Elektrokonvulsif tedavinin klinik kullanımı: Bir gözden geçirme

Bu makalede, günlük klinik uygulamalara rehberlik etmesi amacıyla elektrokonvulsif tedavinin (EKT) çağdaş nöro-psikiyatride kullanımı gözden geçirilmiştir. EKT genellikle majör depresyon, mani ve şizofreni gibi temel tanı grup-larında kullanılır. Kullanım endikasyonları çeşitli uluslararası rehberlerde farklı olmasına karşın genellikle kısıtlan-ma eğilimindedir. Hastanın tanısı ve önceki tedavi yanıtı, hastalık şiddeti, tedaviye hızlı yanıt gereksinmesi, diğer tedavi seçeneklerine göre EKT’nin risk ve yararları, hasta tercihi EKT kullanımını etkileyen etkenlerdir. Literatürde EKT’nin etkinliği ile ilgili veriler ve klinik deneyimler de kullanımda rol oynar. EKT, başlıca ilaçlardan daha etkin olduğu depresif bozuklukların tedavisinde kullanılır. Depresyonda EKT kullanım endikasyonları: yaşamı tehdit eden durumlar (intihar, hızla bozulan fiziksel durum), psikotik özellikler, psikomotor retardasyon, ilaçlara/EKT’ye yanıt öyküsü, hasta tercihi, standart antidepresanların riskinin EKT riskinden fazla olması ve katatonidir. Manide EKT endikasyonları depresyondakilere benzerdir. Yaşamı tehdit eden fiziksel tükenme (aşırı ajitasyon) ile birlikte giden şiddetli mani, konfüzyon ve tedavi direnci manide EKT kullanımı ile ilişkili diğer etkenlerdir. EKT’nin şizofre-nide kullanımı ise ani ya da yeni başlangıçlı pozitif belirtiler, katatoni ve tedaviye dirençle sınırlıdır. EKT özgün endikasyonlarla ve daha ender olarak katatoni, Parkinson hastalığı, nöroleptik malign sendrom, tardif diskinezi gibi çeşitli diğer nöropsikiyatrik bozukluklarda da kullanılabilir.

PDF

___

1. Browne GB, Byrne C, Roberts J, Streiner D, Fitch M, Corey P, et al. The meaning of illness questionnaire: Reliability and validity. Nurs Res 1988; 37:368-373.
2. Weinman J, Petrie KJ, Moss-Morris R, Horne R. The Illness Perception Questionnaire: A new method for assessing the cognitive representtation of illness. Psychol Health 1996; 11:431-445.
3. Leventhal H, Nerenz DR, Steele DJ. Illness representations and coping with health threats. A Baum, SE Taylor, JE Singer (eds), Handbook of Psychology and Health, fourth ed., Hillsdale, NJ, Erlbaum, 1984, p.219-252.
4. Leventhal H, Benyamini Y, Brownlee S, Diefenbach MA, Leventhal EA, Patrick-Miller L, et al. Illness representations: Theoretical foundations. KJ Petrie, J Weinman (eds), Perceptions of Health and Illness: Current Research and Applications, Amsterdam, Harwood Academic Publishers, 1997, p.19-45.
5. Leventhal H, Leventhal EA, Contrada RJ. Selfregulation, health and behaviour: A perceptualcogntivie approach. Psychol Health 1989;13:717-734.
6. Leventhal H, Diefenbach M, Leventhal EA. Illness cognitions: Using common sense to understand treatment adherence. Cognit Ther Res 1992; 16:143-163.
7. Lau RR, Bernard TM, Hartman KA. Further explorations of common-sense representations of common illnesses. Health Psychol 1989;8:195-219.
8. Heijmans M, DeRidder D. Assessing illness representations of chronic illness: Explorations of their disease-specific nature. J Behav Med 1998;21:485–503.
9. Scharloo M, Kaptein AA, Weinman J, Hazes JM, Willems LNA, Bengman W et al. Illness perceptions, coping and functioning in patients with rheumatoid arthritis, chronic obstructive pulmonary disease and psoriasis. J Psychosom Res 1998; 44:573-585.
10. Marshall GN. A multidimensional analysis of internal health locus of control beliefs: separating the wheat from the chaff? J Pers Soc Psychol 1991; 61:483-491.
11. Williams B, Healy D. Perceptions of illness causation among new referrals to a community mental health team: explanatory model or exploratory map? Soc Sci Med 2001; 53:465-476.
12. Paschalides C, Wearden AJ, Dunkerley R, Bundy C, Davies R, Dickens CM. The associations of anxiety, depression and personal illness representations with glycaemic control and health-related quality of life in patients with type 2 diabetes mellitus. J Psychosom Res 2004;57:557-564.
13. Hampson SE, Glasgow RE, Zeiss AM. Personal models of osteoarthritis and their relation to self management activities and quality of life. J Behav Med 1994; 17:143-158.
14. Jessop DC, Rutter DR. Adherence to asthma medication: the role of illness representations. Psychol Health 2003; 18:595-612.
15. Llewellyn CD, Miners AH, Lee CA, Harrington C, Weinman J. The illness perceptions and treatment beliefs of individuals with severe haemophilia and their role in adherence to home treatment. Psychol Health 2003; 18:185-200.
16. Petrie KJ, Weinman J, Sharpe N, Buckley J. Role of patients’ view of their illness in predicting return to work and functioning after myocardial infarction: longitudinal study. Br Med J 1996;312:1191-1194.
17. Buick DL. Illness representations and breast cancer: Coping with radiation and chemotherapy. KJ Petrie, J Weinman (eds), Perceptions of Health and Illness: Current Research and Applications, Amsterdam, Harwood Academic Pub., 1997, p.379-409.
18. Cooper A, Lloyd GS, Weinman J, Jackson G. Why patients do not attend cardiac rehabilitation: role of intentions and illness beliefs. Heart 1999;82:234-236.
19. Scharloo, M. Kaptein, AA, Weinman J, Willems LNA, Rooijmans HGM. Physical and psychological correlates of functioning in patients with chronic obstructive pulmonary disease. J Asthma 2000; 37:17-29.
20. Murphy H, Dickens C, Creed F, Bernstein R. Depression, illness perception and coping in rheumatoid arthritis. J Psychosom Res 1999;46:155-164.
21. Griva K, Myers LB, Newman S. Illness perceptions and self-efficacy beliefs in adolescents and young adults with insulin dependent diabetes mellitus. Psychol Health 2000; 15:733-750.
22. Fortune DG, Richards HL, Main CJ, Griffiths CEM. Pathological worrying, illness perceptions and disease severity in patients with psoriasis. Br J Health Psychol 2000; 5:71-82.
23. Moss-Morris R, Weinman J, Petrie KJ, Horne R, Cameron LD, Buick L. The revised illness perception questionnaire (IPQ-R). Psychol Health 2002; 17:1-16.
24. Beck AT, Ward CH, Mendelson M, Mock J, Erbaugh J. An inventory for measuring depression. Arch Gen Psychiatry 1961; 4:561-571.
25. Hisli N. Beck Depresyon Envanterinin üniversite öğrencileri için geçerliği ve güvenirliği. Psikoloji Dergisi 1989; 7:3-13.
26. Herdman M, Fox-Rushby J, Badia X. A model of equivalence in the cultural adaptation of instruments: The universalists approach. Qual Life Res 1998; 7:323-335.
27. Hambleton RK. Guidelines for adapting educational and psychological tests: a progress report. Eur J Psychol Assess 1994; 10:229-244.
28. Sünbül AM. Düşünce stilleri ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirliği. Eğitim ve Bilim 2004; 29:25-42.
29. Burns N, Grove SK. The Practice of Nursing Research Conduct. Second ed., Critique & Utilization, Philadelphia, W.B. Saunders, 1993.
30. Aron A, Aron EN. Making Sense of Advanced Statistical Procedures in Research Articles. Statistics for Psychology. Third Edition, New Jersey, Prentice Hall, 2003, p. 599-637.
31. Tavşancıl E. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara, Nobel Yayınları, 2002.
32. DeVellis RF. Scale Development Theory and Application. London, SAGE Publications, 1991.
33. Erefe İ. Veri toplama araçlarının niteliği. İ Erefe (ed), Hemşirelikte Araştırma, İstanbul, Odak Ofset, 2002, s.169-188.
34. Tezbaşaran AA. Likert Tipi Ölçek Geliştirme Kılavuzu. Ankara, Türk Psikologlar Derneği Yayınları,1996.
35. Polit DF, Hungler BF. Nursing Research: Principles and Methods. Third ed., Philadelphia, JB Lippincott, 1995, p.343-353.
36. Ayvaşık HB. Kaygı duyarlılığı indeksi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi 2000;15:43-57.
37. Özgüven İE. Psikolojik Testler. Üçüncü baskı, Ankara, PDREM Yayınları, 1999, s.35-48.
38. Balcı A. Sosyal Bilimlerde Araştırma. Ankara, AÜ Eğitim Fakültesi Matbaası, 1997, s.115-155.
39. Affleck G, Tennen H, Croog S, Levine S. Causal attribution, perceived benefits, and morbidity after a heart attack: an 8-year study. J Consult Clin Psychol 1987; 55:29-35.