Ölüm eğitiminin hemşirelerin ölüm kaygısı, ölüme ilişkin depresyon ve ölümcül hastaya tutumlarına etkisi

Amaç: Bu araştırma, ölüm eğitimi programının terminal dönemdeki hastalara bakım veren hemşirelerin ölüm kaygısı, ölüme ilişkin depresyon ve ölümcül hastaya yönelik tutumlarına etkisini değerlendirmek amacı ile tek grupta ön-test son-test desenli girişim araştırması olarak yapılmıştır. Yöntem: Araştırma, Hacettepe Üniversitesi Onkoloji ve İhsan Doğramacı Çocuk Hastanesi'nde terminal dönemdeki hasta bakımının verildiği klinikler ve yoğun bakım birimlerinde çalışan ve araştırmaya katılmayı kabul eden 45 hemşireyle yapılmıştır. Haftada bir kez ve toplam yedi oturumdan oluşan eğitim programının her oturumu oturumun başlığı çerçevesinde ve belirlenen amaçlar doğrultusunda 90 dakika süreyle, Onkoloji ve Çocuk Hastanesi'nin toplantı salonlarında gerçekleştiril-miştir. Veriler Hemşire Bilgi Formu ile Ölüm Kaygısı, Ölüme İlişkin Depresyon, Ötanazi, Ölüm ve Ölümcül Hastaya Tutum ölçekleri uygulanarak toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde t testi, Wilcoxon, Mann Whitney U ve Kruskal-Wallis testleri kullanılmıştır. Sonuçlar: Araştırmada, eğitim sonunda hemşirelerin ölüm kaygısı ve ölüme ilişkin depresyon ölçeklerinden aldıkları puanların ortalaması istatistiksel olarak anlamlı düzeyde düşmüştür (p0.05). Ölüm eğitimi programının etkisi hemşirelerin yaşlarına, çalışma yıllarına, terminal dönemdeki hasta bakımından etkilenme biçimlerine ve ölüme verdikleri anlama göre farklılık göstermemiştir. Tartışma: Bu bulgular doğrultusunda, terminal dönemdeki hasta bakımını gerçekleştiren sağlık profesyonellerinin nitelikli palyatif bakım sağlayabilmeleri için ölüm eğitimi programlarının yaygınlaştırılması önerilmiştir.

Effects of death education on nurses' death anxiety, depression regarding death, and attitudes towards the dying patient

Objective: The research was carried out as a pre-test, post-test patterned intervention research in one group in order to assess the effects of death education on death anxiety of nurses who are nursing patients in terminal phase, their death depression regarding death, and their attitudes towards the dying patient. Methods: The research was conducted with 45 nurses working in clinics wherein terminal phase patients were nursed and the intensive care units in Hacettepe University Oncology and Ihsan Dogramaci Children's Hospitals and who accepted to participate in the research. Each session of the training program which consisted of 7 total sessions once a week was given in the meeting halls of the Oncology and Children's Hospital within the framework of the session and in harmony with the determined aims for duration of 90 minutes. Data were collected with a data collection form by implementing Scales of Death Anxiety, Death Depression Scale, and the Attitude Scale about Euthanasia, Death, and Dying Patient. T-test, Wilcoxon, Mann Whitney U and Kruskal-Wallis tests were used in data assessment. Results: At the end of the education, average of the scores which the nurses got on the scales of death anxiety, and death depression scale decreased at a statistically significant level (p<0.05). A statistically significant change was not determined in the attitude scale about of euthanasia, death, and dying patient between the pre-test and post-test average scores (p>0.05). Effect of the death education program didn't vary according to the age of the nurses, years they worked, manner of being affected from terminal phase patient nursing and meaning they attributed to death. Discussion: The results of study revealed that it is recommended to spread out death education in order for health professionals who are giving terminal phase patient care to provide qualified palliative care.

PDF

___

1. Cimete G. Yaşam Sonu Bakım, Ölümcül Hastalarda Bütüncül Bakım. İstanbul, Nobel, 2002, s.1-20.
2. Wass HA. Perspective on the current state of death education. Death Stud 2004; 28:289-308.
3. Aries P. Batılının Ölüm Karşısındaki Tavırları. MA Kılıçbay (Çev.), Ankara, Gece Yayınları, 1991, s.85-100.
4. Roman EM, Sorribes E, Ezquerro O. Nurses’ attitudes to terminally ill patients. J Adv Nurs 2001; 34:338-345.
5. Cherlin E, Schulman-Green D, McCorkle R, JohnsonHurzeler R, Bradley E. Family percep-tions of clinicians’ outstanding practices in end-of-life care. J Palliat Care 2004; 20:113-116.
6. Glass E, Cluxton D, Rancour P. Principles of patient and family assessment. BR Ferrel, N Coyle (Eds.), Textbook of Palliative Nursing, New York, Oxford, 2001, p.37-50.
7. Öz F. Kayıp, ölüm ve yas süreci. Sağlık Alanında Temel Kavramlar. Ankara, İmaj, 2004, s.276- 317.
8. Kawagoe H. Death education in home hospice care in Japan. J Palliat Care 2000; 16:37-45.
9. Eddy JM, Alles WF. Death Education. St. Louis, C.V. Mosby, 1983, p.3-28.
10. Mok E, Chiu PC. Nurse-patient relationships in palliative care. J Adv Nurs 2004; 48:475-483.
11. Downe-Wamboldt B, Tamlyn D. An International survey of death education trends in faculties of nursing and medicine. Death Stud 1997; 21:177-188.
12. Knight KH, Elfenbein MH. Relationship of death education to anxiety, fear, and meaning associated with death. Death Stud 1993; 17:411-425.
13. McGovern M, Barry MM. Death education: know-ledge, attitudes, and perspectives of Irish parents and teachers. Death Stud 2000; 24:325-333.
14. Karaca F, Yıldız M. Thorson-Powell ölüm kaygısı ölçeğinin türkçe çevirisinin normal populasyonda geçerlik ve güvenirlik çalışması. Tabula-Rasa 2001; 1:43-55.
15. Thorson JA, Powell FC. A revised death anxiety scale. Death Stud 1992; 16:507-521.
16. Yaparel R, Yıldız M. Ölüme ilişkin depresyon ölçeğinin Türkçe çevirisinin normal popülasyonda geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi 1998; 9:198-204.
17. Templer DI, Lavoie M, Chalgujian H, Thomas-Dobson S. The measurement of death depression. J Clin Psychol 1990; 46:834-839.
18. Şenol S, Devrimci Özgüven H, Dağ İ, Oğuz Y. Hekimler için ötenazi, ölüm ve ölümcül hastaya ilişkin tutum ölçeği. 3P Dergisi 1996; 4:185-190.
19. Aksayan S, Emiroğlu O.N. Araştırma Tasarımı. İ Erefe (Ed.), Hemşirelikte Araştırma, İlke ve Yöntemleri. İstanbul, Odak Ofset, 2002, s.65-124.
20. Thompson LE. Attitudes Toward Death and Dying: An Educational Intervention for Reduction of Death Anxiety. The Degree Doctor of Education, The University of South Dakota, 1983.
21. Lally MT. Death Anxiety and Fear of Death Attitudes: A Death Education Program for Student Nurses. The Degree Doctor of Philosophy, Loyola University, 1983.
22. Pike MM. Death Anxiety in Pediatric Nurses. The Degree Doctora of Education, Indiana University, 1981.
23. Tanhan F. Ölüm Kaygısıyla Başetme Eğitiminin Ölüm Kaygısı ve Psikolojik İyi Olma Düzeyine Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2007.
24. Keinow NL. Death Education and Death Anxiety in Student Nurse Aides. The Degree Doctor of Philosophy in The Graduate School of The Ohio State University, 1992.
25. Mogi N, Masuda Y, Hattori A, Naito M, Iguchi A, Uemura K. Effect of death education on self-determination in medical treatment in university students. Geriatr Gerontol Int 2003; 3:200-207.
26. Maglio CJ. Meta-analysis of The Effects of Death Education on Death Anxiety. The Degree Doctor of Philosophy of Arizona State University, 1992.
27. Kara N. Yoğun Bakım Ünitelerinde Çalışan Hemşirelerin Ölüme İlişkin Duygu ve Düşüncelerinin Belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2002.
28. Akın B. Selçuk Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin Ölümcül Hastaya Yaklaşımlarının İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 1996.
29. Pfeiffer EM. An Investigation of Understanding Death Education. The Degree Doctor of Education, Seton Hall University, 2003.
30. Hare J, Pratt CC. Nurses’ fear of death and comfort level with dying patients. Death Stud 1989; 13:349-360. 31. Bronckopp DY, King DB, Hamilton JE. The dying patient: a comparative study of nurse caregiver characteristıcs. Death Stud 1991; 15:245-258.
32. Massie MF. The Effects of a Multimethod Death Education Curriculum on Death Anxiety and Attitudes toward Aging. The Degree Doctor of Philosophy of Arkansas University, 1995.
33. Tatar Ü. Yoğun Bakım Ünitelerinde Çalışan Hemşirelerin Ölüm Olayı Karşısındaki Anksiyete Düzeylerinin Belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 1988.
34. LeRoy MA. The Effects of Instruction in Death and Dying on The Death Anxiety Level of Nurses and Their Attitudes Toward Death and Dying Patients. The Degree Doctor of Education of Temple University, 1986.
35. Mallory JL. The impact of a palliative care educa-tional component on attitudes toward care of the dying in undergraduate nursing students. J Prof Nurs 2003; 19:305-312.
36. Ökdem Ş. Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Servislerinde Çalışan Hemşirelerin Ölüme İlişkin Görüş ve Uygulamalarının İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, 1978.
37. Cicirelli VG. Personal meanings of death in relation to fear of death. Death Stud 1998; 22:714-721.