Fantom Hissi - Fantom Ağrısı Tanımlayan Hastada Hemşirenin Rolü

Bu derlemenin amacı, fantom hissi ve fantom ağrısı tanımlayan hastaların tedavi ve bakım süreçlerinde hemşirenin rolünü literatür ışığında gözden geçirmektir. Ampütasyon ve mastektomi gibi vücuttan bir organ/uzvun kesilerek çıkarılmasını gerektiren ameliyatları takiben bireylerde gelişen problemler günlük yaşam aktivitelerinde farklı boyutlarda yetersizliğe yol açarak kişilerin fiziksel, ekonomik ve sosyal açıdan tam ya da yarı bağımlı hale gelmesine neden olmaktadır. Ampütasyon sonrası vücuttan kesilerek uzaklaştırılan ekstremitede oluşan ağrı, fantom ağrısı olarak adlandırılır ve mekanizması henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Fantom ağrısında, hem periferik hem santral sinir sisteminin rol oynadığı bilinmektedir. Uzvun ya da organın halen yerindeymiş gibi hissedilmesi olarak tanımlanan Fantom Hissi (FH) ve olmayan organ/uzuvda ağrı şeklinde görülen Fantom Ağrısı (FA) ameliyat sonrası dönemde sıkça rastlanan kronik sorunlardır. Cerrahi geçiren hastalarda iyileşme sürecini uzatan bu belirtiler ancak kapsamlı / karmaşık bir değerlendirme ile belirlenebilir ve bu nedenle yönetiminde hemşirenin rolü büyüktür.

Anahtar Kelimeler:

Fantom hissi, fantom ağrısı, hemşirenin rolü

The Nurse’s Role in a Patient with Phantom Sensation- Phantom Pain

The aim of this compilation is to review the role of the nurse in the patient who describes phantom sensation and phantom pain in the light of the literature. The problems that occur in individuals following operations such as amputation and mastectomy, which require removal of an organ / limb from the body, lead to disability in daily life activities in different dimensions, causing individuals to become fully or semi-dependent physically, economically and socially. The pain in the extremity, which is removed from the body after amputation, is called phantom pain and its mechanism is not fully understood yet. It is known that both peripheral and central nervous system play a role in phantom pain. Phantom Sensation (PS), which is defined as feeling that the limb or organ is still in place, and Phantom Pain (PP), seen as pain in the non-organ / limb, are common chronic problems in the postoperative period. These symptoms, which prolong the healing process in patients undergoing surgery, can only be identified by a comprehensive / complex assessment, and therefore the role of the nurse in management is large. In this compilation, we aimed to review the role of nurses in the treatment and care of patients with phantom sensation and phantom pain.

Keywords:

Phantom sensation, phantom pain, the nurse’s role,

PDF

___

1. Erdine S, ed. Ağrının Tarihçesi. Ağrı. 1. Baskı, İstanbul: Alemdar Ofset; 2000. s. 3-11.

2. Çavdar İ, Akyüz N. Ameliyat Sonrası Ağrı ve Yönetimi. İçinde: Aksoy G, Kanan N ve Akyolcu N, eds. Cerrahi Hemşireliği - I. 2. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2017. s. 367-88.

3. Sloman R, Rosen G, Rom M, Shir Y. Nurses’ assessment of pain in surgical patients. J Adv Nurs. 2005;52(2):125-132. [Crossref]

4. Özyuvacı E, Altan A, Yücel A. Postoperatif ağrı tedavisi. Sendrom. 2003;15(8):83-92.

5. International Assosiation for The Study of Pain, Pain Control: The New ‘Whys’ and ‘Hows’. Erişim Tarihi: 15.10.2021. www.Iasp-pain.org

6. Yücel A. Ağrı kontrolünde hemşirenin rolü. İçinde: Erdine S. ed. Ağrı. I. Basım, İstanbul: Alemdar Ofset, 2000. s. 695-8.

7. Eti Aslan F, Badır A. Ağrı kontrol gerçeği: Hemşirelerin ağrının doğası, değerlendirilmesi ve geçirilmesine ilişkin bilgi ve inançları. Ağrı. 2005;17(2):41-42.

8. Eti Aslan F. Ağrı değerlendirme yöntemleri. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2002;6(1):9-16.

9. Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği (TARD), Anestezi Uygulama Kılavuzları. Postoperatif Ağrı Tedavisi, Mart 2006. s. 3-6.

10. Şener G, Erbahçeci F. Protezler. Ankara: H.Ü. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon YO Yayınları, 2001. s. 179-85.

11. Yıldırım M. Fantom Ekstremite Ağrısının Yönetiminde Ayna Terapisinin Etkisi. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul; 2014.

12. Taştan S. Fantom Ağrısı. İçinde: Eti Aslan F. ed. Ağrı Doğası ve Kontrolü. 2. Baskı. İstanbul: Akademisyen Tıp Kitabevi, 2014. s. 283-92.

13. Akkaş Gürsoy A, Erdil F, Bayraktar N. Mastektomi Uygulanan Hastalar için Geliştirilen Evde Bakım Programının Etkinliğinin Değerlendirilmesi. HUHEMFAD. 2008;15(2):1-15.

14. Jackson MA, Simpson KH. Pain After Amputation. Contin Educ Anaesth Crit Care Pain. 2004;4(1):20-23. [Crossref]

15. Saka E. Alt Ekstremite Ampütasyonu Sonrası Kronik Ağrı İnsidansı ve Perioperatif Analjezi Yöntemiyle İlişkisi. Tıpta Uzmanlık Tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı, İstanbul, 2016.

16. Aygin D, Şen S. Fantom Meme Sendromunun Görülme Sıklığı ve Klinik Özellikleri: Literatür Taraması. J Contemp Med. 2017;7(1):97-106.

17. Anaforoğlu B, Erbahçeci F. Ampütelerde Fantom Ağrısı. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi. 2012;11(1):25-31. [Crossref]

18. Sesli E, Karaaslan AA, Öztürk AM. Ampütasyon nedenleri. Türkiye Klinikleri J Orthop & Traumatol-Special Topics. 2011;4(4):8-14.

19. Başal Ö, Korkmaz S, Türk B. Ampütasyonlar. Ankara: Derman Tıbbi Yayıncılık. 2015. s. 856-68.

20. Ulaş K. Farklı Alt Ekstremite Ampütasyon Seviyelerinde Fiziksel Aktivite Düzeyinin İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Protez-Ortez ve Biyomekani Programı Doktora Tezi, Ankara, 2019.

21. Herr K, Coyne PJ, Key T, Manworren R, McCaffery M, Merkel S. et al. Pain Assessment in the Nonverbal Patient: Position Statement with Clinical Practice Recommendations. Pain Management Nursing. 2006;7(2):44-52. [Crossref]

22. Eti Aslan F, Çavdar İ. Cerrahi Ağrı. İçinde: Eti Aslan F. ed. Ağrı Doğası ve Kontrolü. 2. Baskı. İstanbul: Akademisyen Tıp Kitabevi, 2014. s. 211.

23. Yavuz Van Giersbergen M. Kas iskelet sistemi hastalıkları (ampütasyon). İçinde: Karadakovan A, Eti Aslan F. Eds. Dâhili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. 2.baskı. Adana: Nobel Tıp Kitabevi, 2011. s. 1373- 1378.

24. Çoban N, Gezginci E, Göktaş S. Amputasyon Bakımında Abdellah’ın Modelinin Kullanımı: Olgu Sunumu. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi. 2019;1(3):249-56.

25. Velioğlu P. Hemşirelikte kavram ve kuramlar. İstanbul: Esen Ofset; 2012. s. 364-389.

26. Virani A, Werunga J, Ewashen C, Green T. Caring for patients with limb amputation. Nursing Standard. 2015;30(6):51-58. [Crossref]

27. Sinici E. Fantom Ağrılarının Tedavisinde EMDR Terapi Etkinliğinin Değerlendirilmesi/Evaluation of EMDR therapy efficacy in treatment of phantom limb pain. Düşünen Adam. 2016;29(4):349-358.