Murat BEKTAŞ, Candan ÖZTÜRK, Merry ARMSTRONG

Çocukların sigara içme durumunu öngören ve tanımlayan Karar Denge Ölçeğinin psikometrik özellikleri

Amaç: Bu tanımlayıcı-kesitsel çalışmanın amacı, Karar Denge Ölçeği'nin Türkçeye uyarlanması, geçerlilik ve güvenilirlik çalışmalarının yapılmasıdır. Yöntem: Dört-sekizinci sınıfa devam eden, yaşları 9-14 arasında değişen, rasgele örneklem yöntemiyle seçilen 642 çocuğa ölçek uygulanmıştır. Veriler Kendall W, Cronbach alfa, faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi, bağımlı gruplarda t testi ve yüzdeler kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgular: Madde toplam puan korelasyon katsayıları yarar boyutu için 0.54-0.74, zarar alt boyutu için 0.43-0.71 arasında değişmektedir. Ölçeğin doğrulayıcı faktör yükleri yarar alt boyutu için 0.40-0.78, zarar alt boyutu için 0.41-0.75 arasındadır. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda ikili faktör yapısının ölçeğe uygun olduğu belirlenmiştir (GFI 0.92 ve CFI 0.92). Karşıt grup yaklaşımı ölçeğin yapı geçerliliğini desteklemiştir. KDÖ yarar alt boyutu Cronbach alfa değeri 0.74 ve zarar alt boyutu için 0.78'dir. Sonuç: KDÖ geçerli ve güvenilir, Türk kültürü ile uyumlu bulunmuştur.

Psychometric properties of a translated Decisional Balance Scale for assessing and predicting children's smoking status

Objective: The purpose of this descriptive cross-sectional study was to conduct psychometric validations for a Turkish version of the Decisional Balance Scale (TDBS). Methods: The TDBS was administered to 642 children ages 9-14 in Grades 4-8, using random sampling. Data were analyzed using the Kendall W, paired sample t-test, confirmatory factor analyses and percentiles. Results: Researchers determined that the cons subscale correla-tion coefficients were between 0.43-0.71, and the pros subscale were 0.54-0.74. Subscale factor load for the pros was 0.40-0.78 and for the cons was 0.41-0.75, respectively. The subscales' reliability coefficient for the pros subscale was α=0.74 and for the cons subscale α=0.78. Conclusion: The TDBS is thus congruent for use in Turkey.

PDF

___

1. Aydemir G. Öğrencilerin sigaranın sağlığa zararları konusundaki bilgi durumları ile verilen eğitimin etkinliği- nin ölçülmesi. Türk Hemşireler Dergisi 1992; 42:19-25.
2. Bektaş M, Öztürk C. Adölesanların sigara-madde kulanı- mı hakkındaki bilgi düzeyleri ve kullanım yaygınlıkları. Ege Pediatri Bülteni 2008;15:83-88.
3. Göksel T, Cirit M, Bayındır Ü. İzmir ili lise öğrencilerinin sigara alışkanlığını etkileyen faktörler. Toraks Dergisi 2000; 2:49-53.
4. Karlıkaya C, Öztuna F, Solak ZA, Özkan M, Örsel Ö. Tütün kontrolu. Toraks Dergisi 2006; 7:51-64.
5. Ögel K, Tamer D, Evren C, Çakmak D. Lise gençleri arasında sigara, alkol ve madde kullanım yaygınlığı. Türk Psikiyatri Dergisi 2001;12:47-52.
6. Ögel K, Çorapçıoğlu A, Sır A, Tamar M, Tot Ş, Doğan O, ve ark. Dokuz ilde ilk ve orta öğretim öğrencilerinde tütün, alkol ve madde kullanım yaygınlığı. Türk Psikiyatri Dergisi 2004; 15:112-118.
7. Özcebe H. Gençler ve Sigara. Ankara, Sağlık Bakanlığı, Yayın No:731, 2008.
8. Sarı HY, Öztürk C. İlkokul öğrencilerinin sigaranın zarar- ları konusunda verilen eğitimin sigarayla ilgili görüşlerine etkisi. Hemşirelik Forumu 2005; Eylül-Aralık:74-78.
9. Utkan A, Sarı Z, Uğurlu B. Lise öğrencilerinin sigara içme ile ilgili risk algılamaları. Ondokuz Mayıs Üniver- sitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2005; 22:25-36.
10. WHO Report on the Global Tobacco Epidemic 2009. Turkey Statisitcs. Geneva, World Health Organization, 2009.
11. Ergün A. Sigara ve sistemik etkileri. T Klin JMed Sci 1998; 18:159-163.
12. McCue JM, Lin KL, Eaton SS, Freed BM. Exposure to cigarette tarr ribonucleotide reductase and blocks lymphocyte proliferation. J Immunol 2000;165:6771- 6775.
13. Özyardımcı N. Sigara ve Sağlık. Bursa, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları, 2002.
14. Bilir N, Telatar G. Tütün Kontrolünde Sağlık Profesyo- nellerinin Rolü. Ankara, Tütünsüz Yaşam Derneği Yayın- ları, 2005.
15. Peksen Y. Sigara içiminin nedenleri, epidemiyolojisi, pasif içicilik. A Tur (Ed.), Sigaranın Sağlığa Etkileri ve Bırakma Yöntemleri. İstanbul, Logos Yayıncılık, 1995, s.1-28.
16. Ögel K, Tamar D, Evren C, Çamak D. Lise Gençleri Arasında Sigara, Alkol ve Madde Kullanım Yaygınlığı Projesi 98. İstanbul, 1998.
17. PIAR. Sigara Alışkanlıkları ve Sigara ile Mücadele Kampanyası Kamuoyu Araştırması Raporu. İstanbul, PIAR, 1988.
18. Tütünsüz Yaşam Derneği. Türkiye’de Sigara İçme Yay- gınlığı. Tütünsüz Yaşam Derneği, www.tutunsuzyasam.org, 13 Mart 2009.
19. BM Uyuşturucu Madde ve Suç Ofisi. Türkiye’deki Sağlık Hizmetleri, Eğitim ve Toplumsal Girişimle Madde Kulanı- mının Önlenmesi Çalışması. Ankara, BM Yayınları, 2003.
20. Mishel MH. Methodological studies: Instrument develop- ment. PJ Brink, MJ Wood (Eds.), Advanced Design in Nursing Research, second ed., Thousand Oaks, Sage Publications, 1998, p.235-282.
21. Velicer WF, DiClemente CC, Prochaska JO, Bran- dernbur N. Decisional balance measure for assessing and predicting smoking status. J Pers Soc Psychol 1985; 48:1279-1289.
22. Pallonen UE, Prochaska JO, Velicer WF, Prokhorov AV, Smith NF. Stages of acquisition and cessation for adolescent smoking: An empirical integration. Addict Behav 1998; 23:303-324.
23. Chen HS, Sheu JJ, Percy MS, Brown EJ, Yang RJ. The Chinese version of the decisional balance scale. Nurs Res 2006; 55:225-230.
24. Plummer BA, Velicer WF, Redding CA, Prochska JO, Rossi JS, Pallonen UE, et al. Stage of change, decisi- onal balance, and temptations for smoking measure- ment and validation in a large, school-based populaion of adolescent. Addict Behav 2001; 26:551-571.
25. Gözüm S, Aksayan S. Kültürler arası ölçek uyarlaması için rehber II: Psikometrik özellikler ve kültürlerarası karşılaştırma. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 2003; 5:3-14.
26. Şencan H. Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenirlik ve Geçerlilik. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2005.
27. Tezbaşaran A. Likert Tipi Ölçek Geliştirme Kılavuzu. Ankara, Türk Psikologlar Derneği Yayınları, 1997, s.19-51.
28. Savaşır I, Şahin HN. Bilişsel Davranışçı Terapilerde Değerlendirme: Sık Kullanılan Ölçekler. Ankara, Türk Psikoloji Derneği Yayınları, 2002. s.46-50, 123-129.
29. Aker S, Dündar C, Pekşen Y. Ölçme araçlarında iki yaşamsal kavram: Geçerlik ve güvenirlik. OMÜ Tıp Dergisi 2005; 22:50-60.
30. Ercan İ, Kan İ. Ölçeklerde geçerlik ve güvenirlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2003; 30:211-216.
31. Akgül A. Tıbbi Araştırmalarda İstatistiksel Analiz Teknik- leri SPSS Uygulamaları. Ankara, Emek Ofset, 2003, s.187-224,382-385.
32. Jones EG, Kay M. Instrumentation in cross-cultural research. Nurs Res 1992; 4:186-188.
33. Munro BH. Statistical Methods for Health Care Re- search. Fifth ed., Philadelphia, Lippincott, 2005.
34. Patrick DL, Beery WL. Measurement issues: Reliability and validity. Am J Health Prom 1991; 5:305-310.
35. Pedhazur EJ, Schmelkin LP. Measurement, Design, and Analysis: An Integrated Approach. Hillsdale, NJ, Law- rence Erlbaum, 1991.
36. Polit DE, Beck CT. Nursing Research: Principle and Methods. Seventh ed., Philadelphia, Lippincott, 2004.
37. Tavşanel E. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara, Atlas Yayınevi, 2002, s.16-61.
38. Özgüven İE. Psikolojik Testler. Ankara, Sistem Ofset, 2000, s.83-108.
39. Özdamar K. Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Anali- zi. Beşinci baskı, Eskiehir, Kaan Kitabevi, 2005, s.235- 278.
40. Şimşek OF. Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: Temel İlkeler ve LISREL Uygulaması. İstanbul, Ekinoks Yayıne- vi, 2007.
41. Büyüköztürk S. Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Eğitim Yönetimi Dergisi. 13 Mart 2008, http://www.mimas.politics.anakaraedu.tr/buyukoz/fa.htm
42. Park EP, Eaton CA, Goldstein MG, DePue J, Niaura R, Guadagnoli E, et al. The development of a decisional balance measure of physician smoking cessation inter- ventions. Prev Med 2001; 33:261-267.