Erişkin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda silik nörolojik belirtiler ve nöropsikolojik işlev düzeyleri

Amaç: Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), nöropsikiyatrik bir bozukluk olup etiyopatogenezinde frontostriatal döngü üzerinde durulmaktadır. Psikiyatrik bozukluklardaki beyin işlev bozukluklarının araştırılmasında kullanılan silik nörolojik belirtiler, daha çok çocukluk çağı DEHB"de araştırılmıştır. Bu çalışmada, erişkin DEHB"lilerin frontal bölge işlevlerine duyarlı nöropsikolojik test performansları ve silik nörolojik belirtilerin düzeylerinin araştırılması hedeflenmiştir. Yöntem: Çalışmaya DEHB tanısı konmuş olan 18-60 yaşları arasında 60 olgu ve 60 sağlıklı kontrol alındı. Her iki gruba Nörolojik Değerlendirme Ölçeği ve nöropsikolojik testler (Sayı dizileri, sözel bellek, Stroop ve Wisconsin Kart Eşleme Testi-WKET) uygulandı. Elli dokuz olgu ve 46 kontrol bireyinin nöropsikolojik testleri ve nörolojik değerlendirmesi geçerli kabul edilmiş ve istatistiksel değerlendirmeye alınmıştır. Sonuç: Erişkin DEHB grubunda sayı dizileri, sözel bellek ve stroop testlerinde kontrol grubuna göre anlamlı düzeyde düşük performans saptandı. WKET"de erişkin DEHB"liler ile kontrol grubu arasında farklılık bulunmadı. Silik nörolojik belirtilerde erişkin DEHB"lilerde motor koordinasyon ve alt test maddelerinden başparmak opozisyonunda kontrol grubuna göre anlamlı düzeyde düşük performans saptanmıştır. Erişkin DEHB"lilerde duyusal bütünleştirme alt testinde ve alt test maddelerinden işitsel görsel bütünleştirme ve söndürme testinde kontrol grubuna göre anlamlı düzeyde düşük performans saptanmıştır. ,,Diğer" alt testlerinden bellek, sinkinezi ve bakışı sabit tutma güçlüğü alt test maddelerinde erişkin DEHB"lilerde kontrol grubuna göre düşük performans saptanmıştır. Tartışma: DEHB"nin çocukluk çağında yaygın olduğu ve erişkin dönemde belirtilerin azaldığı belirtilmektedir. DEHB"de erişkinlikte de frontal lobda, serebellumda, pariyetal lobda ve/veya bunların birbirleriyle bağlantısını sağlayan fronto-striatal yolaklarda bir işlev bozukluğunun sürdüğü, bunun ise hastalığın gidişini ve tedaviyi etkileyebileceği düşünülmektedir.

Neuropsychologic functions and soft neurologic signs in adult ADHD

Objective: Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) is a neuropsychiatric illness and etiopathogenetic studies focus on frontostriatal circuit. Soft neurologic signs that are used in the investigation of brain function disorders in psychiatric diseases were studied more in childhood ADHD. In the present study, it is aimed to study the neuropsychologic test performances that are sensitive to frontal lobe functions and soft neurologic signs in adult ADHD. Methods: Sixty subjects with ADHD and 60 control subjects aging between 18-60 years were included into the study. Neurological examination for soft signs and neuropsychologic tests (Digit span, verbal memory, Stroop task and Wisconsin card sorting test (WCST)) were performed to both groups. Neurological examination for soft signs and neuropsychologic tests of 59 patients and 46 control subjects were regarded as effective and were analyzed statistically. Results: Significantly low performance was determined in digit span, verbal memory and Stroop task tests in adult ADHD group according to the control group. No difference was determined in WCST between adult ADHD and control groups. In the neurological examination for soft signs, adult ADHD group had significantly low performance according to the control group in motor coordination and finger-thumb opposition tests. Adult ADHD group had significantly low performance according to the control group in sensory integration and audiovisual integration and extinction tests. Adult ADHD group had low performance according to the control group in memory, synkinesis and gaze impersistence tests in ,,others tests". Discussion: It is implied that ADHD is common in childhood and its symptoms decrease in adulthood. It is also thought that a functional defect continues in frontal lobe, cerebellum, and parietal lobe and/or in frontostriatal pathways that provide associations between each other and this may affect the prognosis and treatment of the disorder.

PDF

___

Özkürkçügil A, Aydemir Ö, Yıldız M, Esen Danacı A, Köroğlu E. DSM-IV eksen I bozuklukları için yapılandırılmış klinik görüşmenin Türkçe"ye uyar- lanması ve güvenilirlik çalışması. İlaç ve Tedavi Dergisi 1999; 12:233-236.
Franke B, Neale BM, Faraone SV. Genome-wide association studies in ADHD. Hum Genet 2009; 126:13-50.
Casey BJ, Castellanos FX, Giedd JN, Marsh WL, Hamburger SD, Schubert AB, et al. Implication of right frontostriatal circuitry in response inhibition and attention deficit/ hyperactivity disorder. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1997; 36:374-383.
Tuğlu C, Şahin ÖÖ. Erişkin dikkat eksikliği hipe raktivite bozukluğu: Nörobiyoloji, tanı sorunları ve klinik özellikler. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2010; 2:75-116.
Bradley JD, Golden CJ. Biological contributions to the presentation and understanding of attention- deficit/hyperactivity disorder: a review. Clin Psychol Rev 2001; 21:907-929.
Frazier TW, Demaree HA, Youngstrom EA. Meta- analysis of intellectual and neuropsychological test performance in attention-deficit/hyperactivity disorder. Neuropsychology 2004; 18:543-555.
Hendren RL, De Backer I, Pandina GJ. Review of neuroimaging studies of child and adolescent psychiatric disorders from the past 10 years. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2000; 39:815-828.
Seidman LJ, Doyle A, Fried R, Valera E, Crum K, Matthews L. Neuropsychological function in adults with Psychiatr Clin North Am 2004; 27:261-282.
Dickstein DP, Garvey M, Pradella AG, Green- stein DK, Sharp WS, Castellanos FX, et al. Neurologic examination abnormalities in children with bipolar disorder or attention-deficit/hyperacti- vity disorder. Biol Psychiatry 2005; 58:517-524.
Popper CW, Gammon GD, West SA, Davis KE. Disorders usually first diagnosed in infancy, child- hood, or adolescence. RE Hales, SC Yudofsky (Eds.), Essentials of Clinical Psychiatry, second ed., Washington DC: American Psychiatric Publishing, 2004, p.592-600.
Hill JC, Schoener EP. Age dependent decline of attention deficit hyperactivity disorder. Am J Psychiatry 1996; 153:1143-1146.
Ward MF, Wender PH, Reimherr FW. The Wen- der Utah Rating Scale: an aid in the Retrospective diagnosis of childhood attention-deficit hyperacti- vity disorder. Am J Psychiatry 1993; 150:885-890.
Öncü B, Ölmez Ş, Şentürk V. Wender-Utah Dere celendirme Ölçeği Türkçe formunun erişkin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Türk Psikiyatr Derg 2005; 16:252-259.
Turgay A. DSM-IV"e Dayalı Erişkin Dikkat Eksikli- ği Hiperaktivite Bozukluğu Tanı ve Değerlendirme Envanteri. Toronto, İntegratif Terapi Enstitüsü, 1995.
Günay Ş, Savran C, Aksoy UM, Maner F, Turgay A, Yargıç İ. Erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite ölçeğinin dilsel eşdeğerlilik, geçerlik güvenirlik ve norm çalışması. Türkiye'de Psikiyatri 2006; 8:98- 107.
Buchanan RW, Heinrichs DW. The Neurological Evaluation Scale (NES): a structured instrument for the assessment of neurological signs in schizophrenia. Psychiatry Res 1989; 27:335-350.
Berg EA. A simple objective technique for mea- suring flexibility in thinking. J Gen Psychol 1948; 39:15-22.
Heaton RK, Chelune GJ, Talley JL, Kay GG, Curttis CG. Wisconsin Card Sorting Test Manual: Revised and Expanded. Florida: Psychological Assessment Resources, 1993, p.62-230.
Karakaş S, Eski R, Başar E. Türk Kültürü için standardizasyonu yapılmış nöropsikolojik testler topluluğu: BİLNOT Bataryası. 32. Ulusal Nöroloji Kongresi (13-18 Ekim 1996, İstanbul), Kongre Kitabı, İstanbul, Ufuk Matbaası, 1996, s.43-70.
Stroop JR. Studies of interference in serial verbal reactions. J Exp Psychol 1935; 18:643-662.
Karakaş S, Erdoğan E, Sak L, Soysal AŞ, Ulusoy T, Ulusoy İY, ve ark. Stroop Testi TBAG Formu: Türk kültürüne standardizasyon çalışmaları, güve- nirlik ve geçerlik. Klinik Psikiyatri 1999; 2:75-88.
Öktem Ö, Topraksever Y, Göregenli M. Yeni bir sözel bellek testi. VIII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Ankara, 1996, s.45-57.
Wechsler D. The Wechsler Memory Scale- Revised (Psychological Corporation). New York: Harcourt Brace, Jovanovich, 1987.
Özbek SD. Erişkin DEHB: Klinik Sunum ve Nöropsikolojik Performans Profili. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
Fischer M, Barkley RA, Edelbrock CS, Smallish L. The adolescent outcome of hyperactive children diagnosed by research criteria: II. Academic, attentional, and neuropsychological status. J Consult Clin Psychol 1990; 58:580-588.
Öncü B, Ölmez Ş. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan erişkinlerde nöropsikolojik bulgu- lar. Türk Psikiyatr Derg 2004; 15:41-46.
Boonstra AM, Oosterlaan J, Sergeant JA, Buite- laar JK. Executive functioning in adult ADHD: a meta-analytic 35:1097-1108. Psychol Med 2005;
Floel A, Poeppel D, Buffalo EA, Braun A, Wu CW, Seo HJ, et al. Prefrontal cortex asymmetry for memory encoding of words and abstract shapes. Cereb Cortex 2004; 14:404-409.
Sözen D. SBST Sözel Bellek ve WMS Görsel Bel lek Testleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İstan- bul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 2005; 8:73-83.
Paolo AM, Troster AI, Axelrod BN, Koller WC. Construct validity of the WCST in normal elderly and persons with Parkinson disease. Arch Clin Neuropsychol 1995; 10:463-473.
Woods SP, Lovejoy DW, Ball JD. Neuropsycholo- gical characteristics of adults with ADHD: a comprehensive review of initial studies. Clin Neuropsychol 2002; 16:12-34.
Griffiths TD, Sigmundsson T, Takei N, Rowe D, Murray RM. Neurological abnormalities in familial and sporadic schizophrenia. Brain 1998; 121:191- 203.
Mosher LR, Pollin W, Stabenau JR. Identical twins discordant for schizophrenia. Neurologic findings. Arch Gen Psychiatry 1971; 24:422-430.
Özer S. Şizofrenide silik nörolojik belirtiler. H Soy gür, K Alptekin, EC Atbaşoğlu, H Herken (Eds.), Şizofreni ve Diğer Psikotik Bozukluklar, Ankara: Türk Psikiyatri Derneği, 2007, s.136-164.
Sato M, Aotani H, Hattori R, Funato M. Behavioral outcome including attention deficit/hyperactivity disorder and minor neurological signs in perinatal high-risk newborns at 4-6 years of age with rela- tion to risk factors. Pediatr Int 2004; 46:346-352.
Schaffer D, O"Connor PA, Shafer SQ, Prupis S. Neurological ,,soft signs": their origins and signifi- cance for behaviour. M Rutter (Ed.), Developmen- tal Neurospychiatry, London: Churchill Living- stone, 1984, p.144-163.
Meyer A, Sagvolden T. Fine motor skills in South African children with symptoms of ADHD: influ- ence of subtype, gender, age, and hand domi- nance. Behav Brain Funct 2006; 2:33-46.
Lapçin S. Paranoid ve Nonparanoid Şizofren Hastalarının Bilişsel Fonksiyonlar ve Silik Nöro- lojik Belirtiler Açısından Paranoid Bozukluk ve Sağlıklı Kontrol Grubu ile Karşılaştırılması. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul, 2007.
Levent N. Bipolar ve Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu Olan Erişkinlerde Nöropsikolojik ve Silik Nörolojik Bulgular. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, Denizli, Pamukkale Üniversitesi, 2010.
Gustafsson P, Svedin CG, Ericsson I, Linden C, Karlsson MK, Thernlund G. Reliability and validity of the assessment of neurological soft-signs in children with and without attention-deficit-hyper- activity disorder. Dev Med Child Neurol 2010; 52:364-370.
Alderson RM, Rapport MD, Kofler MJ. Attention- deficit/hyperactivity disorder and behavioral inhibi- tion: a meta-analytic review of the stop-signal paradigm. J Abnorm Child Psychol 2007; 35:745- 758.
Castellanos FX, Giedd JN, Marsh WL, Hamburger SD, Vaituzis AC, Dickstein DP, et al. Quantitative brain magnetic resonance imaging in attention- deficit hyperactivity disorder. Arch Gen Psychiatry 1996; 53:607-616.
Castellanos FX, Lee PP, Sharp W, Jeffries NO, Greenstein DK, Clasen LS, et al. Developmental trajectories of brain volume abnormalities in chil- dren and adolescents with attention-deficit/hyper- activity disorder. JAMA 2002; 288:1740-1748.
Valera EM, Faraone SV, Murray KE, Seidman LJ. Meta-analysis of structural imaging findings in attention-deficit/hyperactivity disorder. Biol Psychiatry 2007; 61:1361-1369.
Silk TJ, Vance A, Rinehart N, Bradshaw JL, Cunnington R. White matter abnormalities in attention deficit hyperactivity disorder: a diffusion tensor imaging study. Hum Brain Mapp 2009; 30:2757-2765.
Piek JP, Dyck MJ. Sensory-motor deficits in chil- dren with developmental coordination disorder, attention deficit hyperactivity disorder and autistic disorder. Hum Mov Sci 2004; 23:475-488.
Erdoğan E. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozuklu ğunda frontal ve parietal bölge disfonksiyonları. Klinik Psikiyatri 2002; 5:145-150.
Udal AH, Malt UF, Lövdahl H, Gjaerum B, Pripp AH, Groholt B. Motor function may differentiate attention deficit hyperactivity disorder from early onset bipolar disorder. Behav Brain Funct 2009; 5:47.
Martins I, Lauterbach M, Slade P, Luís H, De- Rouen T, Martin M, et al. A longitudinal study of neurological soft signs from late childhood into early adulthood. Dev Med Child Neurol 2008; 50:602-607.