, s.23-35.
25. Adewuya AO, Ola BA, Aloba OO, Mapayi BM, Oginni OO. Depression amongst Nigerian university students’ prevalence and socio-demographic correlates. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 2006; 6:68-69.
26. Windle M, Windle RC. Depressive symptoms and cigarette smoking among middle adolescent prospective associations and intrapersonal and interpersonal influences. J Consult Clin Psychol 2001; 69:215-226.
27. Cargill BR, Emmons KM, Kahler CW, Brown RA. Relationship among alcohol use, depression, smoking behavior, and motivation to quit smoking with hospitalized smokers. Psychol Addict Behav 2001; 15:272-275.
28. Lloyd-Richordson EE, Papandonatos G, Kazura A, Stanton C, Niaura R. Differentiating stages of smoking intensity among adolescents: Stagespecific psychological and social influences. J Counsel Clin Psychol 2002; 70:998-1009.
29. Kim O, Kim TJH, Jung JH. Stress and cigarette smoking in Korean men with diabetes. Addict Behav 2006; 31:901-906.
30. Yazıcı H. Genç yetişkinlerde sigara içme stres ve başa çıkma becerileri. Kriz Dergisi 2007; 15:17-25.
31. Lujic C, Reuter M, Netter P. Psychobiological theories of smoking and smoking motivation. Eur Psychologist 2005; 10:1-24.
32. Morissette SB, Brown TA, Kamholz BW, Gulliver SB. Differences between smokers and nonsmokers with anxiety disorders. J Anxiety Disord 2006; 20:597-613.
33. Carver SC, Scheiner MF. Assessing coping strategies: A theoretical approach. J Pers Soc Psychol 1989; 2:267-283.
34. Doğan O. Sivas ilindeki lise öğrencilerinde madde kullanımı. Bağımlılık Dergisi 2001; 2:53-56.
35. Yılmaz G, İbiş S, Sevindi T. Gazi Üniversitesi beden eğitimi ve spor yüksek okulu öğrencilerinin sigara ve alkol kullanımının değerlendirilmesi. Bağımlılık Dergisi 2007; 8:85-90.
36. Yumru M, Savaş HA, Tutkun H, Herken H, Karasu M, Dülger HE. Gaziantep Üniversitesi'nde adli psikiyatrik açıdan incelenmiş olan olguların değerlendirilmesi: Yüksek oranda alkol-madde kullanımı. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2005; 6:30-35.
37. Reed MB, Wang R, Shillington AM, Clapp JD, Lange JE. The relationship between alcohol use and cigarette smoking in a sample of undergraduate college students. Addict Behav 2007;32:449-464.
38. Sevinçok L, Küçükardalı Y, Dereboy Ç, Dereboy F. Genç erkeklerde madde kullanımı: Sosyodemografik özellikler ve psikiyatrik tanılar. Türk Psikiyatri Dergisi 2000; 11:40-48.
39. Melchior M, Chastang JF, Goldberg P, Fombonne E. High prevalence rates of tobacco, alcohol and drug use in adolescents and young adults in France: Results from the GAZEL Youth study. Addict Behav 2008; 33:122-133.
40. Bo Z, Carrie C, Roberta F. The role of spending money and drinking alcohol in adolescent smoking. Addiction 2008; 10:310-319.
41. Riedel BW, Durrence HH, Lichstein KL, Taylor DJ, Bush AJ. The relation between smoking and sleep: The influence of smoking level, health, and psychological variables. Behav Sleep Med 2004; 1:63-78.
42. Kaczynski AT, Manske SR, Mannell RC, Grewal K. Smoking and physical activity: A systematic review. Am J Health Behav 2008; 32:93-110.
43. Klesges RC, Stein RJ, Hultquist CM, Eck LH. Relationships among smoking status, body composition, energy intake, and physical activity in adult males: A longitudinal analysis. J Subst Abuse 1992; 4:47-56.
44. Soldz S, Cui X. A risk factor index predicting adolescent cigarette smoking: A 7-year longitudinal study. Psychol Addict Behav 2001; 15:33-44.
45. Tot Ş, Yazıcı K, Ertekin Yazıcı A, Erdem P, Bal N, Özmen M, ve ark. Mersin Üniversitesi öğrencilerinde sigara ve alkol kullanım yaygınlığı ve ilişkili özellikler. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2002;3:227-231.
46. Özen Ş, Arı M, Gören S, Palancı Y, Sır A. Tıp fakültesi birinci ve altıncı sınıf öğrencilerinde sigara ve alkol kullanım sıklığı. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2005; 6:92-98.
47. Bryant AL, Schulenberg J, Bachman JG, O’Malley PM, Johnston LD. Understanding the links among school misbehavior, academic achievement, and cigarette use: A national panel study of adolescent. Prev Sci 2000; 1:71-87.
48. Aekplakorn W, Hogan MC, Tiptaradol S, Wibulpolprasert S, Punyaratabandhu P, Lim SS. Tobacco and hazardous or harmful alcohol use in Thailand: Joint prevalence and associations with socioeconomic factors. Addict Behav 2008;33:503-514.
49. Backinger CL, Fagan P, O’Conell ME, Grana R, Lawrence D, Bishop JA, et al. Use of other tobacco products among U.S. adult cigarette smokers: Prevalence, trends and correlates. Addict Behav 2008; 33:472-489.
50. Liu Y, Rao K, Hu T, Sun Q, Mao Z. Cigarette smoking and poverty in China. Soc Sci Med 2006; 63:2784-2790.