Koray KARA, İBRAHİM DURUKAN, Cem KOPARAN, Demet ALTUN, DURSUN KARAMAN, Selçuk ÖZKAN

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocukların anne-babalarının öfke ve saldırganlık düzeyleri

Amaç: Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan çocukların anne-babalarının saldırganlık ve sürekli öfke-öfke ifade tarzı düzeylerinin belirlenmesi, bunlar ile DEHB ve karşıt olma karşı gelme belirtileri arasında ilişki olup olmadığının araştırılması amaçlanmıştır. Yöntem: Araştırmanın örneklemini 58 DEHB'li çocuk ile 54 sağlıklı çocuğun anne ve babası oluşturmuştur. İki grubun değerlendirilmesinde Sosyodemografik Bilgi Formu, Buss-Perry Saldırganlık Ölçeği ile Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzı Ölçeği kullanılmıştır. Çocuklardaki DEHB belirtileri Yıkıcı Davranış Bozuklukları Tarama ve Değerlendirme Ölçeğiyle değerlendirilmiştir. Bulgular: DEHB grubunun annelerinin sürekli öfke düzeyleri kontrol grubundan yüksek bulunmuştur. Ayrıca, DEHB grubunun hem anne, hem de babalarının öfke kontrol düzeyleri kontrol grubundan daha düşük saptanmıştır. DEHB grubunun annelerinin BussPerry Saldırganlık Ölçeği toplam saldırganlık puanları ve düşmanlık alt ölçek puanları sağlıklı çocukların annelerinden yüksek bulunmuştur. DEHB'li çocuklardaki dikkatsizlik ve karşı gelme düzeyleri ile anne-babalarının saldırganlık ve annelerinin sürekli öfke düzeyleri ile ilişkili olduğu saptanmıştır. Sonuç: DEHB olan çocukların annelerinin sürekli öfke ve toplam saldırganlık düzeylerinin sağlıklı çocuk annelerine göre yüksek olduğu; DEHB grubunun hem anne, hem de babalarında öfke kontrol düzeylerinin daha düşük olduğu saptanmıştır. DEHB'li çocukların annebabalarının öfke ve saldırganlık duygu ve davranışlarının farkında olmaları ve bunları kontrol etmeye çalışmaları DEHB'nin tedavi sürecinde önemli gözükmektedir.

Anger and aggression level in parents of children with attention deficit and hyperactivity disorder

Objective: In this study we aimed to assess the aggression and trait anger-anger expression levels in parents of children with attention deficit and hyperactivity disorder (ADHD) and to investigate the relationship between symptoms of ADHD/oppositional defiant disorder and aggression and anger levels of parents. Methods: The study sample consisted parents of 58 children diagnosed with ADHD between 6-14 ages. The healthy control group consisted of 54 healthy children's parents. Both ADHD and healthy group were assessed with Sociodemographic Data Form, Buss-Perry Aggression Questionnaire and Trait Anger Expression Inventory. Symptoms of ADHD in children were evaluated with the DSM-IV Based Behavior Disorders Screening and Rating Scale. Results: We found that trait anger level of mothers was higher in ADHD group than the control group. Anger control scores of ADHD parents was lower than the control group. Buss-Perry Aggression Questionnaire total aggression score and hostility subscale score was found to be higher In ADHD group than healthy control group. Additionally, attention deficit and 224 Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocukların anne-babalarının öfke ve ... oppositional defiant symptom levels of ADHD children were in relation with hostility level of parents and trait anger level of mothers. Conclusion: In our study trait anger and total aggression levels of mothers were found to be higher in ADHD group than healthy control group. Anger control levels of parents of ADHD group were lower than the control group. Parents of children with ADHD should be aware of their emotion and behavior related to anger and aggression during the treatment of child.

PDF

___

1. Hechtman L. Dikkat eksikliği bozuklukları. H Aydın, A Bozkurt (Çev. Ed.), Comprehensive Textbook of Psychiatry, sekizinci baskı, Ankara: Güneş Kitabevi, 2007, s.3183-3204.
2. Whalen CK, Henker B, Jamner LD, Ishikawa SS, Floro JN, Swindle R, et al. Toward mapping daily challenges of living with ADHD: maternal and child perspectives using electronic diaries. J Abnorm Child Psychol 2006; 34:115-130.
3. Anastopoulos AD, Guevremont DC, Shelton TL, DuPaul GJ. Parenting stress among families of children with attention deficit hyperactivity disorder. J Abnorm Child Psychol 1992; 20:503-520.
4. Podolski CL, Nigg JT. Parent stress and coping in relation to child ADHD severity and associated child disruptive behavior problems. J Clin Child Psychol 2001; 30:503-513.
5. Johnson JH, Reader SK. Assessing stress in families of children with ADHD: preliminary development of the Disruptive Behavior Stress Inventory (DBSI). J Clin Psychol Med Settings 2002; 9:51-62.
6. Patterson GR. Some characteristics of a developmental theory for early-onset delinquency. MF Lenzenweger, JJ Haugaard (Eds.), Frontiers of Developmental Psychopathology, New York: Oxford University Press, 1996, p.81-124.
7. Nigg JT, Hinshaw SP. Parent personality and psychiatric history in relation to child antisocial behaviors in childhood ADHD. J Child Psychol Psychiatry 1998; 39:145-160.
8. Martin R, Watson D, Wan CK. A three-factor model of trait anger: Dimensions of affect, behavior and cognition. J Pers 2000; 68:870-897.
9. Spielberger CD, Reheiser EC, Sydeman SJ. Measuring the experience, expression and control of anger. H. Kassinove (Ed.), Anger Disorders: Definition, Diagnosis and Treatment, Washington: Taylor and Francis, 1995, p.49-76.
10. Balkaya F, Şahin NH. Çok boyutlu öfke ölçeği. Türk Psikiyatri Derg 2003; 14:192-202.
11. Eron LD. Parent-child interaction, television violence, and aggression of children. Am Psychol 1982; 37:197-211.
12. Donat Bacıoğlu S, Özdemir Y. İlköğretim öğrencilerinin saldırgan davranışları ile yaş, cinsiyet, başarı durumu ve öfke arasındaki ilişkiler. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi 2012; 2:169-183.
13. Brezina T, Piquero AR, Mozerolle P. Student anger and aggressive behavior in school: An initial test of Agnew's macro-level strain theory. J Res Crime Delinq 2001; 38:362-386.
14. Kesen NF, Deniz ME, Durmuşoğlu N. Ergenlerde saldırganlık ve öfke düzeyleri arasındaki ilişki: Yetiştirme yurtları üzerinde bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2007; 17:353-364.
15. Karataş Z. Lise öğrencilerinde öfke ve saldırganlık. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- sü Dergisi 2008; 17:277-294.
16. Larson J. Angry and aggressive students. Education Digest: Essential Readings Condensed for Quick Review 2008; 73:48-52.
17. Moeller TG. Youth Aggression and Violence: A Psychological Approach. London: Lawrence Erlbaum, 2001, p.25.
18. Scott S, Knapp M, Henderson J, Maughan B. Financial cost of social exclusion: follow-up study of antisocial children into adulthood. BMJ 2001; 323:191-196.
19. Malone RP, Delaney MA, Luebbert JF, Carter J, Campbell M. A double-blind placebo-controlled study of lithium in hospitalized aggressive children and adolescents with conduct disorder. Arch Gen Psychiatry 2000; 57:649-654.
20. Chronis AM, Lahey BB, Pelham WE, Kipp HL, Baumann BL, Lee SS. Psychopathology and substance abuse in parents of young children with attention-deficit/hyperactivity disorder. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2003, 42:1424-32.
21. Margari F, Craig F, Petruzzelli MG, Lamanna A, Matera E, Margari L. Parents psychopathology of children with attention deficit hyperactivity disorder. Res Dev Disabil 2013; 34:1036-1043.
22. Agha SS, Zammit S, Thapar A, Langley K. Are parental ADHD problems associated with a more severe clinical presentation and greater family adversity in children with ADHD? Eur Child Adolesc Psychiatry 2013; 22:369-377.
23. Buss AH, Waren WL. Aggression Questionnaire: Manuel. Los Angeles: Western Psychological Services, 2000.
24. Can S. Aggression Questionnaire Adlı Ölçeğin Türk Popülasyonunda Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları ABD, İstanbul, 2002.
25. Özer K. Sürekli Öfke (SL-Öfke) ve Öfke İfade Tarzı (Öfke-Tarz) Ölçekleri Ön Çalışması. Türk Psikoloji Dergisi 1994; 9:26-35.
26. Savaşır I, Şahin NH. Bilişsel-Davranışçı Terapilerde Değerlendirme: Sık Kullanılan Ölçekler. Türk Psikologlar Derneği Yayınları No. 9, Ankara: Özyurt Matbaacılık, 1997, s.71-78.
27. Turgay A. Çocuk ve Ergenlerde Davranım Bozuklukları için DSM-IV'e Dayalı Tarama ve Değerlendirme Ölçeği (yayınlanmamış ölçek). Toronto: Integrative Therapy Institute, 1995.
28. Ercan ES, Amado S, Somer O, Çıkoğlu S. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ve yıkıcı davranım bozuklukları için bir test bataryası geliştirme çabası. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi 2001; 8:132-144.
29. Durukan İ, Erdem M, Türkbay T, Cöngöloğlu MA. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocukların klinik belirtilerinin annelerinin öfke düzeyleri ve öfke ifade tarzları ile ilişkisi. Gülhane Tıp Dergisi 2009; 51:101-104.
30. Mc Cormick LH. Depression in mothers of children with attention deficit hyperactivity disorder. Fam Med 1995; 27:176-179.
31. Lesesne CA, Visser SN, White CP. Attention deficit/hyperactivity disorder in school-aged children: association with maternal mental health and use of health care resources. Pediatrics 2003; 111:1232-1237.
32. Gau SF. Parental and family factors for attention deficit hyperactivity disorder in Taiwanese children. Aust N J Z Psychiatry 2007; 41:688-696.
33. Averill JR. Studies on anger and aggression: Implications for theories of emotion. Am Psychol 1983; 38:1145-1160.
34. Kısaç G. Üniversite Öğrencilerinin Bazı Değişkenlere Göre Sürekli Öfke ve Öfke İfade Düzeyleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1997.
35. Baltaş A, Baltaş Z. Stres ve Başa Çıkma Yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2004.
36. Durukan İ, Erdem M, Tufan AE, Congologlu A, Yorbık O, Turkbay T. Depression and anxiety levels and coping strategies used by mothers of children with ADHD: a preliminary study. Anatolian Journal of Psychiatry 2008; 9:217-223.
37. Aydın B. Çocuk ve Ergen Psikolojisi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2005.
38. Albayrak K, Kutlu Y. Ergenlerde öfke ifade tarzı ve ilişkili faktörler. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2009; 3:57-69.